در حال ویرایش باب ام هانی

'''باب اُمّ‌ هانی''' از درهای پیشین ضلع جنوبی [[مسجد الحرام]] بوده است. این در به خاطر مجاورت با [[خانه ام هانی|خانه‌ ام‌ هانی]] دختر [[ابوطالب]]، به این نام خوانده می‌شد. برای این در نام‌های مختلفی ذکر شده است ازجمله: اجیاد کبیر، باب ابوجهل، باب الملاعبه، باب الشریف، باب الحمیدیه، باب الفرج و باب المعامل. 
[[پرونده:باب ام‌هانی.jpg|بندانگشتی|نمایی از باب اَجیاد یا باب ام‌هانی در سال 1366ق]]

این باب در گسترش دوم دوران [[مهدی عباسی]] و در پی ویران شدن خانه‌ ام‌هانی به سال ۱۶۷ق با دو ورودی ساخته شد. این باب در گسترش اول دوران سعودی (۱۳۶۹-۱۳۷۵ق) برداشته شد.

==پیشینه تاریخی==
باب‌ ام‌هانی در قسمت پایانی سمت غربی دیوار جنوبی قرار داشت. این در به علت مجاورت با خانه‌ [[ام‌هانی]] دختر [[ابوطالب]]، به این نام خوانده می‌شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref>این باب در دوره‌های گوناگون با نام‌های متفاوت شناخته شده است: اجیاد کبیر به علت نزدیکی آن به کوچه‌ای که به منطقه اجیاد کبیر راه داشت؛<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.</ref> باب ابوجهل به سبب نزدیکی به خانه وی؛<ref>تاریخ مکة المشرفه، ج1، ص158؛ تحصیل المرام، ج1، ص383؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.</ref> باب المُلاعَبه در سده نهم ق. به علت نزدیکی به خانه فرمانده نیروهای شریف مکه که ملاعبه نام داشت،<ref>شفاء الغرام، ج1، ص315.</ref> باب الشریف از سده 11ق. به سبب بیرون آمدن شرفای [[مکه]] از این در،<ref>تحصیل المرام، ج1، ص383.</ref> باب الحَمیدیه در سده 14ق. به علت روبه‌رو بودن با ‌دارالحکومه عثمانی که به دستور عبدالحمید دوم عثمانی (حک: 1293-1327ق) ساخته شد.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص232-233.</ref>نیز نام‌هایی چون باب الفَرَج<ref>شفاء الغرام، ج1، ص315.</ref>و باب المُعامل<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص128.</ref>بدون اشاره به وجه تسمیه، برای این در یاد شده است.

==بازسازی در دوران مهدی عباسی==

این باب در گسترش دوم دوران [[مهدی عباسی]] (حک: 159-169ق) و در پی ویران شدن خانه‌ ام‌هانی به سال 167ق.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص223.</ref>با دو ورودی ساخته شد.<ref>تاریخ عمارة الحرم المکی، ص202.</ref>ارتفاع باب کمی بیش از 13 ذراع (حدود 5/6 متر) و پهنای آن کمی بیش از 14 ذراع (حدود هفت متر) بود.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194.</ref>بنای باب عبارت بود از: دو ورودی به هم پیوسته و ستونی مرمرین در میان آن‌ها که بر پایه‌ای از چوب ساج و مزین به آب طلا قرار گرفته بود.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص86.</ref>‌گزارش‌های منابع سده پنجم تا دهم ق.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص128؛ رحلة ابن جبیر، ص82-83؛ شفاء الغرام؛ ج1، ص315.</ref>از استمرار وضعیت باب حکایت دارد. در گسترش مسجد به سال 984ق. در دوران سلطان مراد سوم (حک: 982-1003ق.) این در نیز بازسازی شد و پهنای در به شش متر تغییر یافت. پهنای هر ورودی در این گسترش دو متر بود.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص125؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص113.</ref>بر بالای در، هماهنگ با درهای دیگر دیوار جنوبی، طاق‌هایی نیم‌دایره قرار داده شد. [[بسمله]] و آیات 1-3 [[سوره فتح]]: {{قلم رنگ|سبز|اِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً* لِیَغْفِرَ لَکَ اللهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ مَا تَاَخَّرَ وَ یُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَ یَهْدِیَکَ صِرَاطاً مُسْتَقِیماً* وَ یَنْصُـرَکَ اللهُ نَصـْراً عَزِیزاً}} با خط ثلث بر بالای این طاق‌ها نقش بسته بود.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص232؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص125.</ref>

در بخش پیشین این در، ایوانی با دو طاق وجود داشت<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص113.</ref>که بالای آن‌ها 13 کنگره قرار گرفته بود.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص125؛ تحصیل المرام، ج1، ص383.</ref>ارتفاع این در از کف رواق جنوبی [[مسجدالحرام]] 12 پله<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص232-233.</ref>یا 10 پله<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص125.</ref>بود و بر دو ورودی آن، چهار لنگه در چوبی محکم قرار داده بودند.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص125.</ref>

==در دوران گسترش سعودی==

به سال 1003ق. شریف ابونمی ثانی مصلایی برای شرفای مکه نزدیک این باب در مسجدالحرام ساخت. از این‌رو، شرفا از باب‌ ام‌هانی رفت و آمد می‌کردند.<ref>منائح الکرم، ج3، ص500-501.</ref>این باب در گسترش اول دوران سعودی (1369-1375ق.) برداشته شد.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص114.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/8012
 | عنوان = باب‌ ام‌هانی
 | نویسنده = ابوالفضل ربانی
}}

* '''اخبار مکه''': الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛

* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛

* '''تاریخ عمارة الحرم المکی الشریف''': فوزیه مطر، مکه، جامعة‌ام القری، 1400ق؛

* '''تاریخ عمارة المسجدالحرام''': حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛

* '''تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام''': طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛

* '''تاریخ مکة المشرفه''': محمد ابن الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛

* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق؛

* '''رحلة ابن جبیر''': محمد بن ‏احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛

* '''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (م. 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش؛

* '''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛

* '''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛

* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، 1419ق؛

* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.

{{پایان}}
{{درب‌های مسجدالحرام}}

[[رده:درب‌های مسجدالحرام]]