در حال ویرایش باب دارالعجله

'''باب دارالعَجَله''': از درهای ضلع شمالی [[مسجدالحرام]] می‌باشد. این باب به علت قرار گرفتن در برابر [[دار العجله]]، به این نام مشهور شد. دار العجله از نخستین خانه‌های ساخته شده در [[مکه]] و متعلق به [[بنی‌سهم]] از تیره‌های [[قریش]] بود که [[عبدالله بن زبیر]] آن را در دوره حکومتش بر مکه خرید. برای این در نام‌های دیگری چون، باب دار الصحابه، باب الباسطیه، یاد شده است. این باب چندین بار بر اثر سیل و خرابی بازسازی شد که عمده‌ترین بازسازی باب که گویا واپسین بازسازی آن بوده، به سال ۹۸۴ق. در حکومت [[سلطان مراد سوم عثمانی]] انجام شد. این باب در ۱۳۸۱ق. ضمن گسترش اول دوره سعودی در حکومت [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] از میان رفت.

==معرفی اجمالی==

باب دارالعجله از درهای شمالی مسجد بود<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص93؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص197؛ الاعلاق النفیسه، ص52-53.</ref>که به سبب قرار گرفتن در برابر ‌[[دار العجله]]، بدین‌نام مشهور گشت.<ref>الجامع اللطیف، ص193؛ مرآة الحرمین، ج1، ص234؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص130.</ref>این نام، نخست بر ورودی دوم و سوم از ورودی‌های این ضلع مسجد اطلاق می‌شد. در پی گسترش ‌دار العجله و پیوستن آن به مسجد به عنوان سکونت‌گاه [[مهدی عباسی]] (حک: 158-169ق.) به دست [[یقطین بن موسی]]، کارگزار گسترش مسجدالحرام در دوران مهدی، به سال160ق. ورودی غربی بسته شد و بر ورودی شرقی دری ساختند که تنها برای ورود و خروج ساکنان ‌دار العجله به مسجد استفاده می‌شد و باب عمومی مسجد به شمار نمی‌آمد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص169؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص379.</ref>

==دار العجله==

دار العجله از نخستین خانه‌های ساخته شده در [[مکه]] و متعلق به [[بنی‌سهم]] از تیره‌های [[قریش]] بود<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص264؛ فتوح البلدان، ص60؛ معجم البلدان، ج2، ص422.</ref>که [[عبدالله بن زبیر]] (حک: 63-73ق.)  آن را در دوره حکومتش بر مکه خرید.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص252؛ اخبار مکه، فاکهی، ج3، ص309؛ العقد الثمین، ج1، ص29.</ref>برخی سبب نام‌گذاری آن به ‌دار العجله را شتاب ابن‌زبیر در هنگام ساخت آن دانسته‌اند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص252؛ العقد الثمین، ج1، ص29.</ref>چندین ‌گزارش‌ از بازسازی این خانه به فرمان خلفای عباسی<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص69.</ref>و سکونت آنان در این خانه هنگام سفر به مکه حکایت دارد.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص206؛ اتحاف الوری، ج2، ص235.</ref>[[ازرقی]] از ساخت دو در برای این خانه در دوره [[منصور عباسی]] (حک: 136-158ق.)  <ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77.</ref>گزارش داده است. برخی با برداشت نادرست از این ‌گزارش، از ساخت دو در برای مسجد با نام باب دار العجله سخن رانده‌اند.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص27؛ موسوعة مکة المکرمه، ج4، ص287.</ref>

==باب الزمانیه==

ورودی غربی تا سده هشتم ق. همچنان بسته ماند تا آن‌گاه که در پی ساخت مدرسه زمامیه به سال 797ق. به دست امیر زین‌الدین مقبل رومی<ref>تحفة الاحباب، ص67.</ref>از امیران سلطان برقوق مملوکی (حک: 784-801ق.) بار دیگر با یک ورودی و یک لنگه درِ کوچک، بازگشایی شد و با 9 پله، تنها به عنوان باب ورودی مدرسه به مسجد، بهره‌برداری گشت.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص130؛ مرآة الحرمین، ج1، ص234؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص133-134.</ref>از این‌رو، در منابع از آن با نام [[باب الزمامیه]] یاد شده است.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص130.</ref>این باب به سال 1368ق. در دوران حکومت [[ملک عبدالعزیز سعودی]] (حک: 1319-1373ق.) از میان رفت.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص134.</ref>

