در حال ویرایش بغیة النبلاء فی تاریخ کربلاء (کتاب)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر = بغیة النبلاء فی تاریخ کربلاء.jpg
| نویسنده = سید عبدالحسین کلیدار
| به کوشش = عبد الأمير عزيز القريشی، طارق نافع الحمدانی
| به تصحیح = سید عادل الکلیدار
| تاریخ نگارش = سده چهاردهم قمری
| موضوع = [[کربلا]] ([[عراق]])‬، تاریخ
|زبان=عربی|تعداد جلد=1
|صفحه=216|قطع=وزیری|ناشر=دارالسلام، مركز كربلاء للدراسات والبحوث و دیگران|وبسایت ناشر=http://c-karbala.com|محل انتشارات=[[بغداد]]، [[کربلا]]، [[تهران]]|تاریخ_نشر=1287ق، (1345ش)|سایر مشخصات=مصور|رده‌بندی کنگره=DS۷۹/۹‭‬ ‭/ک۴‏‫‭ک۸۴ ۱۳۹۵|نسخه الکترونیکی=[https://www.imamhussain.org/filestorage/pdf/files/1025.pdf بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا]}}'''بُغْیَة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا'''، کتابی است به زبان عربی، نوشته سید عبدالحسین کلیدار، که به تاریخ و جغرافیای [[کربلا]] از گذشته دور تا میانه سده چهاردهم قمری پرداخته است. این کتاب به تاریخ شکل‌گیری کربلا، رویدادهایی مانند حمله [[نادرشاه]] به [[عراق]] و [[انقلاب عشرین]]، جغرافیای برخی مناطق کربلا و برخی [[زائر|زائرین]] [[آستان مقدس امام حسین(ع)|مزار امام حسین(ع)]] در طول تاریخ پرداخته است. این کتاب برای بار نخست، با تحقیق سید عادل الکلیدار، در [[بغداد]]، در سال 1287ق. (1345ش) به چاپ رسید.

==نویسنده==
سید عبدالحسین کلیدار آل طعمة (1298 -1380ق)، فرزند علی، از خاندان آل طعمه، ابتدا به سادات فائزی معروف بوده و پس از آن به آل طعمه معروف شدند. پدر او علی، نقیب و کلیددار [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] بود. او بین سال‌های 1318 و 1343 قمری تولیت آن حرم بود. کتابخانه بزرگی داشت که در سال 1333ق در شورش حمزه بیگ سوخت. وی ادیب، تاریخ‌دان و اهل تألیف بود. برخی از آثار او عبارتند از: تاریخ المعاهد العلمیة، ادیان العرب فی الجاهلیة، تاریخ آل طعمه الموسویین، بطون قریش، ترجمه حیاة، تاریخ [[کربلا|کربلاء]] الکبیر، قریش فی التاریخ، تاریخ المدن، العلوین فی العصر العباس، تاریخ کربلا فارسی.<ref>نقباء البشر، ج3، ص1059–1058؛ معجم رجال الفکر و الادب فی کربلا، ص115 و 116؛ المنتخب من اعلام الفکر و الادب، ص216؛ اللذریعه، ج3، ص280؛ مستدرک اعیان الشیعه، ج5، ص259-260؛ معجم مورخی الشیعه، ج1، ص442-443؛ موسوعة اعلام العراق فی قرن العشرین، ج3، ص146؛ تراث کربلا، ص73 و 191، 287-290.</ref>
==محتوا==
این کتاب، به تاریخ و جغرافیای [[کربلا]] از گذشته دور تا میانه سده چهاردهم قمری پرداخته است. موضوعات این کتاب عبارتند از: پیشینه و شکل‌گیری شهر کربلا و [[حرم امام حسین(ع)]]، رویدادهای تاریخی، تاریخ و جغرافیای برخی مناطق کربلا، جغرافیای رودها و معرفی برخی بزرگان کربلا.   

برجسته‌ترین رویدادهای بررسی شده، تخریب قبر امام حسین(ع) به دست [[متوکل عباسی|متوکل]]، یورش [[نادرشاه]] به [[عراق]]، حمله [[وهابیان]] به کربلا و [[انقلاب عشرین|ثورة العشرین]] است. این کتاب، به برخی رودها، روستاها، مناطق تاریخی و بزرگان کربلا نیز پرداخته است. موضوعات این کتاب به ترتیب فهرست به این شرح است:  

*'''تاریخ و جغرافیای کربلا از گذشته دور تا سده سیزدهم قمری.'''

