در حال ویرایش بنی‌فهد
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
درباره خاندان ابن‌فهد آثاری نوشته شده است؛ همچون: المجموعة المستطابة فی تراجم فی معرفة بنی‌فهد و من یلتحق بهم من القرابه نوشته [[تقی‌الدین بن فهد]]، و بذل الجهد فی من سمّی بفهد او ابن فهد نوشته [[نجم بن فهد]].<ref>الضوء اللامع، ج6، ص128؛ التاریخ و المورخون، ص100.</ref> [[تقی‌الدین فاسی]] و شاگردش [[سخاوی]] که هر دو با این خاندان رابطه نزدیک علمی و دوستی داشته‌اند، بسیاری از آنها را در آثار خود یاد کرده‌اند. | درباره خاندان ابن‌فهد آثاری نوشته شده است؛ همچون: المجموعة المستطابة فی تراجم فی معرفة بنی‌فهد و من یلتحق بهم من القرابه نوشته [[تقی‌الدین بن فهد]]، و بذل الجهد فی من سمّی بفهد او ابن فهد نوشته [[نجم بن فهد]].<ref>الضوء اللامع، ج6، ص128؛ التاریخ و المورخون، ص100.</ref> [[تقی‌الدین فاسی]] و شاگردش [[سخاوی]] که هر دو با این خاندان رابطه نزدیک علمی و دوستی داشته‌اند، بسیاری از آنها را در آثار خود یاد کرده‌اند. | ||
===تاریخ‌نگاری مکه=== | === تاریخ‌نگاری مکه === | ||
خاندان ابن فهد سهمی مهم در تاریخ‌نگاری مکه داشته‌اند و شهرت آنها بیشتر از این‌رو است. نجمالدین عمر بن فهد، عز بن عمر بن فهد، و جارالله بن عز بن عمر بن فهد سه تن از اعضای این خاندان هستند در فاصله از سال 885 تا 946ق. سه کتاب [[اتحاف الوری]]، [[بلوغ القری]] و [[نیل المنی]] را در تاریخ مکه نوشتند. | خاندان ابن فهد سهمی مهم در تاریخ‌نگاری مکه داشته‌اند و شهرت آنها بیشتر از این‌رو است. نجمالدین عمر بن فهد، عز بن عمر بن فهد، و جارالله بن عز بن عمر بن فهد سه تن از اعضای این خاندان هستند در فاصله از سال 885 تا 946ق. سه کتاب [[اتحاف الوری]]، [[بلوغ القری]] و [[نیل المنی]] را در تاریخ مکه نوشتند. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
سخاوی از غنای این کتابخانه گزارش داده و آورده که در این کتابخانه آثاری کمیاب نگهداری می‌شده است.<ref>الضوء اللامع، ج4، ص226؛ النجم بن فهد مورخاً، ص101؛ التاریخ و المورخون، ص103-105.</ref> | سخاوی از غنای این کتابخانه گزارش داده و آورده که در این کتابخانه آثاری کمیاب نگهداری می‌شده است.<ref>الضوء اللامع، ج4، ص226؛ النجم بن فهد مورخاً، ص101؛ التاریخ و المورخون، ص103-105.</ref> | ||
===آرامگاه=== | === آرامگاه === | ||
این خاندان آرامگاهی اختصاصی در قبرستان معلات داشته‌اند.<ref>الکواکب السائره، ج1، ص222-223.</ref> | این خاندان آرامگاهی اختصاصی در قبرستان معلات داشته‌اند.<ref>الکواکب السائره، ج1، ص222-223.</ref> | ||
===باب الفهود=== | === باب الفهود === | ||
محتمل است یکی از درهای مسجدالحرام که در قدیم «باب الفهود» خوانده می‌شده، منسوب بدین خاندان باشد.<ref>التاریخ و المورخون، ص102.</ref> | محتمل است یکی از درهای مسجدالحرام که در قدیم «باب الفهود» خوانده می‌شده، منسوب بدین خاندان باشد.<ref>التاریخ و المورخون، ص102.</ref> | ||
