در حال ویرایش امام صادق(ع)

{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان             = امام صادق(ع)
|تصویر             = 
|عرض تصویر         = 
|توضیح تصویر       = نگاره‌ای از گنبد چهار امام مدفون در بقیع، برگی از نسخه خطی کتاب [[هدیه الزائرین]]
|نام کامل          = محمد بن جعفر
|کنیه              = ابو عبدالله
|لقب               = صادق
|نسب               = بنی‌هاشم
|زادروز            = ۱۷ ربیع الاول سال ۸۳ قمری
|کشور تولد         = 
|شهر تولد          = [[مدینه]]
|محل زندگی         = 
|مهاجر/انصار       = 
|نام همسر          = 
|فرزندان           = [[امام کاظم(ع)]]
|خویشاوندان سرشناس = نواده [[امام علی(ع)]]
|دین               = 
|مذهب              = 
|پیشه              = 
|مناصب             = 
|نحوه درگذشت/شهادت = مسمومیت به فرمان [[منصور عباسی]]
|تاریخ درگذشت      =  ۲۵ شوال سال ۱۴۵ قمری <!-- 14/3/1368 -->
|شهر درگذشت        =  مدینه<!-- تهران -->
|کشور درگذشت       =  <!-- ایران -->
|آرامگاه           = مدینه، قبرستان [[بقیع]]

|زمان اسلام آوردن   = 
|نحوه اسلام آوردن   = 
|حضور در جنگ‌ها     = 
|هجرت به           = 
|دلیل شهرت         = 
|نقش‌های برجسته     = امام ششم شیعیان
|دیگر فعالیت‌ها     = 

|نام زیارتگاه      = 
|سمت               = 
|خدمت              = 
|محل اقدام         = 
|سفر               = 
|نوشته‌ها           = 
|موقوفات           = 
|بناهای ساخته شده  = 
|مقام علمی         = بنیانگذار فقه جعفری

|پس از             =
|پیش از            =

|اساتید            = 
|محل تحصیل         = 
|اجازه روایت از    = 
|اجازه اجتهاد از   = 
|شاگردان           = 
|اجازه روایت به    = 
|اجازه اجتهاد به   = 
|تالیفات           = 

|فعالیت سیاسی      = 
|فعالیت اجتماعی    = 
|فعالیت مذهبی      = 

|وبگاه رسمی        = 
|امضا              =  <!-- sign.jpg -->
}}
'''امام صادق(ع)'''، جعفر بن محمد، فرزند [[امام باقر(ع)]] و از نوادگان [[امام علی(ع)]]، ششمیـن امام [[شیعه|شیعیان]]، یکی از چهار امام مدفون در قبرستان [[بقیع]] در شهر [[مدینه]] است. مجموعه سخنان و احادیث آن حضرت در امور فقهی و اخلاقی مرتبط به [[حج]]، بنیاد دانش فقهی حج نزد شیعیان را فراهم آورده است.

امام صادق(ع)از نظر علمی چهره‌ای برجسته نزد مسلمانان اعم از شیعه و سنی بوده است. احادیث نقل شده از آن حضرت بیش از سایر امامان شیعه است و آن حضرت به سبب تاثیر گسترده‌ای که در آموزش شیعیان و شکل‌گیری فقه شیعی داشته، با عنوان رییس مذهب شیعه و بنیان‌گذار مذهب فقهی جعفری شناخته می‌شود. امام صادق بیشتر عمر خود را در شهر [[مدینه]] زندگی کرد.
==زندگی‌نامه==
ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن الحسین امام صادق(ص) بنا بر قول مشهور نزد شیعه، در سال 83<ref>الکافی، ج1، ص472؛ الارشاد، ج2، ص179؛ وفیات الاعیان، ج1، ص327؛ دلائل الامامه، ص245</ref> و به نقل اهل سنت سال ۸۰ هجری در [[مدینه]]<ref>تاریخ الکبیر، ج2، ص198؛ مشاهیر علماء الامصار، ص206،</ref> متولد شد.<ref>وفیات الاعیان، ج1، ص327؛ روضة الواعظین، ج1، ص212</ref> مادرش فاطمه ام فروه، دختر [[قاسم بن محمد بن ابوبکر]]، و جده مادری‌اش [[اسماء بنت عبدالرحمن بن ابی‌بکر]] بود.<ref>الطبقات الکبری، ج5، ص320؛ الارشاد، ج2، ص176</ref> معروف‌ترین کنیه آن حضرت ابوعبدالله (به اعتبار فرزندش عبدالله افطح) است.<ref>مطالب السوول، ص284؛ الاتحاف بحب الاشراف، ص293 </ref>

