در حال ویرایش اهل حل

[[پرونده:مواقیت حج.jpg|300px|بندانگشتی|محدوده حرم مکی]]
'''اهل حِلّ'''؛ به ساکنان میان میقات‌های پنج‌گانه و محدوده [[حرم]] گفته می‌شود. فقهای اسلامی برای ساکنان حل در مورد [[میقات]]، [[طواف وداع]]، انجام [[حج]] و عبور از منازل، احکام خاصی قائل هستند. میقات اهل حل منازل آنهاست البته بهتر است که از [[مواقیت]] [[احرام]] ببندند. مشهور فقیهان امامی بر آنند که انجام [[حج تمتع]] برای ساکنان [[مکه]] و پیرامون آن روا نیست.

==واژه‌شناسی==
اهل حل از دو واژه اهل به معنای ساکنان<ref>العین، ج4، ص89؛ لسان العرب، ج11، ص29، «اهل. </ref> و [[حل]] به معنای منطقه بیرون از حرم<ref>الصحاح، ج4، ص1673؛ تاج العروس، ج14، ص162، «حلل. </ref> ترکیب یافته و در اصطلاح [[فقه اسلامی]] به افرادی که میان میقات‌های پنج‌گانه و محدوده حرم ساکن باشند، اطلاق می‌شود.<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164؛ تبیین الحقائق، ج2، ص74؛ الفقه الاسلامی، ج3، ص502.</ref> 
در منابع روایی [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، این تعبیر کمتر به چشم می‌آید. گاه نیز در معنایی متفاوت از معنای اصطلاحی به کار رفته، از جمله در روایتی از [[پیامبر(ص)]] که مقصود از اهل حل در آن، افراد غیر مُحرم هستند.<ref>مستدرک الوسائل، ج9، ص201؛ مسند احمد، ج1، ص100؛ کنز العمال، ج5، ص254.</ref> 

فقیهان امامی نیز به پیروی از روایت‌ها، کمتر از این اصطلاح استفاده نموده و بیشتر با تعابیری چون «من منزله بین المیقات و مکه»<ref>فقه الرضا، ص216؛ الدروس، ج1، ص494.</ref> و «من کان منزله دون المیقات»<ref>الجمل و العقود، ص132؛ تحریر الاحکام، ج1، ص94؛ الدروس، ج1، ص341.</ref> از آن یاد کرده‌اند. منابع فقهی اهل سنت افزون بر چنین تعابیری،<ref>کشاف القناع، ج2، ص403؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46؛ المحلی، ج7، ص266.</ref> با واژگانی مانند حلّی<ref>حاشیه ابن عابدین، ج2، ص637.</ref> و اهل بستان<ref>المبسوط، ج4، ص168؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص397؛ بدائع الصنائع، ج2، ص166.</ref> و بستانی<ref>الهدایه، ج1، ص172؛ بدائع الصنائع، ج2، ص166؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص395.</ref> (منسوب به [[بستان بنی‌عامر]] که در این منطقه قرار دارد) این مفهوم را شناسانده‌اند.

==احکام اهل حل==
اهل حل، در برابر اهل حرم و آفاقی، از احکامی ویژه برخوردارند که عبارتند از:

===استطاعت ===
به تصریح شماری از اهل سنت، [[استطاعت مالی]] (زاد و راحله) در وجوب [[حج]] بر اهل حل شرط نیست و حج بر این افراد بدون زاد و راحله نیز واجب است.<ref>المنتقی، ج2، ص269.</ref> برخی [[امامیان]]<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص51؛ مسالک الافهام، ج2، ص129؛ جواهر الکلام، ج17، ص252.</ref> و [[شافعیان]]<ref>المجموع، ج7، ص89.</ref> وجود راحله (مرکب) برای ساکنان پیرامون [[مکه]] را که امکان پیمودن راه بدون سختی برای آنان فراهم باشد، شرط نمی‌دانند.
===میقات===
به باور همه فقیهان امامی<ref>النهایه، ص211؛ السرائر، ج1، ص529؛ تحریر الاحکام، ج1، ص94.</ref> و تقریبا همه اهل سنت،<ref>بدایة المجتهد، ج1، ص261؛ المجموع، ج7، ص203؛ الشرح الکبیر، ج3، ص209.</ref> [[میقات]] اهل حل منزل خود آنان است و البته [[احرام]] آن‌ها از میقات‌های پنج‌گانه نیز جائز بلکه برتر است.<ref>الدروس، ج1، ص494؛ مواهب الجلیل، ج4، ص49؛ العروة الوثقی، ج4، ص634.</ref> از میان [[تابعین]] و فقیهان پیشین نیز افرادی چون [[طاووس]]، [[شافعی]]، [[مالک]]، [[ابوحنیفه]]، [[احمد]] و [[ابوثور]] نیز میقات اهل حل را منزل آنان دانسته‌اند و تنها [[مجاهد]] محل احرام آنان را مکه دانسته است.<ref>المجموع، ج7، ص203؛ الشرح الکبیر، ج3، ص209.</ref> 
پشتوانه نظر امامیان، روایت‌های پرشمار [[امامان معصوم(ع)]] است<ref>المعتبر، ج2، ص804؛ الحدائق، ج14، ص447؛ موسوعة الامام الخوئی، ج28، ص229.</ref> که از آن جمله می‌توان به صحیحه [[معاویة بن عمار]] از [[امام صادق(ع)]]<ref>التهذیب، ج5، ص59.</ref> اشاره نمود: «من کان منزله دون الوقت الی مکة فلیحرم من منزله». 

