در حال ویرایش بنی‌مخزوم

{{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۵]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Sajjadd  }}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
{{جعبه اطلاعات قبایل

| نام             = بنی‌مخزوم

| تصویر           =

| اندازه تصویر    =

| نام کامل        =

| نسب             = [[مرة بن کعب]]

| محل حکومت       =

| مدت حکومت       =

| مکان قبیله      = [[مکه]]، [[یمن]]، [[بصره]]، [[کوفه]]، [[شام]]

| سرسلسله         = [[مخزوم بن یقظه]]

| اشخاص مهم       = [[هشام بن مغیره]]، [[ولید بن مغیره]]، [[ابوجهل]]، [[خالد بن ولید]]، [[عکرمة بن ابی‌جهل]]، [[سلمة بن هشام]]،[[عیاش بن ابی‌ربیعه]]،[[هشام بن ابی‌حذیفه]]، [[هبار بن سفیان]]، [[عمر بن سفیان]]، [[عبدالله بن سفیان]]، [[شماس بن عثمان]]، [[ارقم بن ابی‌ارقم]]، [[ابوسلمة بن عبدالاسد]]،[[حارث بن هشام]]، [[عبدالرحمن بن حارث بن هشام]]، [[عمر بن عبدالله بن ابی‌ربیعه]]، [[حارث بن عبدالله بن ابی‌ربیعه]]،[[مجاهد بن جبیر]] و [[ابوهشام مخزومی]]

| جمعیت           =

| جنگ‌ها           = [[جنگ‌های فجار]]، [[فتح مکه]]، [[نبرد حنین]]، [[نبرد احد]]، [[نبرد بدر]]، [[نبرد خندق]]، [[غزوه طائف]]

| شاخه‌ای از       = [[قریش]]

| زیرشاخه‌ها       = [[بنی‌مغیرة بن عبدالله]]، [[بنی‌مغیره]] و ...

| مهم‌ترین اقدامات =شرکت در بازسازی [[مکه]]، دشمنی با [[پیامبر(ص)]]

| مناصب مهم       = [[قاضیان مکه]]، [[قاضیان مدینه]]، عاملان حکومت در [[حرمین شریفین]]

| مذهب            = [[شرک]] و [[اسلام]]

}}

'''بنی‌مخزوم''' از تیره‌های [[قریش]]، ساکن در مجاورت [[مسجدالحرام]] است، که نسبشان در جد ششم پیامبر(ص)، [[مرة بن کعب]]، باهم مشترک است.

مخزومی‌ها در بسیاری از نبردهای قبیله‌ای پیش از [[اسلام]] حضور فعال داشته و به‌جهت فعالیت بازرگانی که داشتند از اقوام ثرتمند دوران جاهلیت محسوب می‌شوند.

به‌جز عده‌ای از مخزومی‌ها که در اوایل [[بعثت]] مسلمان شدند اکثر آنان تا [[فتح مکه]] به [[پیامبر(ص)]] ایمان نیاورده، و همراه [[مشرکان قریش]] برعلیه مسلمانان در جنگ‌ها حضور داشتند، افرادی از قبیله بنی‌مخزوم مانند: [[ابوجهل]]، [[ولید بن مغیره]]، [[عاص بن هشام]] و ... از سرسخت‌ترین دشمنان رسول خدا(ص) بودند، و برخی از مفسران آیاتی از [[قرآن کریم]] را بر آنان تطبیق داده‌اند.

بنی‌مخزوم در دوران جاهلیت در بازسازی [[مکه]] و [[کعبه]] همراه دیگر قبایل حضور داشتند، همچنین مناصبی مثل [[قضاوت]] در [[حرمین شریفین]] برعهده آنان بوده، و چند تن از آنان از عاملان حکومت در [[مکه]] و [[مدینه]] بودند.

==نسب‌شناسی==

بنی‌مخزوم به تبار [[مخزوم بن یقظه|مخزوم بن یقظة]] بن [[مرة بن کعب]] گفته می‌شد<ref>نسب قریش، ج9، ص299؛ جمهرة نسب قریش، ج3، ص54.</ref> که نسبشان در جد ششم پیامبر، مرة بن کعب، با هم مشترک است.