:در این بخش، پس از بررسی واژگانی و جغرافیایی کربلا،  به معرفی کربلا پیش از [[اسلام]]، کربلا در زمان حکومت [[امام علی(ع)]]، کربلا هنگام ورود [[امام حسین(ع)]]،  نخستین [[زائر]] امام حسین(ع)،{{یادداشت|به باور وی، نخستین زائر امام حسین(ع) عبدالله بن حر جعفی بوده است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۲۶.</ref>}} ورود [[جابر بن عبدالله انصاری]] به کربلا، چرایی‌ شکل نگرفتن آبادی در کربلا تا سال ۲۴۷ق، تخریب قبر امام حسین(ع) به دست متوکل، منع زیارت امام حسین(ع) به دست او (236-247ق)، آغاز آبادنی کربلا در دوره [[منتصر عباسی]] (م.247ق)، [[ابراهیم مجاب]] نخستین ساکن کربلا در سال ۲۴۷ق، زیارت امام حسین(ع) توسط عضدالدوله آل بویه در سال ۳۷۰ق، معرفی کربلا در سده هفتم و آغاز سده هشتم قمری،{{یادداشت|بر پایه گزارش الطنجی، کربلا را شهری کوچک دانسته، روی قبر امام حسین(ع) بنای گسترده و روی ضریح چراغ‌های طلا و نقره معرفی کرده است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۲۶.</ref>}} کربلا در سده دهم قمری{{یادداشت|بر پایه گزارش نورالله شوشتری، کربلا را یکی از بزرگترین شهرها، دارای آبی گوارا و باغ‌های سرسبز پیرامون آن معرفی کرده است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۳۲.</ref>}} و کربلا در سده دوازدهم قمری{{یادداشت|بر پایه گزارش عباس المدنی، حرم امام حسین(ع) را دارای طلایی دانسته که چشم را مبهوت و دارای جواهراتی دانسته که با مالیات همه شهر کربلا برابری می‌کرده است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۳۳ و ۳۴.</ref>}} پرداخته است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۱۷-۳۵.</ref>

*'''تاریخ کربلا در سده سیزدهم قمری.{{یادداشت|نویسنده این سده را بدترین سده تاریخ کربلا دانسته است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۳۷.</ref>}}'''

:در این بخش، [[دوره عثمانی|حکومت عثمانی]] به سه دوره تقسیم شده و رخدادهای دوره دوم و سوم آن شرح داده شده است. رویدادهای دوره دوم عبارتند از:‌ یورش [[نادرشاه]] به [[عراق]] (۱۱۶۳ق)، ناامنی، قتل و چپاول در این دوره و پایان این دوره با سقوط داود پاشا (ح.۱۸۱۷-۱۸۳۱ق).<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۳۷-۴۶.</ref> در دوره سوم که با پادشاهی علی رضا پاشا (آغاز ۱۲۴۶ق) شروع شد، به رویدادهای حمله [[وهابیان]] به [[کربلا]] (۱۲۱۶ق)، رویداد مناخور (۱۲۴۱-۱۲۴۵ق)،{{یادداشت|این رویداد به حمله داود پاشا، توسط به حله و کربلا، تصرف حله، مقاومت کربلا و محاصره آن در ۱۸ ماه و اسیر شدن نقیب کربلا پس از ۴ سال گفته شده است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۵۶ و ۵۷.</ref>}} حادثة نجیب پاشا (۱۲۵۸ق){{یادداشت|به گفته نویسنده، مردم کربلا نسبت به حکومت نافرمانی کرده، مالیات پرداخت نمی‌کردند؛ نجیب پاشا، والی بغداد، کربلا را محاصره کرده و با نیرنگ امان دادن، وارد کربلا شده و به قتل و غارت پرداخت. او وارد صحن عباسی شده و هر که به قبر حضرت عباس(ع) پناه می‌برد را می‌کشت.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۵۸ و ۵۹.</ref>}} و فتنه علی هدله (۱۲۹۳ق){{یادداشت|گروهی از مردم کربلا با رهبری علی هدله، در برابر حکومت عثمانی دست به مقابله زدند. دستور حمله به کربلا و تخریب و قتل مردم آن از جانب حکومت عثمانی صادر شد. پس از ورود، آن گروه پراکنده شده، برای مردم شهر حکم عفو صادر شد. رهبران گروه دستگیر و به بغداد برده شدند.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۴۶ و ۶۱.</ref>}} پرداخته شده است.

*'''تاریخ کربلا در سده چهاردهم قمری.'''