لقب صادق از سوی شماری از شاگردان امام، مانند [[مالک بن انس]]<ref>الامام الصادق، ج1، ص77، 239؛ بحار الانوار، ج96، ص182؛ حلیة الابرار، ج4، ص15 ،</ref> و نیز در منابع [[اهل سنت]]، مانند «مسند احمد» در سده سوم، دیده می‌شود<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج5، ص122.</ref> بنابر روایاتی رسول خدا(ص)، ضمن پیشگویی تولد آن حضرت، سفارش کرده بود او را '''صادق''' بنامند.<ref>کمال الدین، ص319؛ علل الشرائع، ج1، ص234</ref>
===امامت===
امام صادق(ع)، به عنوان فرزند ارشد [[امام باقر(ع)]]، امامت را، به نص جلی در سال ۱۱۴ق. عهده‌دار شد. امام باقر(ع) از امام صادق(ع) با تعبیر: «هذا خیر البریه بعدی» و«هذا و الله قائم آل محمد» یاد کرده است.<ref>الارشاد، ج2، ص181؛ اعلام الوری، ج1، ص517-519؛ الفصول المهمه، ج2، ص909.</ref>  امام باقر(ع) همچنین هنگام شهادت و در حضور چند نفر، به عنوان شهود، وصایت امام صادق(ع) را ابلاغ و مکتوب کرد.<ref>الکافی، ج1، ص307؛ الارشاد، ج2، ص181؛ المستجاد، ص175-176</ref>

امام صادق، به سبب عمر طولانی نسبت به دیگر امامان، به شیخ الائمه نامبردار شده است.<ref>سیری در سیره ائمه، ص36؛ مناقب و مراثی اهل بیت، ص192.</ref>  قول مشهور، سن امام را ۶۵ سال،<ref>الکافی، ج1، ص472، 475؛ الارشاد، ج2، ص180.</ref> و برخی اقوال دیگر ۶۷ و ۶۸ سال دانسته‌اند.<ref>دلائل الامامه، ص246</ref> دوران امامتش از سال ۱۱۴ تا سال ۱۴۸ق.، به مدت ۳۴ سال ادامه یافت.<ref>الکافی، ج1، ص475؛ الارشاد، ج2، ص180؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج3، ص399</ref>

بنا بر قول مشهور شیعه، آن حضرت در سال ۱۴۸ق. در ۲۵ شوال یا نیمه آن ماه، در ۶۵ سالگی درگذشت. بنابر برخی منابع آن حضرت به سبب مسمومیت به دستور [[منصور عباسی]]، در [[مدینه]] به شهادت رسید.<ref>دلائل الامامه، ص ۲۴۶</ref> برخی منابع نیز رحلت امام(ع) را طبیعی دانسته‌اند.<ref>الارشاد، ج2، ص193.</ref>

==جایگاه علمی==
امام صادق افزون بر جایگاه محوری میان شیعیان امامیه، نزد [[اهل سنت]] نیز مقامی رفیع داشت؛ به گونه‌ای که چهره‌های شاخص آنان، امام صادق(ع) را از برترین سادات اهل بیت در دانش و فضل دانسته<ref>وفیات الاعیان، ج1، ص327؛ مطالب السوول، ص283</ref> و با تعبیر بزرگ علویان و شیخ [[بنی‌هاشم]]<ref>سیر اعلام النبلاء، ج6، ص255</ref> یاد کرده‌اند. 

فقه شیعه عمدتاً بر روایات به‌جای مانده از امام صادق(ع) مبتنی‌است؛ به همین جهت مکتب فقهی شیعیان دوازده امامی را [[مذهب جعفری]] نیز می‌نامند. تعداد راویان از امام، به اختلاف تا ۴۰۰۰ نفر دانسته شده است.<ref>الارشاد، ج2، ص179؛ الامام الصادق و مذاهب الاربعه، ج2، ص61</ref>