== | ==اعضای مشهور== | ||
برخی از مشهورترین اعضای خاندان ابن فهد عبارتند از: | برخی از مشهورترین اعضای خاندان ابن فهد عبارتند از: | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
===تقی‌الدین ابوالفضل=== | ===تقی‌الدین ابوالفضل=== | ||
[[ | [[تقی‌الدین ابوالفضل محمد بن محمد]] (م. 871ق.) از نام‌دار ترین دانشمندان خاندان ابن فهد است. نویسنده آثاری چون [[الابانة مما ورد فی الجعرانه]]، [[اقتطاف النور و بهجة الدماثة بما ورد فی فضل المساجد الثلاثه]] از آثار او درباره مکه بوده‌اند که سخاوی از آنها یاد کرده است.<ref>الضوء اللامع، ج9، ص282.</ref> از او کتاب [[لحظ الالحاظ بذیل طبقات الحفاظ]] چاپ شده است. | ||
===نجمالدین عمر=== | ===نجمالدین عمر=== | ||
[[نجمالدین عمر بن محمد|نجمالدین عمر]] (محمد) بن محمد (812-885ق.)، محدث و فقیه شافعی از مشهورترین تاریخ‌نگاران مکه و نامش محمد است، ولی او را بیشتر عمر خوانده‌اند. | |||
زیر نظر پدرش تقی‌الدین ابوالفضل محمد، مقدمات فقه و حدیث و [[قرآن]] را آموخت. همراه پدر از مذهب حنبلی به [[شافعی]] تغییر مذهب داد و فقه شافعی را فراگرفت.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص126؛ البدر الطالع، ص512-513.</ref> از برخی مانند ابوعبدالله فاسی، [[عبدالرحمن زرندی]] و [[ابوبکر مراغی]] حدیث دریافت کرد و اجازه روایت گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص126-127.</ref> | |||
به ممالک گوناگون از جمله مصر و شام بارها سفر کرد و از دانشورانی بسیار بهره جست، مانند ابن‌حجر عسقلانی که در سفر [[قاهره]] در خانه همو سکنا گزید.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص126.</ref> سخاوی نیز رابطه علمی و دوستی نزدیکی با نجمالدین داشته و از او با تعابیری مانند «صاحِبُنا» یاد کرده است.<ref>نک: الضوء اللامع، ج4، ص224، 284؛ ج5، ص174؛ ج6، ص94، 126، 129؛ الاعلان بالتوبیخ، ص71، 196-197.</ref> | |||
سال‌شماری تاریخ محلی مکه را نخست بار او آغاز کرد و فرزندانش پی گرفتند. | |||
====آثار==== | |||
نجمالدین آثاری بسیار در تاریخ محلی مکه، حدیث و شرح حال دانشوران و محدثان نگاشته است. | |||
مشهورترین آثار او در تاریخ محلی مکه، عبارتند از: | |||
[[غایة المرام]] باخبار سلطنة البلد الحرام | [[اتحاف الوری باخبار امّ القری]]، کهن‌ترین کتاب سال‌شمار تاریخ محلی مکه که رخدادهای مکه را از سال اول ق. تا سال 885ق. در خود دارد. دو اثر دیگر، یکی [[الدر الکمین|الدّر ّالکمین]] بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین ذیلی است بر کتاب [[العقد الثمین]] فاسی و دیگر، [[غایة المرام باخبار ولاة البلد الحرام]] در معرفی والیان مکه به ترتیب تاریخی که از عتاب بن اُسَید نخستین حکمران مکه پس از اسلام آغاز شده است. نجمالدین پیش از اتمام نگارش این کتاب، درگذشته و پسرش عبدالعزیز آن را کامل نموده است. این اثر در دانشگاه ام‌القری با تحقیق شلتوت در سه مجلد چاپ شده است. | ||