مخزوم فرزندانی به نام عمر، عامر، عمران و عمیره داشت.<ref>نسب قریش، ج9، ص299؛ جمهرة نسب قریش، ج3، ص54؛ جمهرة انساب العرب، ص141.</ref> خاندان بنی‌مغیرة بن عبدالله بن عمر با توجه به اثرگذاری‌اش در رویدادهای مکه و داشتن شخصیت‌های برجسته همانند [[هشام بن مغیره]] که تاریخ درگذشتش مبدا تاریخ عرب جاهلی شد،<ref>انساب الاشراف، ج10، ص172.</ref> مشهورترین شاخه بنی‌مخزوم به‌شمار می‌آید.<ref>نسب قریش، ج9، ص299؛ انساب الاشراف، ج10، ص169.</ref>

==سکونت‌گاه==

آن‌ها پیش از [[اسلام]] در شهر [[مکه]]، در همسایگی مسجدالحرام در دامنه [[کوه صفا]] می‌زیستند.<ref>اخبار مکه، ج2، ص257-259، 290-292.</ref> خانه [[ارقم بن ابی‌ارقم|ارقم بن ابی‌ارقم مخزومی]] در پای کوه صفا در سال‌های نخست دعوت پیامبر(ص) مکانی امن برای تازه مسلمانان بود.

نیز برخی از درهای [[مسجدالحرام]] به نام [[باب بنی‌مخزوم]] خوانده می‌شدند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص7؛ ج2، ص90.</ref> بر پایه گزارشی، پیامبر(ص) همیشه از این در وارد [[صفا]] می‌شد.<ref>البدایة و النهایه، ج5، ص152؛ سبل الهدی، ج8، ص462.</ref>

در دوره اسلامی و پس از فتوحات، برخی مخزومی‌ها در شهرهای [[یمن]]،<ref>نسب قریش، ج9، ص317؛ انساب الاشراف، ج10، ص186؛ جمهرة انساب العرب، ص146.</ref> [[بصره]]،<ref>النسب، ص210؛ نسب قریش، ج9، ص318؛ انساب الاشراف، ج10، ص179، 185.</ref> [[کوفه]]<ref>نسب قریش، ج9، ص305، 329؛ انساب الاشراف، ج10، ص179، 185.</ref> و [[شام]]<ref>نسب قریش، ج9، ص302، 321، 324-325؛ انساب الاشراف، ج10، ص175، 183، 209؛ جمهرة انساب العرب، ص148.</ref> ساکن شدند؛

==بنی‌مخزوم در دوران جاهلیت==

شغل بیشتر افراد بنی‌مخزوم در دوران جاهلی بازرگانی بود.<ref>نک: زاد المسیر، ج8، ص314؛ التکمیل و الاتمام، ص452؛ تفسیر قرطبی، ج20، ص45.</ref> در گزارشی مبالغه‌آمیز، عبدالله بن ابی‌ربیعه از بازرگانان توانگر بنی‌مخزوم را به سبب ثروت فراوانش که به تنهایی با ثروت [[قریش]] برابری می‌کرد، عِدْل می‌گفتند. وی به تنهایی هزینه [[پوشش کعبه]] را می‌پرداخت.<ref>النسب، ص210؛ جمهرة انساب العرب، ص144؛ الاغانی، ج1، ص80.</ref>

ولید بن مغیره را نخستین کسی دانسته‌اند که در روزگار جاهلیت کفش‌های خود را هنگام ورود به [[کعبه]] بیرون آورد. در اسلام نیز مردم با پای برهنه درون کعبه شدند.<ref>المعارف، ص551.</ref>

===جنگ‌ها===

مخزومی‌ها در بسیاری از نبردهای قبیله‌ای پیش از اسلام حضور فعال داشتند. آن‌ها در روز شُمَطه که از ایام فِجار و معروف به [[یوم عکاظ|یوم عُکّاظ]] بود، با مشارکت قریش به نبرد با [[بنی‌کنانه|بنی‌کِنانه]] برخاستند.<ref>الاغانی، ج22، ص307-314.</ref> ریاست و فرماندهی این نبرد برعهده هشام بن مغیره از بزرگان بنی‌مخزوم بود.<ref>المحبر، ص170؛ المنمق، ص172.</ref>