==امام صادق در مکه و مدینه==
===محل تولد امام===
در این که زادگاه امام صادق [[مدینه]] بوده اختلاف نیست. مطابق قولی تأیید نشده، زادگاه حضرت در مکه، در خانه‌ای معروف به [[دار ابی سعید]]، نزدیک دارالعجله (سمت [[صفا و مروه]]) بوده است. [[تقی‌الدین فاسی]] ، تاریخ‌نگار مکه در سده نهم، کتیبه‌ای در این خانه دیده که بر آن نوشته شده بود: «هذا مَولدُ جَعفر الصّادق علیه السلام و دَخَلَهُ النَّبی صلی الله علیه و آله». این خانه در سال ۶۲۳ق. در امارت [[امرای مکه|اشراف حسنی]] تعمیر گردید. بنابر قولی این خانه زادگاه [[جعفر طیار]] بوده است.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص360؛ تاریخ مکة المشرفه، ص186</ref> پس از تسلط [[آل سعود]] بر مکه، همراه [[دارالعجله]]، تخریب شد.<ref>العقد الثمین، ج1، ص263؛ الجامع اللطیف، ص288؛تحصیل المرام، ج1، ص545</ref>

===زندگی در مدینه===
امام صادق(ص) بیشتر زندگی خود را در مدینه سپری کرد. امام صادق(ع) با حاکمان انتصابی اموی و عباسی متعددی در [[مدینه]] هم‌عصر بود. در عصر عباسیان امام با امیرانی هم‌عصر بود که یکی از آن‌ها، داوود بن علی، عموی سفاح و منصور عباسی بود.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص83؛ تاریخ الطبری، ج7، ص458</ref> در زمان او بود که معلی بن خنیس، یکی از صحابه امام صادق، به دست رئیس شرطه مدینه کشته شد.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج2، ص333؛ رجال الکشی، ص379-380؛ مسند الامام الصادق، ج4، ص533</ref>

=== خانه امام صادق در مدینه ===
آن حضرت در مدینه نیز منزلی داشت که [[فاطمیان]] مصر، در حکومت الحاکم، آن را که در حال ویرانی و متروک بود، گشودند و مصحف، شمشیر، کساء، و برخی دیگر از اشیای آن را به مصر منتقل کردند.<ref>المنتظم، ج15، ص71؛ البدایة و النهایه، ج11، ص342</ref> همچنین برای آن حضرت باغ و مزرعه‌ای پیرامون مدینه ثبت شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج17، ص39؛ بحار الانوار، ج47، ص57 </ref> 

===مزار امام در بقیع===
مدفن امام صادق(ع) در بقیع و کنار قبر پدر و جدشان [[امام حسن(ع)]] واقع شده است.<ref>الارشاد، ج2، ص180؛ دلائل الامامه، ص246؛ الفصول المهمه، ج2، ص1093</ref> گزارش‌ها نشان می‌دهد، از سده ششم و حتی پیش‌تر، گنبد و ضریحی برای ائمه بقیع از جمله امام صادق(ع)، ساخته شده بود<ref>پنجاه سفرنامه، ج2، ص441، 587؛ ج3، ص99، 440-441</ref>  که در سال ۱۳۴۴ قمری، پس از سلطه [[آل سعود]] بر [[حرمین]]، تخریب شد.<ref>کشف الارتیاب، ص55، 287</ref>

==توصیف حرمین در سخن امام==
امام صادق(ع) در روایتی، [[مکه]] را دوست‌داشتنی‌ترین زمین نزد خداوند دانسته که خاک، سنگ، درخت، کوه و آبی محبوب‌تر از آن‌ها نیست.<ref>الکافی، ج2، ص243.</ref> آن حضرت وجه تسمیه [[کعبه]] و مربع بودن آن را بدان جهت دانسته که کعبه در مقابل [[بیت‌المعمور]]، که به شکل مربع است، استقرار گرفته و غرض خدا بر اذکار: «سبحان الله، الحمد لله و لا اله الا الله»، استوار است.<ref>علل الشرائع، ج۲، ص۳۹۸</ref>در سخنی از امام صادق(ع) [[رکن یمانی]] دری از درهای بهشت است که از هنگام گشوده شدنش، بسته نشده است.<ref>علل الشرائع، ج4، ص409</ref>امام صادق(ع) [[مسعی]] را جایی معرفی کرده که روی زمین دوست‌داشتنی‌تر از آن نبوده و فلسفه آن را تحقیر زورگویان در آن‌جا دانسته است.<ref>الکافی، ج4، ص434</ref> در روایتی از امام صادق نامگذاری [[عرفات]] از این رو بوده که [[جبرئیل]]، در ظهر [[عرفه]]، به [[ابراهیم]] ابلاغ کرد تا به گناهان خود اعتراف کرده و مناسک را بشناسد.<ref>الکافی، ج4، ص436</ref>

