در حال ویرایش ایلاف

'''ایلاف''': الفت [[قریش]] در سفرهای بازرگانی تابستانه و زمستانه را می‌گویند. ایلاف در لغت به معنای ایجاد و اظهار الفت و دوستی است و در مفهوم اصطلاح [[قرآن]]، به معنای انس گرفتن قریش با [[مکه]] است. به علت خشکی و بی‌آبی سرزمین مکه زندگی قریش به سختی می‌گذشت تا اینکه سفرهای بازرگانی میانشان رواج یافت و سطح و شیوه زندگیشان را تغییر داد. نخستین کسی که این سفرها را آغاز کرد [[هاشم بن عبد مناف]] بود. این سفرها در دو نوبت تابستانه به [[یمن]] و زمستانه به [[شام]] انجام می‌گرفت. [[سوره قریش]] هم یادآور این الفت و دوستی قرشیان شده است. در شیوه تحقق ایلاف سه نظریه مطرح است: ایجاد الفت میان قریش در پی سفرهای تجاری؛ الفت آنان با سرزمین مکه؛ الفت با سفرهای بازرگانی و بایسته‌های آن. از فواید ایلاف، فروکاستن اختلاف و درگیری در برگزاری [[مراسم حج]] میان قریشیان شد، همچنین ایلاف باعث افزایش اعتبار و نفوذ اجتماعی و سیاسی قریش در میان قبایل گشت و مایه رشد زندگی اقتصادی آن‌ها شد.

==معنای لغوی==

ایلاف از ریشه «ا‌ـ ‌ل‌ـ ‌ف»<ref>الصحاح، ج4، ص1332؛ مفردات، ص20؛ تاج العروس، ج12، ص87، «الف. </ref>به معنای ایجاد و اظهار الفت و دوستی، <ref>لسان العرب، ج9، ص10؛ التحقیق، ج‏1، ص108، «الف. </ref> یکی کردن دو یا چند چیز، <ref>معجم مقاییس اللغه، ج1، ص131؛ مفردات، ص21، «الف. </ref> و تکمیل یک چیز با پیوستن اجزای آن<ref>العین، ج8، ص336؛ لسان العرب، ج9، ص9؛ تاج العروس، ج12، ص90، «الف. </ref>است و به همین جهت بر عهد و پیمان نیز اطلاق می‌شود.<ref>القاموس المحیط، ج1، ص1024؛ لسان العرب، ج9، ص11، «الف. </ref>

==در اصطلاح قرآن==

در مفهوم اصطلاحی [[قرآن]]، به معنای انس گرفتن [[قریش]] با [[مکه]]<ref>مجمع البحرین، ج1، ص88، «الف. </ref>یا ایجاد وحدت و الفت میان قریش پس از پیدایش و گسترش سفرهای بازرگانی بین ایشان است: <ref>الروض الانف، ج1، ص130؛ التفسیر الکبیر، ج32، ص99؛ لسان العرب، ج9، ص10.</ref> {{قلم رنگ|سبز|لایلافِ قُرَیشٍ* اِیلافِهِم رِحلَةَ الشِّتَاءِ و الصَّیفِ}} ([[سوره قریش]]، 1-2)

==سفرهای بازرگانی قریش==

زندگی قریش در مکه بر اثر خشکی و بی‌آبی آن سرزمین، به سختی می‌گذشت تا آن‌که سفرهای بازرگانی میانشان رواج یافت و سطح و شیوه زندگیشان را تغییر داد.<ref>فضائل مکه، ص16؛ المنمق، ص27؛ فتح القدیر، ج5، ص498.</ref>از‌ [[هاشم‌ بن عبد مناف]] معروف به عمرو ‌العلی به عنوان نخستین کسی یاد شده که سفرهای بازرگانی قریش را آغاز کرد<ref>الطبقات، ج1، ص75-76؛ امالی، ج4، ص179؛ مقدمة فتح الباری، ص79.</ref>و به این ترتیب، از پراکنده شدن قریش از پیرامون حرم پیش‌گیری کرد.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص12.</ref>هاشم در دوران ریاستش بر مکه، تجارت قریش را گسترش داد و دو نوبت سفر زمستانه و تابستانه بنا نهاد و با قبایل و امیران همسایه برای تضمین امنیت سفرهای بازرگانی پیمان بست.<ref>نک: الطبقات، ج1، ص62؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص242؛ المنمق، ص42.</ref>