دلیل اهل سنت درباره میقات اهل حلّ نیز حدیث [[ابن عباس]] از پیامبر(ص)<ref>صحیح البخاری، ج2، ص142.</ref> است که بر پایه آن، محل احرام ساکنان محدوده پیش از میقات، از سوی مکه، منزل آنان دانسته شده است:<ref>المجموع، ج7، ص194؛ الشرح الکبیر، ج3، ص209؛ مواهب الجلیل، ج4، ص41.</ref> «فمن کان دونهن فمهله من اهله». 

===عبور بدون احرام اهل حل از منازل خود===

امامیان،<ref>المعتبر، ج2، ص804؛ الحدائق، ج14، ص447؛ المعتمد، ج3، ص297-298.</ref> حنبلیان،<ref>المغنی، ج3، ص220؛ کشاف القناع، ج2، ص465-466.</ref> مالکیان<ref>المدونة الکبری، ج1، ص373؛ مواهب الجلیل، ج4، ص41، 46.</ref> و شافعیان<ref>المجموع، ج7، ص203؛ فتح العزیز، ج7، ص84.</ref> به پشتوانه احادیث<ref>صحیح البخاری، ج2، ص142-143؛ التهذیب، ج5، ص59.</ref> عبور بدون احرام اهل حل از منطقه محل سکونت خود به قصد انجام [[مناسک حج]] و [[عمره]] را جایز نمی‌دانند. به تصریح برخی، این کار [[کفاره]] دارد.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص373.</ref> البته حنفیان باور دارند که اهل حل برای انجام کارهای خود می‌توانند بدون احرام وارد مکه شوند.<ref>المبسوط، ج4، ص167، 169؛ بدائع الصنائع، ج2، ص166؛ اللباب، ج1، ص180.</ref> 

===وظیفه اهل حلّ در انجام حج===

مشهور فقیهان امامی<ref>جواهر الکلام، ج18، ص5؛ العروة الوثقی، ج4، ص599-600.</ref> و حنفیان<ref>الاصل المعروف بالمبسوط، ج2، ص533؛ بدائع الصنائع، ج2، ص169.</ref> بر پایه آیه 196 [[سوره بقره]] بر آنند که انجام [[حج تمتع]] برای ساکنان مکه و پیرامون آن روا نیست. بر پایه برخی روایات<ref>التهذیب، ج5، ص33، 47.</ref> و به گفته حنفیان<ref>المبسوط، ج4، ص169؛ بدائع الصنائع، ج2، ص169.</ref> پیرامون مکه در این حکم به معنای فاصله میان مکه و میقات است. پس وظیفه اهل حل در انجام حج با وظیفه آفاقیان تفاوت دارد. البته امامیان فاصله 48 میل را ملاک این فاصله می‌دانند.<ref>جواهر الکلام، ج18، ص6؛ العروة الوثقی، ج4، ص599-600.</ref> 

===طواف وداع===

هر چند بر پایه نظر حنفیان<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص142؛ المغنی، ج3، ص486.</ref> و حنبلیان و برخی شافعیان<ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص212-213.</ref> [[طواف وداع]] از [[واجبات حج]] است، به تصریح برخی، این طواف بر اهل حل واجب نیست.<ref>الاستذکار، ج4، ص212؛ بدائع الصنائع، ج2، ص142؛ المغنی، ج3، ص486.</ref>

==برای مطالعه بیشتر==
*'''جرعه اي از صهباي حج'''، عبدالله جوادی آملی
*'''مباني استنباط مناسک حج و عمره'''، سیدمحمدتقی قادری

==پیوند به بیرون==
*[http://miqat.hajj.ir/article_37692.html ادنی الحل، فصلنامه علمی ترویجی میقات حج]

