در حال ویرایش بنی‌تیم

{{در دست ویرایش|ماه=[[مرداد]]|روز=[[۲۱]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad  }}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
{{جعبه اطلاعات قبایل
| نام             = بنی‌تیم
| تصویر           = 
| اندازه تصویر    = 
| نام کامل        = بنی‌تیم
| نسب             = [[تیم بن مره|تیم]] بن مُرة بن کعب بن لُؤی (جد هفتم [[پیامبر(ص)]])
| محل حکومت       = 
| مدت حکومت       = 
| مکان قبیله      = [[مکه]]
| سرسلسله         = تیم بن مره
| اشخاص مهم       = [[ابی‌قحافه]]، [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]]، [[عبدالرحمن بن ابوبکر]]، [[عبدالله بن جدعان|عبدالله بن جُدعان]]، [[طلحة بن عبیدالله تیمی]]، [[بلال بن رباح]]، [[قنفذ بن عمیر تیمی|قنفذ بن عمیر بن جدعان تیمی]]، [[صبیحة بن حارث |صبیحة بن حارث بن جبله]]، [[عبدالله بن عبدالرحمن|عبدالله بن عبدالرحمن بن قاسم]]، [[عبدالله بن عثمان تیمی]]، [[قاسم بن محمد|قاسم بن محمد بن ابوبکر]]، [[عبدالله بن محمد]]، [[محمد بن منکدر تیمی|محمد بن منکدر بن عبدالله تیمی]]، [[علی بن زید |علی بن زید بن جدعان]]، [[ابوعثمان ربیعة بن ابی‌عبدالرحمن]]، [[سلیمان بن قتّه]]، [[عبدالله بن قنفذ|عبدالله بن قنفذ بن عمیر]]، [[اسحق بن طلحة|اسحق بن طلحة بن عبیدالله]]، [[محمد بن طلحه|محمد بن طلحة بن محمد]]، [[اسماعیل بن یسار نسائی]]، [[ابوعبیده معمر بن مثنی نحوی شعوبی|ابوعبیده مُعمَّر بن مُثنی نحوی شعوبی]]
| جمعیت           = 
| جنگ‌ها           = [[نبرد فجار|نبرد فِجار]]
| شاخه‌ای از       = [[قریش]]
| زیرشاخه‌ها       = 
| مهم‌ترین اقدامات = بازسازی [[کعبه]] ۵ سال پیش از [[بعثت]]، ساخت دیوار میان [[رکن حجرالاسود]] و [[رکن یمانی]] قبل از [[اسلام]]، [[پیمان حلف الفضول]]، شرکت در [[غزوات پیامبر]]، شرکت در [[فتح مکه]]، حضور در [[حجة الوداع]]، تشکیل [[سقیفه]] و انتخاب خلیفه اول
| مناصب مهم       = منصب اشناق
| مذهب            = [[بت‌پرستی]]، اسلام
}}
'''بنی‌تیم''' از تیره‌های مشهور [[قریش]] و اثرگذار در رویدادهای [[مکه]] بودند.

بنی‌تیم از نسل [[تیم بن مره|تیم]] بن مُرة بن کعب بن لُؤی (جد هفتم پیامبر)، بودند که در مکه سکونت داشتند و قبل از [[اسلام]] [[بت‌پرست]] بودند و با ظهور اسلام بسیاری از آنان به [[شرک]] خود باقی ماندند ولی عهده‌ای از آنها مسلمان شدند و برخی از آنان جزء مهاجران به [[حبشه]] بودند و تا [[فتح مکه]] اکثرشان مسلمان شدند.