:رخدادهایی که در این سده بیان شده‌اند عبارتند از: رویداد زهاوی درباره [[ايران|ایرانی‌ها]] (۱۳۲۴ق)،{{یادداشت|پس از برقراری صلح بین حکومت و مردم کربلا، مقرر شد از این شهر غرامت گرفته شود. کاسبان که بیشترشان ایرانی بودند حاضر به پرداخت نشده و در آستانه سفارت انگلیس در کربلا تحصن کردند. سرانجام استاندار وقت، زهاوی شبانه به خیمه‌هایشان حمله برده، نززدیک به ۵۰ نفر از ایرانییان کشته و زخمی شدند.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۶۳.</ref>}} حادثه حمزة بک (۱۳۳۳ق)،{{یادداشت|مردم کربلا پس از سخت‌گیری‌های حکومت، قیام کرده، زندانی‌ها را آزاد کرده و مکان‌های حکومتی و خانه‌های آن‌ها را تصرف کردند. استاندار وقت، حمزة بک با نیروهایش در بخش شرقی شهر و مردم در بخش غربی آن مستقر شده، بینشان جنگ برقرار شد. افراد زیادی از دو طرف کشته شده، شهر به دست مردم افتاد تا هنگامی که انگلیس آن را اشغال کرد.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۶۴.</ref>}} [[انقلاب عشرین|ثورة العشرین]] (۱۹۲۰م) و روز ورود موهای [[حضرت محمد(ص)|پیامبر(ص)]] به کربلا (۱۳۱۰ق).

*'''سه بخش درباره کربلا پس از شهادت امام حسین(ع).'''

:این سه بخش عبارتند از: توصیف [[حائر]] حسینی، دفن شدن بدن‌های [[شهدای کربلا|شهیدان]] توسط [[بنی‌اسد بن خزیمه|بنی اسد]]{{یادداشت|در قسمتی از این بخش گفته است:‌ بنی اسد ۳ قبر کندند. یکی برای امام حسین(ع) و علی اکبر(ع)، دومی برای شهدای بنی‌هاشم و آخری برای دیگر شهیدان.  ممکن نشد که بدن امام(ع) را یک دفعه از زمین بردارند؛ چرا
که جسد مطهر امام(ع) قطعه قطعه شده بود. پس آن را روی بوریایی قرار دادند و اطراف آن
را گرفته و به محل دفن رساندند.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۷۳؛ مقاله بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۳۵۰</ref>}}  و تاریخ ساخت [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]].<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۶۷-۹۳.</ref>

[[پرونده:نقشه کربلا مربوط به زمان ورود امام حسین(ع) به آن.jpg|200px|thumb|left|نقشه کربلا مربوط به زمان ورود امام حسین(ع)؛ صفحه‌ای از کتاب.]]

*'''مکان‌های تاریخی مهم در نقشه کربلا.'''

:این بخش، به موقعیت جغرافیایی رودهای نهران،{{یادداشت|به گفته نویسنده، دو رود بودند مشهور به نهران، که از رود فرات منشعب می‌شدند.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۹۵.</ref>}} العلقمی، نینوی، الغازانی{{یادداشت| منسوب به غازانخان که از قبیله‌های مغول بود.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۱۰۹؛ مقاله بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۳۵۰.</ref>}} و سلیمانی پرداخته و جایگاه دو منطقه [[طف]] و [[حائر]] را شناسانده است.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۹۴-۱۲۰.</ref>

*'''روستاهای پیرامون کربلا هنگام ورود امام حسین(ع).'''

:در این بخش، به روستاهای [[نینوا]] و [[غاضریه]]، شفیه، عقر و نواویس پرداخته شده است.

*'''برخی از بزرگان و نقیبان کربلا.'''

:در آغاز، مصادر و منابع سرگذشت این بزرگان را بیان کرده، سپس نام و زندگی‌نامه آن‌ها را به این شرح ذکر کرده است:‌ محمد عابد،{{یادداشت|دفن‌شده در جوار احمد بن موسی شاهچراغ در شیراز.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۱۰۹؛ مقاله بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۳۵.</ref>}}  تاج الدین [[ابراهیم مجاب]]، معروف به ردّ السلام،{{یادداشت|این لقب به این سبب بوده که وقتی وارد مقام امام حسین(ع) می‌شود عرض میکند: السلام علیک یا اباعبدالله و صدایی می‌شنود که:علیک السلام یا ولدی، از آن زمان معروف به رد السلام می‌گردد.<ref>بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، ص۱۴۰.</ref>}}  ابوفائز محمد خامس، سید احمد ثانی، سید طعمه، سید طعمه دوم، سید طعمه سوم، سید نعمت الله، سید یحیی ضیاءالدین نقیب الاشراف، سید درویش، سید علی ثالث (م.1318ق).<ref>مقاله بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۱۲۹-۱۶۱.</ref>

*'''اخباری درباره حائر حسینی و زائران آن در عصر عباسی از کتاب امالی شیخ طوسی و دیگر کتاب‌ها.'''