==امام صادق(ع) و مناسک و آداب حج==
گرچه منابع شمار دفعات حج‌گزاری امام صادق(ع) را گزارش نکرده‌اند، اما زندگی کردن آن حضرت در مدینه و حضور مستمر و مداوم ایشان در موسم حج<ref>حج الانبیاء و الائمه، ص341-343.</ref> گویای اهتمام ویژه آن حضرت به حج و عمره است. حتی به نقلی امام، در دوران نوجوانی، سفر حج داشته است.<ref>الکافی، ج2، ص86</ref>

روایات پرشماری از امام صادق(ع) درباره آداب و مناسک حج نقل شده است. نقش آن حضرت در تبیین مسائل حج به حدی است که به نقل از ابوحنیفه، اگر جعفر بن محمد نبود، مردم مناسک حج خود را نمی‌دانستند.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص519</ref> منابع روایی بابی را به حج اختصاص داده‌اند که روایات آن غالباً از امام صادق(ع)است. برخی محققان، این روایات را به صورت مستقل جمع‌آوری کرده‌اند.<ref>الانبیاء و الائمه، ص386</ref> 

امام درباره اهمیت و لزوم فراگیری احکام و مناسک حج، که قبولی آن در انجام درست اعمال است، به زراره (از اصحاب امام) -که گفته بود حدود چهل سال است که از شما درباره حج می‌پرسم و شما فتوا می‌دهید- یادآور شد: «خانه‌ای که بیش از دو هزار سال پیش از پیدایش آدم حج گزارده می‌شد، در ۴۰ سال مسائل آن پایان نمی‌پذیرد».<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص519</ref>

==جستار وابسته==

*[[مقام امام جعفر صادق (حله)]]
*[[مقام امام جعفر صادق (کربلا)]]