===پیدایش سفرها===

پیدایش این سفرها بدین شکل بود که پسران [[عبد مناف]]،‌ هاشم و [[عبد شمس]] و [[مطّلب]] و [[نوفل]]، نزد پادشاهان همسایه [[حجاز]] رفتند و با ایشان برای تسهیل روابط بازرگانی و تضمین امنیت کاروان‌های تجاری پیمان بستند.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص12.</ref>هاشم نزد قیصر در شام، <ref>الطبقات، ج1، ص75؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص242؛ سبل الهدی، ج1، ص268.</ref> نوفل نزد کسرا در [[عراق]]، عبد شمس نزد [[نجاشی]] در [[حبشه]]، و مطّلب نزد پادشاه حِمْیَر در یمن رفتند.<ref>الطبقات، ج1، ص75؛ تاریخ طبری، ج2، ص12؛ روح المعانی، ج30، ص240.</ref>پادشاهان یاد شده به سبب احترام و عزتی که برای مردم مکه به عنوان اهل حرم و متولیان [[خانه خدا]] باور داشتند، از ایشان استقبال کردند و زمینه سفرهای بازرگانی قریش را فراهم آوردند.<ref>تفسیر ثعلبی، ج10، ص303؛ تفسیر ابوالسعود، ج9، ص202؛ فتح القدیر، ج5، ص498.</ref>از این‌رو، بنی‌عبد مناف نزد قریشیان به «اصحاب ایلاف» شهرت یافته‌اند.<ref>المحبر، ص162-163؛ تفسیر قرطبی، ج20، ص204.</ref>گویا بر اثر همین روابط تجاری،‌هاشم توانست با فراهم کردن مواد غذایی از شام و [[فلسطین]]، مردم مکه را در دوران قحطی از گرسنگی نجات دهد.<ref>الطبقات، ج1، ص62؛ تاریخ طبری، ج2، ص252؛ البدء و التاریخ، ج4، ص111.</ref>

===نوبت تابستانه و زمستانه===

سفرهای قریش در دو نوبت تابستانه به [[یمن]] و زمستانه به [[شام]] صورت می‌گرفت.<ref>الروض الانف، ج1، ص130؛ نهایة الارب، ج2، ص369.</ref>در شام، جامه، آرد خالص و حبوبات می‏‌خریدند و خرما و لباس را از مکه به یمن می‌بردند و از سواحل آن، کالاهایی همچون فلفل به شام حمل می‌کردند.<ref>الطبقات، ج1، ص75؛ الروض الانف، ج1، ص130.</ref>

==سوره قریش==

[[سوره قریش]] یادآور نعمت‌هایی است که [[خداوند]] برای قریشیان محقق گرداند و عامل بقای آنان شد؛ از جمله نابودی [[اصحاب فیل]]، <ref>جامع البیان، ج30، ص394؛ مجمع البیان، ج10، ص451؛ التفسیر الکبیر، ج32، ص103.</ref> دوری از برخی بیماری‌ها مانند جذام، <ref>جوامع الجامع، ج3، ص848-849؛ روض الجنان، ج‏20، ص421؛ فتح القدیر، ج5، ص499.</ref> الفت میان قریش در سفرهای تابستانی و زمستانی، <ref>مجمع البیان، ج10، ص450.</ref> جمع شدن آن‌ها کنار یکدیگر در مکه، <ref>جامع البیان، ج30، ص394؛ تفسیر ابن کثیر، ج4، ص592؛ مقدمه فتح الباری، ص79.</ref> و رهایی از غارت‌های دشمنان بر اثر برخورداری از احترام عرب و وجود بنای [[کعبه]] و [[مسجدالحرام]] و بر‌گزاری [[مراسم حج]] فراهم شد.<ref>جامع البیان، ج30، ص394، 398؛ تفسیر ماوردی، ج6، ص348؛ تفسیر سمرقندی، ج‏3، ص624.</ref>

==نحوه تحقق ایلاف==

در شیوه تحقق ایلاف سه نظر یافت می‌شود: ایجاد الفت میان قریش در پی سفرهای تجاری؛ الفت آنان با سرزمین مکه؛ الفت با سفرهای بازرگانی و بایسته‌های آن.<ref>نک: الروض الانف، ج1، ص130؛ انساب‌ الاشراف، ج1، ص26؛ تفسیر ابوالسعود، ج9، ص202.</ref>برخی نیز از نام‌‌گذاری سال آغاز سفرها به ایلاف یاد کرده‌اند که در این سال، میان قریش برای انجام این سفرها توافق رخ داد و سپس الفت و دوستی بین ایشان برقرار گشت<ref>المحبر، ص162؛ الروض الانف، ج1، ص130؛ الاعلام، ج8، ص55.</ref>و‌ هاشم به عنوان بزرگ قریش، در [[ایام حج]]، قریشیان را از بزرگان [[عرب]] شمرد که خداوند افتخار سرپرستی خانه کعبه را به آن‌ها داده و باید به حرمت آن، مهربانی و ایلاف را میان خود برقرار کنند.<ref>سبل الهدی، ج1، ص270.</ref>