از اقدامات آنان قبل از اسلام بازسازی [[کعبه]] (۵ سال پیش از بعثت) همراه [[بنی‌مخزوم]]، و عهده‌داری ساخت دیوار میان [[رکن حجرالاسود]] و [[رکن یمانی]]، گزارش شده است، از نقش‌های آنان در زمان [[رسول اکرم(ص)]]، شرکت در [[غزوات پیامبر]]، حادثه فتح مکه و حضور در [[حجة الوداع]] را می‌توان نام برد. و اما از کارهای آنان بعد از پیامبر(ص) تشکیل [[سقیفه]] و انتخاب [[ابوبکر]]، چهره برجسته بنی‌تیم، به عنوان خلیفه پیامبر(ص) بود، و در زمان [[امام علی(ع)]]، عهده‌ای از آنان با اینکه با حضرت عهد و پیمان بسته بودند، سر از مخالف زدند و [[جنگ جمل]] را به راه انداختند.

==نسب==

بنی‌تیم، تبار [[تیم بن مره|تیم]] بن مُرة بن کعب بن لُؤی (جد هفتم پیامبر)، از تیره‌های مشهور [[قریش]] ساکن در [[مکه]]، معروف به تیم قریش<ref>نسب قریش، ج1، ص97؛ تاریخ طبری، ج2، ص255، 272.</ref> بود که افراد آن «مُرّی» لقب یافتند.<ref>لب اللباب، ص243.</ref>

==تیره‌های هم‌نام==

در میان [[عرب]]، تیره‌هایی دیگر نیز به بنی‌تیم شهرت داشتند که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به [[تیم اللات]] از تیره‌های [[قبیله بکر بن وائل]]، [[تیم بن ثعلبه|تیم بن ثَعلبه]] و [[تیم الرباب|تیم الرُباب]] از [[قبیله بنی‌تمیم]]، از [[عرب عدنانی]] ساکن در [[نجد]]، اشاره کرد.<ref>الانساب، ج1، ص497-498؛ معجم قبائل العرب، ج1، ص137-138.</ref>

==نسل تیم==

از سعد و احب و در برخی منابع نیز از شکامه به عنوان پسران تیم بن مره نام برده شده است. نسل تیم از سعد و شکامه ادامه یافت و نامدارترین افراد بنی‌تیم از نسل عمرو بن کعب بن سعد بودند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص51؛ الانشقاق، ج1، ص140، 368.</ref>

خانه‌های آن‌ها از جمله خانه عبدالله بن جُدعان و عبدالله بن مَعمَر بن عثمان در یکی از ورودی‌های شهر قرار داشت. از این‌رو، این ورودی با عنوان [[باب بنی‌تیم]] معروف شد.<ref>اخبار مکه، ج2، ص90.</ref>

==بنی‌تیم در دوران جاهلی==

مناسبات بنی‌تیم در دوران جاهلی از قرار زیر است.

===مذهب===

آن‌ها چون دیگر تیره‌های قریش، [[بت هبل|بت هُبل]] را می‌پرستیدند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص65، 161؛ ج2، ص47.</ref>

===حج‌گزاری===

از چگونگی حج‌گزاری آنان گزارشی در دست نیست. با توجه به قریشی بودن ایشان، می‌توان حج‌گزاری قریش و تیمیان را یکسان دانست.

===شغل===

از آن‌جا که برخی نخلستان‌ها و [[چاه‌های مکه]] و بیرون از آن همچون چاه‌های [[چاه رم|رُمّ]]، [[چاه خم|خُمّ]]، [[چاه حفر|حَفَر]] و [[چاه ثریا|ثریا]]<ref>السیرة النبویه، ج1، ص149-150؛ معجم البلدان، ج2، ص77، 275، 389-390؛ ج3، ص70.</ref> به آن‌ها منسوب بود، می‌توان حدس زد که آن‌ها به باغداری و کشاورزی مشغول بودند.