==نام های دیگر باب==

از ورودی شرقی باب دار العجله در دوره‌های بعد با نام‌های دیگر یاد شده است؛ از جمله: باب دار الصحابه در سده 9ق.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص301.</ref>؛ و باب الباسطیه در سده 11ق. به سبب همسایگی با مدرسه باسطیه که به سال 836ق. در حکومت برسبای مملوکی (حک: 825-841ق.) به فرمان [[عبدالباسط بن خلیل دمشقی]] ساخته شد.<ref>مفرحة الانام، ص89؛ الارج المسکی، ص182.</ref>

در سیل جمادی‌الاولی سال 802ق. دو ستون از ستون‌های برابر این در فروریخت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص315؛ تحصیل المرام، ج1، ص357.</ref>چند ماه بعد در شوال همین سال، مسجد از سمت غرب دچار آتش‌سوزی شد که تا ضلع شمالی مسجد و نزدیک باب دار العجله را فراگرفت. بقایای ستون‌های ویران شده باب، مانع گسترش بیشتر آتش و آسیب رسیدن به باب شد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص420؛ التاریخ القویم، ج5، ص38؛ تحصیل المرام، ج1، ص357.</ref>به سال‌های 803-804ق. مسجد و ستون‌های باب به دست امیر بیسق ظاهری، امیرالحاج [[مصر]] در حکومت [[فرج بن برقوق مملوکی]] (حک: 801-808ق.) تعمیر و بازسازی شد.<ref>الزهور المقتطفه، ص137.</ref>

این ورودی از باب دار العجله به سال 826ق. به دست امیر مقبل قدیدی، امیر مکه در حکومت برسبای مملوکی (حک: 825-841ق.)  <ref>اتحاف الوری، ج3، ص600؛ تحصیل المرام، ج1، ص362.</ref>بازسازی گشت. سپس برای جلوگیری از ورود سیل به مسجد، بلندای آن از سطح زمین افزایش یافت و پله‌هایی برای آن ساختند.<ref>التاریخ القویم، ج5، ص74.</ref>

==بازسازی دارالعجله==

عمده‌ترین بازسازی باب که گویا واپسین بازسازی آن بوده، به سال 984ق.<ref>موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص754.</ref>در حکومت سلطان مراد سوم عثمانی (حک: 982-1003ق.) انجام شد. در این بازسازی، باب دار العجله با یک ورودی و دو لنگه درچوبی به وسعت سه متر با هفت کنگره و نُه پله<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص136؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص130-131.</ref>یا 12 پله<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص234.</ref>ساخته شد. بر بالای این در، با خط ثلث عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» و آیه80 [[سوره اسراء]]: {{قلم رنگ|سبز|وَ قُلْ رَبِّ اَدْخِلْنی‏ مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ اَخْرِجْنی‏ مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً}} نوشته شد.<ref>تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص130-131.</ref>این باب در 1381ق. ضمن گسترش اول دوره سعودی در حکومت [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] (حک: 1373-1384ق.)  از میان رفت.<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج4، ص287.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7990
 | عنوان = باب دارالعجله
 | نویسنده = سیدمجتبی حسینی- سیدعلی آقایی
}}

* '''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (م. 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق؛

* '''اخبار مکه''': الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛

* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛

* '''الارج المسکی فی تاریخ المکی''': علی عبدالقادر الطبری (م. 1070ق.)، به کوشش الجمال، مکه، المکتبة التجاریه، 1416ق؛

* '''الاعلاق النفیسه''': ابن رسته (م. قرن3ق.)، بیروت، دار صادر، 1892م؛

* '''تاریخ عمارة المسجدالحرام''': حسین بن عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛

* '''تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام''': طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری؛

* '''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛

* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق؛

* '''تحفة الاحباب و بغیة الطلاب''': علی السخاوی (م. 643ق.)، قاهره، مکتبة الکلیات الازهریه، 1406ق؛

* '''الجامع اللطیف''': محمد ابن ظهیره (م. 986ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، 1423ق؛

* '''رحلة ابن بطوطه''': ابن‏ بطوطه (م. 779ق.)، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، 1417ق؛

* '''الزهور المقتطفه''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش علی عمر، مکتبة الثقافة الدینیه، 1422ق؛

* '''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛

* '''العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق؛

* '''فتوح البلدان''': البلاذری (م. 279ق.)، بیروت، دار الهلال، 1988م؛

* '''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق؛

* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م؛

* '''مفرحة الانام فی تاسیس بیت ‌الله الحرام''': زین العابدین الحسینی الکاشانی (م. قرن11ق.)، به کوشش عبودی، تهران، مشعر، 1424ق؛

* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق؛

* '''موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره''': احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، 1429ق.

{{پایان}}
{{درب‌های مسجدالحرام}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:تاریخ]]
[[رده:درب‌های مسجدالحرام]]