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/haj-haramein
 | عنوان = امام صادق
 | نویسنده = محمود سامانی
}}
{{منابع}}
* '''الاتحاف بحبّ الاشراف''': عبدالله بن محمد الشبراوي، به کوشش سامي، دار الکتاب الاسلامي، 1423ق؛
* '''احقاق الحق''': قاضي نور الله شوشتري (م.1019ق.)، قم، انتشارات کتابخانه آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي، 1409ق؛ 
* '''اعلام الوري باعلام الهدي''': الفضل بن الحسن الطبرسي (468-548ق.)، تصحيح مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، 1417ق؛ 
* '''الامام الصادق''': محمد حسن المظفر، بيروت، دار الزهرا، 1397ق؛ 
* '''انساب الاشراف''': احمد بن يحيي البلاذري (م.279ق.)، تحقيق سهيل صادق زکار و رياض زرکلي، بيروت، دار الفکر، 1417ق؛
* '''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار''': محمد باقر المجلسي (1037-1110ق.)، تصحيح محمدباقر بهبودي و سيد ابراهيم ميانجي و سيد محمدمهدي موسوي خرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي و مؤسسة الوفاء، 1403ق؛
* '''البداية و النهاية في التاريخ''': اسماعيل بن عمر بن کثير (700-774ق.)، بيروت، دار الفکر، 1407ق؛
* '''تاريخ الطبري''' (تاريخ الامم و الملوک): محمد بن جرير الطبري (224-310ق.)، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، دار احياء التراث العربي؛
* '''التاريخ الکبير''': محمد بن اسماعيل البخاري (م.256ق.)، بيروت، دار الفکر، 1407ق؛ 
* '''تاريخ مکة المشرفه و المسجدالحرام و المدينة الشريف''': محمد بن احمد الملکي الحنفي (م.854ق.) تحقيق علا ابراهيم الازهري و ايمن نصرالله الازهري، بيروت، دار الکتب العلميه، 1418ق؛
* '''تاريخ اليعقوبي''': احمد بن محمد بن واضح اليعقوبي، تحقيق، خليل منصور، دار الکتب، بيروت، 1419ق؛ 
* '''تحصيل المرام في اخبار البيت الحرام و المشاعر العظام و مکه و الحرم و ولاتها الفخام''': محمد بن احمد الصباغ (م.1321ق.)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهيش، مکه، مکتبة الاسدي، 1424ق؛ 
* '''التحفة اللطيفة في تاريخ المدينة الشريفه''': شمس‌الدين محمد بن عبدالرحمن السخاوي (م.902ق.)، مدينه، مرکز بحوث و دراسات المدينة المنوره، 1429ق؛ 
* '''تشيع در مسير تاريخ''': حسين محمد جعفري، ترجمه محمد تقي آيت‌اللهي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1382ش؛ 
* '''تفسير ابن کثير''' (تفسير القرآن العظيم): اسماعيل بن عمر بن کثير (700-774ق.)، به کوشش يوسف عبدالرحمن مرعشلي، بيروت، دار المعرفه، 1409ق؛ 
* '''تهذيب الاحکام في شرح المقنعة للشيخ المفيد''': محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش سيد حسن موسوي خرسان و علي آخوندي، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1365ش؛ 
* '''تهذيب الکمال في اسماء الرجال''': يوسف بن عبدالرحمن المزي (م.742ق.)، به کوشش بشار عواد معروف، بيروت، مؤسسة الرساله، 1985م؛
* '''الثاقب في المناقب''': محمد بن علي بن حمزه (م.560ق.)، به کوشش علوان، قم، انتشارات انصاريان، 1412ق؛ 
* '''ثواب الاعمال و عقاب الاعمال''': محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق) (311-381ق.)، قم، شريف رضي، 1368ش؛ 
* '''الجامع اللطيف في فضل مکة و اهلها و بناء البيت الشريف''': محمد بن ظهيره (م.986ق.) مصحح علي عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدينيه، 1423ق؛ 
* '''حج الانبياء و الائمه''': تحقيق معاونت آموزش و پژوهش حوزه نمايندگي ولي فقيه، اخراج حيدر الخزرجي، تهران، مشعر، 1416ق؛ 
* '''الحج و العمرفة في الکتاب و السنه''': محمد محمدي ري‌شهري، قم، دار الحديث؛ 
* '''حج و عمره در قرآن و حديث''': محمد محمدي ري‌شهري، تهران، مشعر، 1386ش؛ 
* '''حياة الامام محمد الباقر''': باقر شريف قرشي، بيروت، دار البلاغه، 1413ق؛ 
* '''حيات فکري و سياسي امامان شيعه''': رسول جعفريان، قم، انصاريان، 1381ش.
* '''دائرة المعارف بزرگ اسلامي''': کاظم موسوي بجنوردي، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامي، تهران، ١٣۶٩ش؛
* '''الدر النظيم في مناقب الائمّه اللهاميم''': ابن حاتم العالمي (م.646ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1420ق؛ 
* '''دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضايا و الاحکام''': نعمان بن محمد المغربي (م.363ق.)، تحقيق آصف بن علي اصغر فيضي، قاهره، دار المعارف، 1383ق؛ 
* '''دلايل الامامه''': محمد بن جرير الطبري شيعي (قرن4ق.)، تهران، بنياد بعثت، 1413ق؛ 
* '''رجال الکشي''' (اختيار معرفة الرجال): محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، تحقيق حسن مصطفوي، دانشگاه مشهد، 1348ش؛ 
* '''روضة الواعظين''': ابن الفتال نيشابوري (م.508ق.)، قم، الرضي، 1375ق؛ 
* '''سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه''': محمدرضا جباري، قم، مؤسسه امام خميني=، 1382ش؛
* '''السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي''': محمد بن احمد ابن ادريس (م.598ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1411ق؛ 
