در حال ویرایش ام هانی

{{جعبه اطلاعات اصحاب
|اطلاعات صحابه  = 
| تصویر        = 
| توضیح تصویر  = 
| نام کامل     = فاخته، فاطمه، عاتکه و هند بنت ابوطالب 
| کنیه         = ام‌هانی
| لقب          = 
| زادروز/زادگاه = 
| محل زندگی     = [[مکه]] و [[مدینه]]
| مهاجر/انصار  = مهاجر
| نسب/قبیله    = [[قبیله قریش]]
| خویشاوندان سرشناس   = [[ابوطالب]]، [[حضرت محمد(ص)]]، [[حضرت علی(ع)]]، 
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = مدینه
| نحوه درگذشت/شهادت = 
| مدفن = مدینه یا [[قبرستان بقیع]]
| زمان اسلام آوردن = پیش از [[فتح مکه]]
| نحوه اسلام آوردن = 
| حضور در جنگ‌ها = 
| هجرت به       = مدینه
| دلیل شهرت    = خواهر تنی امام علی(ع)، [[معراج پیامبر(ص)]] از خانه ام‌هانی، 
| نقش‌های برجسته    = حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه [[لیلة المبیت]]، احکام و فرمان‌هایی در خانه‌ ام‌هانی از جانب پیامبر(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) و [[عبدالله بن عباس]]
| دیگر فعالیت‌ها   = راوی حدیث [[اهل بیت(ع)]]، آزادی بردگان
| آثار             = 
}}
'''اُمِّ هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش داده‌اند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است. 

بنا به گفته برخی از مورخین، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه ام‌هانی، همچنین اقامت [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در لیلة المبیت در خانه وی بوده است. ام‌هانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] می‌باشد. همچنین ام‌هانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و حدیث ثقلین بوده است. 

==معرفی==
ام هانی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی طالب، عقیل، جعفر و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است.

همسر ام‌هانی، هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جَعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref>

از میان چهار فرزند‌ ام‌هانی، جعدة بن هبیره جایگاه مهم‌تری دارد. وی از شرکت کنندگان در جنگ صفین بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref> و از سوی امام علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> خاندان جعده از خاندان‌های شیعی در [[کوفه]] و از دعوت‌کنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref>

===اسلام آوردن===
برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن ام‌هانی را سال هشتم هجری و در پی [[فتح مکه]] دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه شرک را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref>

===خواستگاری پیامبر===
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان ام‌هانی و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری حضرت محمد(ص) از او سخن به میان آورده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref> به سبب مناسبات قبیله‌ای [[ابوطالب]] با [[بنی‌مخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری هبیرة بن ابی وهب مخزومی از‌ ام‌هانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref> در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد؛<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619؛ الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37؛ انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref>

== باب ام هانی ==
{{بیشتر|باب‌ ام‌هانی}}
[[پرونده:باب ام‌هانی.jpg|بندانگشتی|نمایی از باب اجیاد یا همان باب ام‌هانی در سال 1366قمری]]
[[پرونده:نمایی از خانه و باب ام‌هانی.jpg|بندانگشتی|نمایی از مسجدالحرام و موقعیت خانه و باب ام‌هانی]]
یکی از درهای بیست و سه‌گانه [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] به نام [[باب ام‌هانی]] بوده است.<ref>شرف النبی، ص406.</ref> باب‌ ام‌هانی در قسمت ضلع جنوبی مسجدالحرام قرار داشته است و به علت مجاورت با خانه‌ [[ام‌هانی]] دختر [[ابوطالب]]، به این نام خوانده می‌شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751؛ شرف النبی، ص406.</ref> 

این باب در دوره‌های گوناگون با نام‌های متفاوت یاد شده است؛ از جمله:

* اجیاد کبیر به علت نزدیکی آن به کوچه‌ای که به منطقه اجیاد کبیر.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.</ref> 
* باب ابوجهل به سبب نزدیکی به خانه وی.<ref>تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص158؛ تحصیل المرام، ج1، ص383؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.</ref> 
* باب المُلاعَبه در سده نهم قمری به علت نزدیکی به خانه فرمانده نیروهای شریف مکه که ملاعبه نام داشت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص315.</ref> 
* باب الشریف از سده 11قمری به سبب بیرون آمدن شرفای [[مکه]] از این در.<ref>تحصیل المرام، ج1، ص383.</ref> 
* باب الحَمیدیه در سده 14قمری به علت روبه‌رو بودن با ‌دارالحکومه عثمانی که به دستور عبدالحمید دوم عثمانی (حک: 1293-1327قمری) ساخته شد.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص232-233.</ref> 
* باب الفَرَج.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص315.</ref> 
* باب المُعامل.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص128.</ref>
* این باب در گسترش اول دوران سعودی (1369-1375ق.) برداشته شد.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص114.</ref>

