در حال ویرایش ام هانی
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر = | | تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام کامل = | | نام کامل = فاخته، فاطمه، عاتکه و هند بنت ابوطالب | ||
| کنیه = ام‌هانی | | کنیه = ام‌هانی | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = مدینه | | تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = مدینه | ||
| نحوه درگذشت/شهادت = | | نحوه درگذشت/شهادت = | ||
| مدفن = مدینه یا | | مدفن = مدینه یا '''قبرستان بقیع''' | ||
| زمان اسلام آوردن = پیش از | | زمان اسلام آوردن = پیش از '''فتح مکه''' | ||
| نحوه اسلام آوردن = | | نحوه اسلام آوردن = | ||
| حضور در جنگ‌ها = | | حضور در جنگ‌ها = | ||
| هجرت به = مدینه | | هجرت به = مدینه | ||
| دلیل شهرت = خواهر تنی امام علی(ع)، [[معراج پیامبر(ص)]] از خانه ام‌هانی، | | دلیل شهرت = خواهر تنی امام علی(ع)، [[معراج پیامبر(ص)]] از خانه ام‌هانی، | ||
| نقش‌های برجسته = حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه [[لیلة المبیت]] | | نقش‌های برجسته = حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه [[لیلة المبیت]]، احکام و فرمان‌هایی در خانه ام‌هانی از جانب پیامبر(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) و [[عبدالله بن عباس]] | ||
| دیگر فعالیت‌ها = راوی حدیث | | دیگر فعالیت‌ها = راوی حدیث [[اهل بیت(ع)]]، آزادی بردگان | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
''' | '''ام هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش داده‌اند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است. | ||
بنا به گفته برخی از | بنا به گفته برخی از مورخین، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه ام‌هانی، همچنین اقامت حضرت محمد(ص) در [[لیلة المبیت]] در خانه وی بوده است. ام‌هانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] می‌باشد. همچنین ام‌هانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. در گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است. | ||
== | ==معرفی== | ||
ام هانی دختر | ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است. | ||
همسر ام‌هانی، [[هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی]]، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های هانی، عمر، یوسف و جَعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref> | |||
از میان چهار فرزند ام‌هانی، [[جعدة بن هبیره]] جایگاه مهم‌تری دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref>و از سوی امام علی(ع) به حکومت [[خراسان بزرگ|خراسان]] منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> [[خاندان جعده]] از [[خاندان‌های شیعی]] در [[کوفه]] و از دعوت‌کنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref> | |||
== | ====اسلام آوردن==== | ||
برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن اُم‌هانی را سال هشتم ق. و در پی [[فتح مکه]] دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند. از جمله آنها، تعیین سهمی از غنیمت‌های [[خیبر]] برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref> | |||
====خواستگاری پیامبر==== | |||
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان او و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری حضرت محمد(ص) از او سخن به میان آورده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات قبیله‌ای [[ابوطالب]] با [[بنی‌مخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری [[هبیرة بن ابی وهب مخزومی]] از ام‌هانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref> در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد به دلیل آیه ۵۰ سوره [[سوره احزاب|احزاب]] که خود را در زمره مصداق‌های یاد شده در این آیه نمی‌دید<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.</ref> و به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش، احتمال می‌داد که نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند<ref>الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.</ref> البته رسول خدا(ص) این دغدغه ام‌هانی را خصلت ممتاز زنان [[قبیله قریش|قریش]] دانسته، او را به این ویژگی ستود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref> | |||
== | ==نکات برجسته زندگی== | ||
از فرازهای مهم زندگی ام‌هانی، می‌توان موارد زیر را اشاره کرد: | |||
*حضور مکرر پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref> | |||
*آغاز [[معراج]] از خانه ام‌هانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> در پی اقامه نماز عشا همراه ام‌هانی در خانه او، <ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref> | |||
*نامیده شدن یکی از درهای بیست و سه‌گانه مسجدالحرام به نام [[باب ام‌هانی]] به خاطر مجاورت خانه ام‌هانی با [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]].<ref>شرف النبی، ص406.</ref> | |||
*حضور ام‌هانی در واقعه [[لیلة المبیت]]؛ پیامبر(ص) پس از بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه ام‌هانی رفت و پس از توقفی کوتاه در آنجا، از [[مکه]] بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref> | |||
*اقامت پیامبر(ص) در روزه فتح مکه در خانه ام‌هانی.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref> | |||
*امان دادن پیامبر(ص) به دو تن از مشرکان که ام‌هانی به آنها امان داده بود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref> | |||
*بیعت با پیامبر(ص) و هجرت ام‌هانی به همراه دیگر زنان مسلمان به مدینه در پی [[فتح مکه]].<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> | |||