===هم‌پیمانان===

اینان همانند دیگر قبایل با برخی تیره‌ها و قبایل هم‌پیمان شدند. آل عمرو بن اعظم از [[خزاعه]]،<ref>المنمق، ص247.</ref> آل فضیل بن کلیب، آل خراش بن امیه، و آل ابی‌یاسر از [[بنی‌تمیم]] از جمله آن‌ها بودند.<ref>المنمق، ص257.</ref>

[[بنی‌عدی]] از قریش به دلیل ازدواج خطاب بن نفیل عدوی با حنتمه دختر‌ هاشم بن مغیره مخزومی و زاده شدن [[عمر بن خطاب]]، هم‌پیمان بنی‌مخزوم شدند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص286؛ اسد الغابه، ج2، ص134.</ref> همچنین از طریق ازدواج هبیره مخزومی با‌ [[ام‌ هانی]]، خواهر [[علی بن ابی‌طالب(ع)]] با [[بنی‌هاشم]] خویشاوند شدند.<ref>نسب قریش، ج10، ص344؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص769-770.</ref>

بنی‌مخزوم در اختلافات میان [[بنی‌عبدالدار]] و [[بنی‌عبدمناف]] که بر سر [[مناصب کعبه]] روی داد، جانب بنی‌عبدالدار را گرفتند و در [[پیمان لعقة الدم]] (حلف الاحلاف) حضور یافتند.<ref>الطبقات، ج1، ص63؛ التنبیه و الاشراف، ص180.</ref> گاهی میان بنی‌مخزوم و [[بنی‌قصی]] و [[بنی‌امیه]] در اثبات شرف و بزرگی، فخرفروشی روی می‌داد.<ref>المنمق، ص23-26.</ref>

===مشارکت در بازسازی کعبه===

بنی‌مخزوم در بازسازی [[کعبه]] (5 سال پیش از بعثت) همراه [[بنی‌تیم]]، مسؤولیت ساخت محدوده میان [[رکن حجر اسماعیل|رکن حِجر اسماعیل]] و [[رکن یمانی]] را عهده‌دار شدند.<ref>الطبقات، ج1، ص116؛ المنتظم، ج2، ص326.</ref>

ابووهب مخزومی، از اشراف قریش در جاهلیت، در ساخت کعبه و نصب [[حجرالاسود]] حضور داشت.<ref>نسب قریش، ج10، ص344؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص769.</ref>

از ویژگی‌های شماری از بنی‌مخزوم در دوران جاهلیت و نیز دوره اسلامی، گشاده دستی و اطعام و مهمان‌نوازی بود.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص170؛ المحبر، ص139؛ المنمق، ص372-373.</ref>

==بنی‌مخزوم در دوران نبوی==

از بنی‌مخزوم جز چند تن که در سال‌های نخست مسلمان شدند و برخی از آن‌ها به [[حبشه]] مهاجرت کردند،<ref>السیرة النبویه، ج2، ص468؛ نسب قریش، ج9، ص315؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص751-752.</ref> دیگر افراد این تیره تا [[فتح مکه]] (8ق.) با پیامبر مخالفت کردند و از سرسخت‌ترین دشمنان [[اسلام]] بودند.

===اقدام علیه پیامبر و مسلمانان===

آنان در کوشش‌های [[قریش]] بر ضد پیامبر مانند تلاش برای بازگرداندن مسلمانان از حبشه،<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص29-30.</ref> محاصره مسلمانان در [[شعب ابی‌طالب]]،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص351-352؛ تاریخ طبری، ج2، ص335.</ref> توطئه [[دار الندوه]]،<ref>الطبقات، ج1، ص176؛ المنتظم، ج3، ص45؛ عیون الاثر، ج1، ص205.</ref> استهزاء و تمسخر آیات الهی و [[پیامبر(ص)]] و دیگر مسلمانان و ضرب و شتم آن‌ها<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص24، 28؛ الطبقات، ج1، ص157؛ انساب الاشراف، ج1، ص150-151.</ref> و نیز در نبردهای قریش بر ضد پیامبر(ص) در [[مدینه]] حضور داشتند‌.<ref>المغازی، ج1، ص86-87، 140، 149؛ النسب، ص209-210؛ انساب الاشراف، ج1، ص357-359.</ref>