===اقدامات===

از ایشان در برخی رویدادهای [[عصر جاهلی]] یاد شده که حاکی از جایگاه اجتماعی آن‌ها است. آورده‌اند که در بازسازی [[کعبه]] (5 سال پیش از [[بعثت]]) همراه [[بنی‌مخزوم]]، عهده‌دار ساخت دیوار میان [[رکن حجرالاسود]] و [[رکن یمانی]] شدند. در گزارشی دیگر آمده که ساخت دیوار پشتی خانه خدا ([[دبر البیت|دُبر البیت]]) بر عهده آن‌ها نهاده شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص161؛ المنمق، ص273؛ تاریخ طبری، ج2، ص288.</ref>

همچنین در [[نبرد فجار|نبرد فِجار]] (نبرد در ماه‌های حرام) به رهبری عبدالله بن جُدعان با [[قبیله هوازن|قبیله هَوازن]] جنگیدند.<ref>المحبر، ص179-180؛ المنمق، ص173-174.</ref>

بنی‌تیم در «[[حلف المطیبین|حِلف المُطَیّبین]]» که پس از چالش قبیله‌ای میان [[بنی‌عبدالدار]] و [[بنی‌عبد مناف]] برای تصاحب مناصب مکه صورت گرفت، با بنی‌عبد مناف، [[بنی‌زهرة بن کلاب]]، [[بنی‌حارث بن فهر]] و [[بنی‌اسد بن عبدالعزی]] هم‌پیمان شدند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص130-132؛ المنمق، ص52-53، 189-190؛ البدایة و النهایه، ج2، ص209-210.</ref>

برجسته‌ترین نقش اجتماعی بنی‌تیم پنج سال پیش از بعثت در [[پیمان حلف الفضول]] تجلی یافت. این پیمان در حمایت از مظلومان میان برخی تیره‌های قریش و در خانه عبدالله بن جدعان تیمی منعقد شد.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص131، 133؛ الانشقاق، ج1، ص180؛ المنمق، ص52-53.</ref>

[[رسول خدا(ص)]] نیز در این پیمان حضور داشت و از آن به نیکی یاد کرده است.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص131، 133؛ المنمق، ص52-53.</ref>

نیز بنی‌تیم در دوران جاهلی منصب اشناق (تعیین میزان دیات) را بر عهده داشتند. در آستانه ظهور [[اسلام]]، [[ابوبکر]] این مسؤولیت را بر عهده داشت.<ref>الاستیعاب، ج3، ص966؛ اسد الغابه، ج3، ص206.</ref>

==بنی‌تیم در دوران نبوی==

با ظهور اسلام، بسیاری از بنی‌تیم به [[شرک]] خود باقی ماندند و به مخالفت و یا سکوت در برابر آیین جدید پرداختند. در این میان، می‌توان از [[ابی‌قحافه]] پدر ابوبکر نام برد که تا [[فتح مکه]] (8ق.) اسلام نیاورد.<ref>اسد الغابه، ج3، ص374.</ref>

[[عبدالرحمن بن ابوبکر|عبدالرحمن]] پسر ابوبکر نیز در [[نبرد بدر]] لشکر قریش را همراهی کرد.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج2، ص471.</ref> او در صحنه [[نبرد احد|نبرد اُحد]] با پدرش روبه‌رو شد؛ ولی آن دو با هم نجنگیدند.<ref>المغازی، ج1، ص257؛ السیرة النبویه، ج1، ص638؛ انساب الاشراف، ج1، ص392.</ref>

از عمیر بن عثمان بن عمرو و عثمان بن مالک بن عبیدالله به عنوان کشتگان بدر و از مالک بن عبیدالله، برادر [[طلحه]]، و عمرو بن عبدالله بن جدعان و مسافع بن عیاض بن صخر بن عامر و جابر بن زبیر که از هم‌پیمانان تیم بودند، به عنوان اسیران بدر یاد شده است.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص710، 715؛ ج2، ص3، 8؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص471.</ref>

از نقش بنی‌تیم در دیگر رویدادهای [[مدینه]] تا فتح مکه (8ق.)  گزارشی در دست نیست. آن‌ها در این سال همانند دیگر قریش مسلمان شدند.<ref>اسد الغابه، ج3، ص374.</ref>