برخی از آثار او ویژه شرح حال رجال مکه و مشایخ وی و دیگران است، همچون: بذل الجهد فی من سُمّی بفهد و ابن فهد، التبیین للطبریین، تذکرة الاناسی باولاد ابی‌عبدالله الفاسی، السرّ الظهیری باولاد احمد النوَیری، غایة الامانی فی تراجم اولاد القسطلانی، المخضرمین، المشارق المنیر فی ذکر بنی‌ظهیره، معجم الشیوخ یا المعجم. | |||
===ابوفارس=== | |||
[[ابوفارس عبدالعزیز بن عمر|ابوفارِس عبدالعزیز بن عمر]] (850-926/922ق.)، فرزند نجمالدین عمر، یکی از سه تاریخ‌نگار مشهور خاندان ابن فهد و به عز ابن فهد مشهور، در دانش حدیث، فقه، تاریخ محلی مکه، نحو و خوشنویسی چیره بود.<ref>نک: الضوء اللامع، ج4، ص224-225.</ref> در مکه زاده شد و تحصیلات خود را نزد دانشوران خاندانش از جمله پدر و پدر بزرگ آغاز کرد و نزد دانشورانی بسیار از جمله [[ابوالفتح مراغی]] و سخاوی، حدیث و فقه و تفسیر آموخت و اجازه دریافت کرد.<ref>الضوء اللامع، ج4، ص224-226.</ref> او نیز همچون پدرش به نمایه‌نویسی کتاب‌ها و فهرست‌بندی متون و سال‌شمار کردن تاریخ محلی مکه دلبستگی داشت و سرانجام در زادگاهش مکه درگذشت.<ref>شذرات الذهب، ج8، ص144-146.</ref> | |||
====آثار==== | |||
عبدالعزیز آثاری بسیار در حدیث، فقه، نحو و تاریخ از خود بر جای نهاد. مهم‌ترین آثار او در تاریخ محلی مکه عبارتند از: | |||
بلوغ القری بذیل اتحاف الوری باخبار‌ام القری که ذیلی بر اتحاف الوری نوشته نجمالدین عمر است. او در این کتاب، گزارش‌های تاریخی سال 885 تا 922ق. را بر گزارش‌های کتاب پدرش افزوده است. بسیاری از گزارش‌ها درباره حکومت اشراف بر مکه در آن دوره تاریخی، تنها در این کتاب آمده است. از مطالب این اثر، گزارش‌هایی درباره وظایف و مناصب دینی مسجدالحرام مانند امامت، پرده‌داری و فرّاشی است. این کتاب در انتشارات دار القاهره مصر با تصحیح و تحقیق صلاح‌الدین بن خلیل به سال 2005م. در سه مجلد چاپ شده است. | |||
[[غایة المرام]] باخبار سلطنة البلد الحرام کتابی است که نجمالدین عمر پدر عبدالعزیز در حال تالیف آن درگذشت و عبدالعزیز آن را کامل کرد. این کتاب با تصحیح و تحقیق فهیم شلتوت در سه مجلد در دانشگاه ام‌القری به سال 1998م. چاپ شده است. از اثر دیگر عبدالعزیز در تاریخ به نام نزهة ذوی الاحلام باخبار الخطباء و الائمة و القضاة بالبلد الحرام نشانی در دست نیست.<ref>نک: الکواکب السائره، ج1، ص239؛ هدیة العارفین، ج1، ص583؛ التاریخ و المورخون، ص178.</ref> | |||
===محمد بن عبدالعزیز=== | ===محمد بن عبدالعزیز=== | ||
جارالله محمد بن عبدالعزیز (891-954ق.)، او را محب‌الدین و ابوالفضل نیز خوانده‌اند؛ ولی به جارالله مشهورتر است. | [[جارالله محمد بن عبدالعزیز]] (891-954ق.)، او را محب‌الدین و ابوالفضل نیز خوانده‌اند؛ ولی به جارالله مشهورتر است. | ||