* '''سير اعلام النبلاء''': شمس‌الدين محمد بن احمد الذهبي (م.748ق.)، تحقيق حسين الاسد، الرساله، بيروت، 1406ق؛ 
* '''سيري در سيره ائمه اطهار''': مرتضي مطهري (م.1358ش.) قم، صدرا، 1383ش؛ 
* '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام''': محمد بن احمد التقي الفاسي، تحقيق گروهي از علما، بيروت، دار الکتب العلميه، 1421ق؛
* '''الطبقات الکبري''': محمد بن سعد (م.230ق.)، بيروت، دار الصادر، 1409ق؛
* '''العقد الثمين''': محمد بن احمد التقي الفاسي (م.832ق.)، تصحيح محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دار الکتب العلميه، 1419ق؛
* '''العقد الفريد''': احمد بن محمد ابن عبد ربه (246-328ق.)، به کوشش مفيد محمد قميحه، بيروت، دار الکتب العلميه، 1404ق؛ 
* '''علل الشرائع و الاحکام''': محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق) (311-381ق.)، به کوشش سيد محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبة الحيدريه، 1385ق؛ 
* '''عيون اخبار الرضا''': محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق) (311-381ق.)، تحقيق حسين اعلمي، بيروت، مؤسسة الاعلمي، 1404ق؛
* '''الغيبه''': ابوجعفر محمد بن حسن طوسي (م.460ق.)، تحقيق عبادالله الطهراني و علي احمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الإسلاميه، 1425ق؛
* '''الفصول المهمة في معرفة الائمه''': علي ابن محمد بن صباغ مالکي، (م.855ق.)، تحقيق دارالحديث، قم، دار الحديث، 1422ق؛ 
* '''الکافي''': محمد بن يعقوب کليني (م.329ق.)، به کوشش علي‌اکبر غفاري، تهران، اسوه، 1418ق؛ 
* '''کشف الارتياب''': سيد محسن الامين (م.1371ق.)، به کوشش سيد حسن امين، قم، مکتبة الحرمين، 1382ق؛ 
* '''کشف الغمه في معرفة الائمه''': علي بن ابي‌الفتح الاربلي، دار الاضواء، بيروت؛ 
* '''کمال‌الدين و تمام النعمه''': محمد ابن علي بن بابويه (شيخ صدوق) (311-381ق.)، به کوشش علي‌اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1405ق؛ 
* '''المحاسن''': محمد بن خالد البرقي، تصحيح محدث ارموي، تهران، 1370ق؛ 
* '''مروج الذهب و معادن الجوهر''': علي بن الحسين المسعودي (م.346ق.)، به کوشش يوسف اسعد داغر، قم، هجرت، 1409ق؛ 
* '''المستجاد من الارشاد''': ابومنصور حسن بن ابويوسف حلي (م.726ق.)، قم، انتشارات کتابخانه آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي، 1406ق؛ 
* '''مسند الامام احمد بن حنبل''': احمد بن حنبل (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا؛ مسند الامام الصادق: عزيز الله عطاردي، تهران، عطارد، 1384ش؛ 
* '''مشاهير عملاء الامصار''': محمد بن حبان (م.354ق.)، تحقيق علي ابراهيم، المنصور، دار الوفاء، 1411ق؛ 
* '''مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه''': المنسوب للامام الصادق7 (م.148ق.)، بيروت، الاعلمي، 1400ق؛
* '''مصباح المتهجد و سلاح المتعبد''': محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، تصحيح اسماعيل انصاري زنجاني، اعداد علي اصغر مرواريد، بيروت، مؤسسه فقه الشيعه، 1411ق؛ 
* '''مطالب السوول في مناقب آل الرسول''': محمد بن طلحة الشافعي (م.652ق.) اشراف عبدالعزيز الطباطبايي، بيروت، البلاغ، 1419ق؛ 
* '''مقاتل الطالبيين''': ابوالفرج اصفهاني (م.356ق.)، تحقيق سيد احمد صقر، بيروت، دار المعرفه؛ 
* '''الملل و النح'''ل: ابوالفتح محمد بن عبدالکريم شهرستاني (م.548ق.)، تحقيق محمد سيد گيلاني، بيروت، دار المعرفه؛ 
* '''مکارم الاخلاق''': الفضل بن الحسن الطبرسي (قرن6ق.)، قم، شريف رضي، 1392ق؛ 
* '''من لايحضره الفقيه''': محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق) (311-381ق.)، تحقيق و تصحيح علي‌اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، چاپ دوم، 1404ق؛ 
* '''مناقب آل ابوطالب''': ابن شهر آشوب (م.588ق.)، عده‌اي از اساتيد، نجف، مکتبة الحيدريه، 1376ق؛ 
* '''مناقب و مراثي اهل بيت''': احمد احمدي بيرجندي (م.1377ش.)، مشهد، آستان قدس رضوي، 1384ش؛ 
* '''المنتظم في تاريخ الملوک و الامم''': عبدالرحمن بن علي ابن الجوزي (م.597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادر عطا و نعيم زرزور، بيروت، دار الکتب العلميه، 1412ق؛ 
* '''وسائل الشيعه''' (تفصيل وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعه): محمد بن الحسن الحر العاملي (1033-1104ق.)، به کوشش عبدالرحيم رباني شيرازي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1403ق؛ 
* '''وفيات الاعيان و انباء ابناء الزمان ممّا ثبت بالنقل او السماع او اثبتة العِيان''': احمد بن محمد بن خلکان (م.681ق.)، به کوشش احسان عباس، بيروت، دار صادر، 1414ق؛ 
* '''ينابيع الموده لذوي القربي''': سليمان بن ابراهيم القندوزي (م.1294ق.)، به کوشش سيد علي جمال اشرف الحسيني، قم، دار الاسوه، 1416ق.

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:امام صادق(ع)]]
[[رده:مدفونان در بقیع]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]