===مسلمانان آغازین صدر اسلام===

برخی از بنی‌تیم چون ابوبکر، طلحة بن عبیدالله و [[بلال]]، از موالی بنی‌تیم، در سال‌های نخست دعوت پیامبر مسلمان شدند و بعضی در سال پنجم بعثت به [[حبشه]] هجرت کردند. عمر بن عثمان بن عمرو<ref>انساب الاشراف، ج10، ص115-116، 119؛ السیرة النبویه، ج1، ص326.</ref> و حارث بن خالد بن صخر، پسر دایی ابوبکر، همراه همسرش ریطه بنت حارث بن جبله تیمی از جمله آن‌ها هستند. فرزندان او موسی، عایشه، زینب و فاطمه در همان‌جا زاده شدند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص165-166؛ اسد الغابه، ج1، ص325-326.</ref>

===مهاجران تیمیان===

در هجرت پیامبر به مدینه، ابوبکر، از چهره‌های برجسته بنی‌تیم، همراه او بود و سپس خاندان ابوبکر به او پیوستند.<ref>الطبقات، ج8، ص216؛ انساب الاشراف، ج2، ص44.</ref> اینان و دیگر تیمیان مهاجر در غزوه‌ها و رویدادهای عصر مدنی پیامبر نقش داشتند.

در فتح مکه (8ق.) گروهی از بنی‌تیم همراه او بودند.<ref>اسد الغابه، ج3، ص374.</ref> برخی از بنی‌تیم مانند ابوبکر، طلحه و [[عایشه]] در [[حجة الوداع]] (10ق.) حضور داشتند و از شاهدان و راویان رخداد [[غدیر]] بودند.<ref>الغدیر، ج1، ص46، 110-111، 117.</ref>

==بنی‌تیم پس از پیامبر==

در جریان [[سقیفه]] که برخی از [[انصار]] در شکل‌گیری آن پیشقدم بودند، ابوبکر چهره برجسته بنی‌تیم به عنوان خلیفه انتخاب شد. پس از این رخداد «تیم» کنار «عدی»، کنایه‌ای از ابوبکر و عمر شد.<ref>الامامة و السیاسه، ج2، ص127؛ الطبقات، ج4، ص338؛ الکامل، ج2، ص325.</ref>

===نقش سیاسی و اجتماعی بنی‌تیم===

بنی‌تیم در دوران خلفای بعد نیز کم و بیش دارای نقش سیاسی و اجتماعی بودند. در فتوحات و پس از آن، برخی از آن‌ها در دیگر مناطق ساکن شدند. به گفته [[مستوفی]] (م. 797ق.) نسل ابوبکر در قزوین سلسله حکومتگر افتخاریان را پدید آوردند و زیر حاکمیت مغولان از دوره منگوقاآن (م. 655ق.) تا دوره اولجایتو (م. 716ق.)  در بیشتر اوقات حکومت کردند.<ref>تاریخ‏ گزیده، ص796-799.</ref>

===بنی‌تیم در خلافت امام علی===

با آغاز خلافت امام علی(ع)، به رغم بیعت نخست برخی از تیمیان مانند طلحه با امام، برخی از چهره‌های سرشناس آن‌ها همچون عایشه و طلحه که خود از محرکان شورش بر ضد عثمان بودند، به بهانه خون‌خواهی عثمان به مخالفت با امام پرداختند و نخستین نبرد (36ق.)  را در دوره حکومت او به راه‌انداختند.

طلحه و پسرش محمد از کشته شدگان این نبرد بودند.<ref>تاریخ طبری، ج4، ص428-429، 434-435؛ الجمل، ص226-229.</ref> عبدالرحمن، برادر طلحه، نیز در این نبرد کشته شد.<ref>الاستیعاب، ج2، ص839.</ref>

در برابر این گروه از مخالفان تیمی، محمد بن ابی‌بکر دیگر چهره برجسته این قبیله در صف یاران امام بود و پس از [[نبرد جمل]]، از سوی امام به استانداری [[مصر]] برگزیده شد و در حمله سپاهیان معاویه به مصر، به گونه‌ای دلخراش به شهادت رسید. سخنان امام در سوگ محمد، بیانگر دلبستگی امام به او است.<ref>اسد الغابه، ج4، ص324-325.</ref>