وی واپسین تاریخ‌نگار خاندان ابن فهد است که در مکه زاده شد.<ref>الضوء اللامع، ج3، ص52؛ شذرات الذهب، ج10، ص432؛ مجلة العرب، ج11، ص927.</ref> کراچکوفسکی، محقق روس، سبب این لقب را آن دانسته که وی سال‌ها در [[جده|جدّه]] اقامت کرده و سپس به مکه بازگشته است.<ref>تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص532.</ref> | |||
آموختن حدیث را در چهار سالگی نزد پدرش عبدالعزیز آغاز و قرآن را حفظ کرد و از دانشوران مکه مانند سخاوی بهره برد. او سفرهای علمی بسیار داشت و بارها به مدینه، یمن، شام و مصر سفر کرد و از [[عبدالغنی بن بساطی]]، [[عایشه بنت ابن عبدالهادی]] و [[محمد بن شهاب بوصیری]] و دیگران اجازه دریافت نمود. در [[حلب]] با [[شمس‌الدین محمد بن طولون]] آشنا شد و به او اجازه روایت داد و میان آنها مکاتبه علمی برقرار شد.<ref>الکواکب السائره، ج2، ص131؛ الضوء اللامع، ج3، ص52.</ref> | |||
جارالله در زادگاهش مکه درگذشت و در قبرستان معلات دفن گشت. | |||
====آثار==== | |||
جارالله به تاریخ محلی به ویژه مسائل جغرافیایی بسیار علاقه‌مند بود و آثاری درخور در این زمینه<ref>نک: تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص532-533.</ref> و دیگر رشته‌های علمی از جمله حدیث دارد که بیشتر آنها چاپ نشده‌اند. | |||
مهم‌ترین اثر او نیل المنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری در تاریخ محلی مکه است که ذیلی بر ذیل پدرش عبدالعزیز بر اتحاف الوری نوشته جدّش نجمالدین عمر است. او آگاهی‌های دوره خویش را بر اتحاف الوری تا سال 949ق. افزوده است. | |||
دیگر آثار او درباره مکه، عبارتند از: [[بهجة الزمان بعمارة الحرمین لملوک آل عثمان]]، [[تحفة الکرام بمرویات حجّاج بیت الله الحرام]]، [[التحفة اللطیفة فی انباء المسجدالحرام و الکعبة الشریفه]]، [[حسن القری فی اودیة ام القری]]. | |||
===دانشمندان دیگر خاندان=== | ===دانشمندان دیگر خاندان=== | ||
| خط ۸۷: | خط ۱۱۷: | ||
===زنان مشهور=== | ===زنان مشهور=== | ||
زنانی نیز از خاندان فهد در تدریس حدیث مشهور بوده و از دانشوران پر‌شماری اجازه روایت داشته و خود به طلاب حدیث اجازه گزارش می‌داده‌اند. منابع، مراتب علمی و سجایای اخلاقی این زنان را بسیار ستوده‌اند. | زنانی نیز از خاندان فهد بیشتر در تدریس حدیث مشهور بوده و از دانشوران پر‌شماری اجازه روایت داشته و خود به طلاب حدیث اجازه گزارش می‌داده‌اند. منابع، مراتب علمی و سجایای اخلاقی این زنان را بسیار ستوده‌اند. | ||
برخی از مشهورترین آنها عبارتند از: | برخی از مشهورترین آنها عبارتند از: | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۳۱: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http:// | | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7791 | ||
| عنوان = بنی‌فهد | | عنوان = بنی‌فهد | ||
| نویسنده = ابراهیم احمدیان | | نویسنده = ابراهیم احمدیان | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۷۵: | ||
[[رده:خاندان‌های تاثیرگذار در حرمین]] | [[رده:خاندان‌های تاثیرگذار در حرمین]] | ||
[[رده:خاندان‌های علمی]] | [[رده:خاندان‌های علمی]] | ||