===فواید===

برقراری الفت میان قبایل، باعث فروکاستن اختلاف و در‌گیری در بر‌گزاری مراسم حج میان قریشیان شد.<ref>التفسیر الکبیر، ج32، ص107.</ref>بر همین اساس، خداوند در سیاق آیات سوره قریش، از نعمت امنیت و زدوده شدن هراس و بیم از ایشان در پی ایلاف یاد می‌کند.<ref>فتح الباری، ج8، ص561.</ref>همچنین ایلاف باعث افزایش اعتبار و نفوذ اجتماعی و سیاسی قریش در میان قبایل گشت و مایه رشد زندگی اقتصادی آن‌ها شد و لهجه فصیح قریش نیز رواج و اعتباری بیشتر میان قبایل یافت.<ref>نک: غرائب القرآن، ج6، ص570.</ref>از این‌رو، خداوند در برابر این همه نعمت، از قریش می‌خواهد که خدای [[خانه کعبه]] را بپرستند که ایشان را از گرسنگی نجات بخشید و از بیم و هراس آسوده خاطر کرد: {{قلم رنگ|سبز|فَلیَعبُدُوا رَبَّ هَذَا البَیتِ* الَّذِی اَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوف}}

==پیوند به بیرون==

[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/869804/ایلاف-قریش-و-تاثیر-آن-بر-حیات-اقتصادی-و-اجتماعی-مکه-در-روزگاران-پیش-از-اسلام?q= ایلاف قریش و تاثیر آن بر حیات اقتصادی و اجتماعی مکه در روزگاران پیش از اسلام؛پایگاه مجلات تخصصی نور]

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8024
 | عنوان = ایلاف
 | نویسنده = زهرا محمودی؛ زينب بهرامی
}}

* '''الاعلام''': الزرکلی (م. 1396ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، 1997م؛

* '''امالی''': السید المرتضی (م. 436ق.)، به کوشش حلبی، قم، مکتبة النجفی، 1403ق؛

* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق؛

* '''البدء و التاریخ''': المطهر المقدسی (م. 355ق.)، بیروت، دار صادر، 1903م؛

* '''تاج العروس''': الزبیدی (م. 1205ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414ق؛

* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''':  الطبری (م. 310ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق؛

* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق؛

* '''التحقیق''': المصطفوی، تهران، وزارت ارشاد، 1374ش؛

* '''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''':  ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفة، 1409ق؛

* '''تفسیر ابوالسعود (ارشاد العقل السلیم)''':  ابوالسعود (م. 982ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1411ق؛

* '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. 606ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛

* '''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)''':  الثعلبی (م. 427ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق؛

* '''تفسیر سمرقندی (بحر العلوم)''':  السمرقندی (م. 375ق.)، به کوشش محمود مطرجی، بیروت، دار الفکر؛

* '''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''':  القرطبی (م. 671ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405ق؛

* '''تفسیر ماوردی (النکت و العیون)''':  الماوردی (م. 450ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق؛

* '''جامع البیان''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛

* '''جوامع الجامع''': الطبرسی (م. 548ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1418ق؛

* '''روح المعانی''': الآلوسی (م. 1270ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛

* '''الروض الانف''': السهیلی (م. 581ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1348ش؛

* '''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (م. 554ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، 1375ش؛

* '''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (م. 942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛

* '''الصحاح''': الجوهری (م. 393ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق؛

* '''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.)، بیروت، دار صادر؛

* '''العین''': خلیل (م. 175ق.)، به کوشش مخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق؛

* '''غرائب القرآن''': نظام الدین النیشابوری (م. 728ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق؛

* '''فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار المعرفه؛

* '''فتح القدیر''': الشوکانی (م. 1250ق.)، بیروت، دار المعرفه؛

* '''فضائل مکه''': الحسن بن یسار البصری (م. 110ق.)، به کوشش سامی العانی، کویت، مکتبة الفلاح، 1400ق؛

* '''القاموس المحیط''': الفیروزآبادی (م. 817ق.)، بیروت، دار العلم؛

* '''لسان العرب''': ابن منظور (م. 711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق؛

* '''مجمع البحرین''': الطریحی (م. 1085ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، 1408ق؛

* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1415ق؛

* '''المحبّر''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده؛

* '''معجم مقاییس اللغه''': ابن فارس (م. 395ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، 1404ق؛

* '''مفردات''': الراغب (م. 425ق.)، نشر الکتاب، 1404ق؛

* '''مقدمة فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق؛

* '''المنمق''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، 1405ق؛

* '''نهایة الارب فی فنون الادب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. 733ق.)، به کوشش مفید قمیحه و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق.

{{پایان}}

{{واژگان قرآنی}}

[[رده:عصر جاهلیت]]
[[رده:واژگان قرآنی]]
[[رده:تاریخ پیش از اسلام]]