==مشاهیر بنی‌تیم==

از چهره‌های برجسته بنی‌تیم پیش از اسلام می‌توان از عبدالله بن جُدعان نام برد که پیمان حلف الفضول در خانه او منعقد شد. او به بخشندگی، سخاوت و مردم‌داری شهرت داشت.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص157؛ الانشقاق، ج1، ص141-142؛ المنمق، ص147.</ref>

گروهی از تاریخ‌نگاران از دیدار او با سیف بن ذی یزن در [[یمن]]<ref>المنمق، ص427؛ دلائل النبوه، ج2، ص9؛ المنتظم، ج2، ص277.</ref> و نیز کسری پادشاه ایران یاد کرده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص155-156؛ الاغانی، ج8، ص451.</ref>

در عصر اسلامی نیز برخی از [[صحابه پیامبر]] و [[تابعین]] و والیان سرزمین‌های اسلامی از تیره بنی‌تیم بودند. ابوبکر بن ابی‌قحافه که در سال‌های نخست دعوت، مسلمان شد، پس از رحلت پیامبر(ص) در سقیفه بنی‌ساعده به خلافت رسید.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص656-658؛ الاستیعاب، ج3، ص963، 973.</ref> وی را از دانایان به نسب عرب به شمار آورده‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص250.</ref>

عایشه دختر ابوبکر از همسران رسول خدا(ص) و [[طلحة بن عبیدالله تیمی]] نیز از نخستین مسلمانان<ref>اسد الغابه، ج3، ص53-60.</ref> و از اعضای شورای شش نفره عمر بودند.<ref>المحبر، ص151؛ الامامة و السیاسه، ج1، ص42؛ البدء و التاریخ، ج5، ص189-190.</ref> وی به رغم بیعت با امام علی(ع) بر خلاف سوگندش بیعت خود را شکست و در نبرد جمل برابر امام قرار گرفت.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص178، 180-181؛ تاریخ طبری، ج4، ص427-428، 509.</ref> [[بلال بن رباح]] از موالیان بنی‌تیم، از نخستین مسلمانان و مؤذن رسول خدا(ص) بود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص181.</ref>

===شخصیت‌های دیگر===

از دیگر شخصیت‌های بنی‌تیم می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:

[[قنفذ بن عمیر تیمی|قنفذ بن عمیر بن جدعان تیمی]] از والیان مکه در روزگار [[خلیفه دوم]].<ref>تاریخ خلیفه، ص87؛ الاستیعاب، ج4، ص1461.</ref>

صبیحة بن حارث بن جبله از مهاجران که عمر او را همراه شماری مامور تعیین اعلام (نشانه‌های) حرم کرد.<ref>الاستیعاب، ج2، ص735.</ref>

عبدالله بن عبدالرحمن بن قاسم قاضی مدینه در دوران خلافت [[منصور عباسی]] و حکمرانی [[حسن بن زید]] بر مدینه.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص112؛ تاریخ خلیفه، ص286؛ جمهرة انساب العرب، ص138.</ref>

عبدالله بن عثمان تیمی قاضی مدینه از سوی عمرو بن سعید اموی در روزگار خلافت [[یزید]].<ref>تاریخ خلیفه، ص159.</ref>

قاسم بن محمد بن ابوبکر (م. 180ق.) از فقیهان هفت‌گانه مدینه<ref>انساب الاشراف، ج10، ص110.</ref> دخترش‌ ام‌فروه مادر [[امام صادق(ع)]].<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص381؛ تاریخ طبری، ج11، ص652؛ الانساب، ج8، ص250.</ref>

عبدالله بن محمد از نوادگان طلحه، از قاضیان مدینه و مکه در دوران خلافت‌ [[هارون الرشید]] (حک: 170-193ق.). <ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص401؛ تاریخ طبری، ج8، ص132؛ المنتظم، ج9، ص168.</ref>

محمد بن منکدر بن عبدالله تیمی از تابعان و محدثان که بیش از 200 حدیث از صحابه گزارش کرده است.<ref>الانساب، ج1، ص499؛ انساب الاشراف، ج10، ص161.</ref>