*مقام و منزلت خاص ام‌هانی نه نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان، همچنین مباحات [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] به سبب انتسابشان به وی. | |||
*معرفی ام‌هانی به عنوان بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و از اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref>؛ در روایتی از پیامبر(ص). | |||
*نامه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به ام‌هانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]، <ref>الجمل، ص212.</ref> | |||
*موضع‌گیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref> در دفاع از امام علی(ع) و گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. ۳۶ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref> | |||
== | ==جایگاه روایی== | ||
پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] | ام‌هانی در سال دهم ق. و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] ام‌هانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>به‌شمار می‌رود. | ||
روایات نقل شده از ام‌هانی بنا گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref> | |||
==وفات== | |||
از زمان وفات و محل دفن ام‌هانی به‌گونه دقیق در منابع گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] با یکی از عمه‌هایش در سال ۶۰ق پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref>برپایه این گزارش، زنان [[بنی‌هاشم]] با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، ام‌هانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سروده‌هایی از [[ابوطالب]] بدرقه کرد: | |||
*وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل | |||
درخشنده‌رویی که ابر با تمام شفافیت از چهره او باران می‌طلبد، سرپرست یتیمان و حفاظت‌کننده بیوه زنان است. | |||
*تطوف به الهلاک من آل‌هاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | |||
مساکین و مستمندان بنی‌هاشم او را احاطه کرده‌اند، چون آنهادر نزد او در نعمت و فضایل هستند. | |||
پس از این‌که امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود: | |||
*و ما اَم‌هانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده | |||
تنها حال ام‌هانی بد نشد، به خاطر خروج حسین از مدینه. | |||
*و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref> | |||
بلکه قبر شریف پیامبر(ص) و آنچه در آن است و منبر او به خاطر فقدان حسین گریه می‌کنند. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| خط ۷۴: | خط ۹۷: | ||
* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی. | * '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی. | ||
* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق. | |||
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق. | * '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق. | ||
* '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش. | * '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش. | ||
* '''بحار الانوار''': المجلسی (م. ۱۱۱۰ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | |||
* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | * '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | ||
* ''' | * '''تذکرة الخواص''': سبط بن الجوزی (م. ۶۵۴ق.) ، قم، الرضی، ۱۴۱۸ق. | ||
* '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری. | * '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری. | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۲۹: | ||
* '''الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش. | * '''الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش. | ||
* '''کفایة الاثر''': علی بن محمد خزاز قمی (م. ۴۰۰ق.) ، به کوشش کوه‌کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق. | |||
* '''کنز الفوائد''': الکراجکی (م. ۴۴۹ق.) ، قم، مکتبة المصطفوی، ۱۴۱۰ق. | |||
* '''المحبّر''': ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده. | * '''المحبّر''': ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده. | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۳۸: | ||
* '''محدثات شیعه''': غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش. | * '''محدثات شیعه''': غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش. | ||
* ''' | * '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. ۴۰۵ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق. | ||
* ''' | * '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.) ، بیروت، دار صادر. | ||
* '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق. | * '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق. | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۴۹: | ||
* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۱۹ق؛ | * '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۱۹ق؛ | ||
* '''المناقب''': الخوارزمی (م. ۵۶۸ق.) ، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق. | |||
* '''موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)''': به کوشش جمعی از محققان، دار المعروف، ۱۴۱۶ق. | |||
* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق. | * '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''المیزان''': الطباطبائی (م. ۱۴۰۲ق.) ، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق. | |||
* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق. | * '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق. | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۷۳: | ||
[[رده:راویان زن]] | [[رده:راویان زن]] | ||
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]] | [[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]] | ||