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8103
 | عنوان = اهل حل
 | نویسنده = حمیدرضا خراسانی
}}
* '''الاستذکار''': ابن عبدالبر (م. 463ق.) ، به کوشش سالم عطا و محمد معوض، دار الکتب العلمیه، 2000م
* '''الاصل المعروف بالمبسوط''': محمد بن الحسن الشیبانی (م. 189ق.) ، به کوشش ابوالوفاء، کراتشی، ادارة القرآن و العلوم الاسلامیه
* '''بدایة المجتهد''': ابن رشد القرطبی (م. 595ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، 1415ق
* '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. 587ق.) ، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق
* '''تاج العروس''': الزبیدی (م. 1205ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414ق
* '''تبیین الحقائق''': عثمان بن علی الزیلعی (م. 743ق.) ، قاهره، دار الکتب الاسلامی، 1313ق
* '''تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (م. 726ق.) ، مشهد، آل البیت
* '''تحفة الفقهاء''': علاء الدین السمرقندی (م. 535/539ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق
* '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م. 726ق.) ، قم، آل البیت، 1414ق
* '''تهذیب الاحکام''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش
* '''الجمل و العقود فی العبادات''': الطوسی (م. 460ق.) ، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1387ش
* '''جواهر الکلام''': النجفی (م. 1266ق.) ، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی
* '''حاشیة رد المحتار''': ابن عابدین (م. 1252ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1415ق
* '''الحاوی الکبیر''': الماوردی (م 450ق.) ، به کوشش علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق
* '''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (م. 1186ق.) ، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش
* '''الدروس الشرعیه''': الشهید الاول (م. 786ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1412ق
* '''السرائر''': ابن ادریس (م. 598ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1411ق
* '''الشرح الکبیر''': عبدالرحمن بن قدامه (م. 682ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه
* '''الصحاح''': الجوهری (م. 393ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق
* '''صحیح البخاری''': البخاری (م. 256ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1401ق
* '''العروة الوثقی''': سید محمد کاظم یزدی (م. 1337ق.) ، قم، النشر الاسلامی، 1420ق
* '''العین''': خلیل (م. 175ق.) ، به کوشش مخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق
* '''الفقه الاسلامی و ادلته''': وهبة الزحیلی، دمشق، دار الفکر، 1418ق
* '''فقه الرضا (علیه‌السّلام) ''': علی بن بابویه (م. 329ق.) ، مشهد، المؤتمر العالمی للامام الرضا (علیه‌السّلام)، 1406ق
* '''کشاف القناع''': منصور البهوتی (م. 1051ق.) ، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق
* '''کنز العمال''': المتقی الهندی (م. 975ق.) ، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، 1413ق
* '''اللباب فی شرح الکتاب''': عبدالغنی الغنیمی المیدانی (م. 1298ق.) ، به کوشش محمد محیی الدین، بیروت، المکتبة العلمیه
* '''لسان العرب''': ابن منظور (م. 711ق.) ، قم، ادب الحوزه، 1405ق
* '''المبسوط''': السرخسی (م. 483ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1406ق
* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.) ، دار الفکر
* '''المحلی بالآثار''': ابن حزم الاندلسی (م. 456ق.) ، به کوشش احمد شاکر، بیروت، دار الفکر
* '''المدونة الکبری''': مالک بن انس (م. 179ق.) ، مصر، مطبعة السعاده
* '''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (م. 965ق.) ، قم، معارف اسلامی، 1416ق
* '''مستدرک الوسائل''': النوری (م. 1320ق.) ، بیروت، آل البیت، 1408ق
* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. 241ق.) ، بیروت، دار صادر
* '''المعتبر''': المحقق الحلی (م. 676ق.) ، مؤسسه سید الشهداء، 1363ش
* '''المعتمد فی شرح المناسک''': محاضرات الخوئی (م. 1413ق.) ، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، 1410ق
* '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه
* '''المنتقی شرح الموطّا''': سلیمان بن خلف الباجی (م. 474ق.) ، قاهره، دار الکتاب الاسلامی
* '''مواهب الجلیل''': الحطاب الرعینی (م. 954ق.) ، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق
* '''موسوعة الامام الخوئی (م. 1413ق.) ، قم، احیاء آثار الخوئی
* '''النهایه''': الطوسی (م. 460ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق
* '''الهدایة شرح بدایة المبتدی''': علی بن ابی بکر المرغینانی (م. 593ق.) ، به کوشش طلال یوسف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.
{{پایان}}

[[رده:میقات‌های حج]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:احکام احرام]]
[[رده:اقسام حج‌گزار]]