علی بن زید بن جدعان از راویان مشهور که بعضی از اسناد روایی تراجم به او ختم می‌شوند.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص355؛ ج10، ص160.</ref>

ابوعثمان ربیعة بن ابی‌عبدالرحمن، مشهور به ربیعة الرای، از اصحاب رای در استنباط فقهی.<ref>الانساب، ج6، ص60؛ المعارف، ص496؛ تاریخ الاسلام، ج8، ص417.</ref>

[[سلیمان بن قتّه]] از موالیان تیم و از شاعران شیعی و سراینده اشعاری در رثای [[امام حسین(ع)]] و شهدای کربلا.<ref>المعارف، ص598؛ مقتل الحسین، ص167؛ انساب الاشراف، ج5، ص147.</ref>

[[عبدالله بن قنفذ|عبدالله بن قنفذ بن عمیر]]، نخستین صاحب شرطه در روزگار عثمان.<ref>تاریخ خلیفه، ص106؛ المحبر، ص373.</ref>

اسحق بن طلحة بن عبیدالله از مسؤولان دیوان خراج [[خراسان]] در روزگار [[معاویه]].<ref>المعارف، ص232؛ تاریخ الاسلام، ج4، ص178.</ref>

محمد بن طلحة بن محمد که او را از داناترین افراد به دانش نسب دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج3، ص1037.</ref>

اسماعیل بن یسار نسائی و ابوعبیده مُعمَّر بن مُثنی نحوی شعوبی از موالیان بنی‌تیم. ابوعبیده در نکوهش عرب کتابی نگاشت.<ref>المعارف، ص543؛ الاغانی، ج4، ص536؛ الفهرست، ص58-60.</ref>

==پیوند به بیرون==

[http://lib.eshia.ir/23019/1/4168 موسسه دائرة المعارف اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، مقاله تیم]
==پانویس==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7856
 | عنوان = بنی‌تیم
 | نویسنده = غلامرضا ملایی
}}

'''اخبار مکه''': الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.

'''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

'''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی.

'''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (م. 356ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.

'''الامامة و السیاسه''': ابن قتیبه (م. 276ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، الرضی، 1413ق.

'''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش محمودی، بیروت، اعلمی، 1394ق.

'''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (م. 562ق.)، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، 1382ق.

'''الاشتقاق''': ابن درید (م. 321ق.)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الجیل، 1411ق.

'''البدء و التاریخ''': المطهر المقدسی (م. 355ق.)، بیروت، دار صادر، 1903م.

'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.

'''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (م. 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.

'''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''':  الطبری (م. 310ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق.

'''تاریخ گزیده''': حمد الله مستوفی (م. قرن7ق.)، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، امیر کبیر، 1364ش.

'''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق.

'''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (م. 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

'''دلائل النبوه''': البیهقی (م. 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.

'''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (م. 748ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، 1413ق.

'''السیرة النبویه''': ابن هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.

'''الطبقات الکبری''': ابن سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

'''الغدیر''': الامینی (م. 1390ق.)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1366ش.

'''الفهرست''': الطوسی (م. 460 ق)،  به کوشش قیومی، نشر الفقاهه، 1417ق.

'''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.

'''لب اللباب فی تحریر الانساب''': السیوطی (م. 911ق.)، بیروت، دار صادر.

'''المحبّر''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.

'''المعارف''': ابن قتیبه (م. 276ق.)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373ش.

'''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.

'''معجم قبائل العرب، عمر کحّاله، بیروت، الرساله، 1405ق.

'''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.

'''مقتل الحسین7''': ابومخنف (م. 157ق.)، به کوشش الغفاری، قم، المطبعة العلمیه.

'''المنتظم''': ابن جوزی (م. 597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.

'''المنمق''': ابن حبیب (م. 245ق.)، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم ‏الکتب، 1405ق.

'''نسب قریش''': مصعب بن عبدالله الزبیری (م. 236ق.)، به کوشش بروفسال، قاهره، دار المعارف.



{{پایان}}
{{قبایل عرب}}