== موقعیت ام‌هانی نزد پیامبر(ص) ==
*حضور مکرر پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref>
*آغاز [[معراج]] از خانه ام‌هانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> در پی اقامه نماز عشا همراه‌ ام‌هانی در خانه او.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref>

*حضور ام‌هانی در واقعه لیلة المبیت؛ پیامبر(ص) پس از بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه‌ ام‌هانی رفت و پس از توقفی کوتاه در آنجا، از [[مکه]] بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref>
*اقامت پیامبر(ص) در روز فتح مکه در خانه ام‌هانی.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref>
*امان دادن پیامبر(ص) به دو تن از مشرکان که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref>
*بیعت با پیامبر(ص) و هجرت ام‌هانی به همراه دیگر زنان مسلمان به مدینه در پی [[فتح مکه]].<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> ‌
*مقام و منزلت خاص ام‌هانی نه نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان، همچنین مباحات [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] به سبب انتسابشان به وی.
*معرفی ام‌هانی به عنوان بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و از اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref>؛ در روایتی از پیامبر(ص).

==جایگاه روایی==
ام‌هانی در سال دهم هجری و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> به گفته مورخان؛ او از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref> و حدیث ثقلین<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref> به‌شمار می‌رود.

روایات نقل شده از ام‌هانی بنا گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref>
==پانویس==
 

{{پانویس}}
 

==منابع==

{{منابع}}

* '''الاخبار الطوال''': ابن داود الدینوری (م. ۲۸۲ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، ۱۴۱۲ق.

* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛

* '''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.

* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.

* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.

* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.

* '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش.

* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''':  الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* '''تذکرة الخواص''': سبط بن الجوزی (م. ۶۵۴ق.) ، قم، الرضی، ۱۴۱۸ق.

* '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری.

* '''خلاصة عبقات الانوار''': علی الحسینی المیلانی، تهران، بعثت، ۱۴۰۵ق.

* '''السیرة النبویه''': ابن‌هشام (م. ۸-۲۱۳ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.

* '''شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار''': النعمان المغربی (م. ۳۶۳ق.) ، به کوشش جلالی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۴ق.

* '''شرف النبی (شرف المصطفی)''': ابوسعید خرگوشی (م. ۴۰۶ق.) ، به کوشش محمد روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش.

* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.

* '''الطرائف''': ابن‌ طاوس (م. ۶۶۴ق.) ، قم، مطبعة الخیام، ۱۳۹۹ق.

* '''الغدیر''': الامینی (م. ۱۳۹۰ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۶ش.

* '''فتوح البلدان''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.

* '''الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.

* '''کفایة الاثر''': علی بن محمد خزاز قمی (م. ۴۰۰ق.) ، به کوشش کوه‌کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.

* '''کنز الفوائد''': الکراجکی (م. ۴۴۹ق.) ، قم، مکتبة المصطفوی، ۱۴۱۰ق.

* '''المحبّر''': ابن ‌حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

* '''محدثات شیعه''': غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش.

* '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. ۴۰۵ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.

* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.) ، بیروت، دار صادر.

* '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق.

* '''المصنّف''': ابن ابی شیبه (م. ۲۳۵ق.) ، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.

* '''المغازی''': الواقدی (م. ۲۰۷ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.

* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، ۱۴۱۹ق؛

* '''المناقب''': الخوارزمی (م. ۵۶۸ق.) ، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.

* '''موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)''':  به کوشش جمعی از محققان، دار المعروف، ۱۴۱۶ق.

* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.

* '''المیزان''': الطباطبائی (م. ۱۴۰۲ق.) ، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.

* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق.

* '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق.) ، قم، آل البیت:، ۱۴۱۲ق.

* '''وقعة صفین''': ابن مزاحم المنقری (م. ۲۱۲ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۴ق.
{{پایان}}
{{صحابه}}
{{زنان صحابی}}
[[رده:زنان صحابی]]
[[رده:صحابه]]
[[رده:زنان مهم در اسلام]]
[[رده:مدفونان در بقیع]]
[[رده:مدفونان در مدینه]]
[[رده:راویان زن]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]