:در این بخش، به کسانی را که در تاریخ به زیارت قبر امام حسین(ع) رفته‌اند یاد کرده و چگونگی زیارتشان را بیان کرده است.

*'''استدراکات و ملحقات:'''

:'''ملحق اول:''' تعمیرات [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]] از سده سیزدهم قمری تا اکنون.
:'''ملحق دوم:''' مصادر و منابع فارسی کتاب.
:منابع فارسی کتاب را معرفی کرده، که برخی از آن ها عبارتند از: [[تاریخ جهان گشای جویینی]]، نزهة القلوب، تاریخ نادری، [[مسیر طالبی (کتاب)|مسیر طالبی]]، [[کامل بهائی]] و زنبیل فرهاد.
:'''ملحق سوم:''' معرفی نسخه های خطی عربی به کار رفته در کتاب.

==چاپ==
این اثر با تحقیق سید عادل عبدالصالح الکیدار، نوه نویسنده، توسط مطعبة الارشاد، در [[بغداد]]، در قطع وزیری و در 216 صفحه، در سال  1287ق. (1345ش/1966م) منتشر شده است.<ref>مقاله بغیة النبلاء‌فی تاریخ کربلا، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، ص۳۴۸.</ref> توسط دارالسمیع، در [[تهران]]، در سال 1395ش.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/4456518 کتاب شناسی بغیه‌النبلاء فی تاریخ کربلاء، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.]</ref> این کتاب، با همان تحقیق و با تصحیح و تعلیق عبد الامير عزيز القريشي، طارق نافع الحمداني، توسط الامانة العامة للعتبة الحسينية المقدسة، مركز كربلاء للدراسات، در سال 1435ق. (2014م) به چاپ رسید.<ref>[http://www.worldcat.org/oclc/945677864 Bughyat al-nubalāʼ fī tārīkh Karbalāʼ, worldcat]</ref> 
==پیوند به بیرون==

* [https://www.imamhussain.org/filestorage/pdf/files/1025.pdf خواندن و بارگیری کتاب بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا.]

==پانوشت==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = مقاله
| منبع =بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا، 
| پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش ، ص۳۴۸
| لینک = 
}}

*'''بغیة النبلاء‌ فی تاریخ کربلا'''، عبدالحسین الکیدار آل طعمة، تحقیق سید عادل عبدالصالح الکیدار، مراجعة و تعلیق عبد الامير عزيز القريشي، طارق نافع الحمداني، توسط الامانة العامة للعتبة الحسينية المقدسة، مركز كربلاء للدراسات، 1435ق.
*'''تراث کربلا'''، سلمان هادی طعمة، تدوین پژوهشکده حج و زیارت، نشر مشعر، تهران، 1393ش.
*'''الذریعة إلى تصانیف الشیعة'''، محمدمحسن‏ آقابزرگ تهرانى، دار الأضواء، بیروت‏، 1403ق.
*[http://www.nlai.ir/ سازمان اسناد و کتابخانه جمهوری اسلامی ایران.]
*'''مستدركات أعیان الشیعة'''، حسن‏ امین، دار التعارف للمطبوعات‏، بیروت‏، 1408ق.
*'''معجم رجال الفکر و الادب فی کربلاء'''، سلمان آل طعمه،
*'''معجم مورخی الشیعة'''، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، قم، 1424ق.
*'''المنتخب من اعلام الفکر و الادب'''، کاظم عبود الفتلاوی
*'''موسوعة اعلام العراق فی قرن العشرین'''، حمید مطیعی، دار الشوون الثقافیه العامة، بغداد، 1998م.
*'''طبقات اعلام الشیعة و هو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر'''، آقابزرگ تهرانی، دارالمرتضی للنشر، مشهد، 14040ق.
{{پایان}}
{{کتاب‌شناسی عتبات عالیات}}

[[رده:کتاب‌های تاریخ کربلا‏]]
[[رده:کتاب‌های معاصر‏]]
[[رده:کتاب‌های قرن چهاردهم قمری‏]]
[[رده:کتاب‌های سید عبدالحسین کلیدار]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]