از کوشش‌های دیگر بنی‌مخزوم بر ضد مسلمانان می‌توان به شکنجه [[یاسر]] و [[سمیه]] و فرزندشان [[عمار یاسر|عمار]] و [[زنیره رومی|زِنّیره رومی]] اشاره کرد.<ref>جامع البیان، ج14، ص237؛ روض الجنان، ج12، ص102؛ اسد الغابه، ج4، ص691.</ref>

[[ولید بن مغیره]]، [[عاص بن هشام]]، و دو پسر عمویش [[اباقیس بن ولید]] و [[قیس بن فاکه|قیس بن فاکة بن مغیره]] از سرسخت‌ترین دشمنان رسول خدا بودند.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص140؛ امتاع الاسماع، ج1، ص41.</ref> [[ابوجهل|ابوجهل مخزومی]] نیز از سران کفر دانسته شده و برخی مفسران آیه {{قلم رنگ|سبز|﴿فَقاتِلُوا اَئِمَّةَ الْکُفْر...﴾}}<ref>جامع البیان، ج10، ص113؛ مجمع البیان، ج5، ص21.</ref> را بر او تطبیق کرده‌اند.

این عده همراه [[زهیر بن ابی‌امیه]]، [[اسود بن عبدالاسد]] و [[صیفی بن سائب]] در [[موسم حج]]، راه‌های ورودی [[مکه]] را میان خود تقسیم می‌کردند و با سحر و افسانه شمردن [[قرآن]]، مردم را از رفتن نزد پیامبر(ص) بازمی‌داشتند.<ref>المحبر، ص160.</ref>

با هجرت پیامبر به [[مدینه]] (13 [[بعثت]]) دشمنی قریش از جمله بنی‌مخزوم با مسلمانان ادامه یافت. آن‌ها از مهاجرت برخی مسلمانان مخزومی به مدینه پیشگیری کردند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص321-323؛ المحبر، ص83-85؛ انساب الاشراف، ج10، ص221.</ref> پیامبر در سال دوم ق. به کاروان تجاری بنی‌مخزوم در [[نخله]]، ناحیه‌ای میان [[مکه]] و [[طائف]]، حمله کرد. در این‌میان، یک تن از مشرکان کشته و کاروان تصرف شد. وقوع این نبرد در ماه حرام، تبلیغات منفی مشرکان را بر ضد پیامبر(ص) و مسلمانان در پی داشت.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص411-413؛ تفسیر قرطبی، ج3، ص41-42.</ref>

خداوند در آیه 217 [[سوره بقره]]: {{قلم رنگ|سبز|﴿یَسْئَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فیهِ قُلْ قِتالٌ فیهِ...﴾}} گناه اخراج ساکنان مکه را از نبرد در ماه حرام بزرگ‌تر دانسته است.

===حضور در بدر===

منابع از کشتگان<ref>المغازی، ج1، ص86-87، 140، 149-150؛ النسب، ص209-210؛ انساب الاشراف، ج1، ص357-359.</ref> و اسیران بنی‌مخزوم در [[نبرد بدر]] گزارش داده‌اند. بسیاری از کشته شدگان و نیز اسیران بدر مخزومی بودند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص528-532؛ عیون الاثر، ج1، ص332.</ref> نیز آن‌ها با مشرکان در [[احد|اُحد]]<ref>المغازی، ج1، ص308؛ انساب الاشراف، ج1، ص407-408؛ جمهرة انساب العرب، ص146.</ref> و [[جنگ خندق|خندق]]<ref>المغازی، ج2، ص496؛ النسب، ص210.</ref> همراهی کردند.

با [[فتح مکه]] (8ق.) بنی‌مخزوم نیز همانند دیگر قریش اسلام آوردند و در غزوه‌های حُنین و [[غزوه طائف|طائف]] کنار مسلمانان قرار گرفتند.<ref>نک: السیرة النبویه، ج4، ص891-892، 919-920.</ref>

===مسلمانان بنی‌مخزوم===

پیامبر(ص) برخی از مسلمانان بنی‌مخزوم را به‌عنوان کارگزار خود برگزید. [[عبدالله بن ابی‌ربیعه]] را که پیش از اسلام آوردن از بزرگان قریش و ثروتمندان بنی‌مخزوم بود، بر [[منطقه جند|منطقه جَنَد]] و توابع آن در [[یمن]] گمارد. وی تا پایان خلافت [[عمر]] (23ق.) کارگزار این ناحیه بود.<ref>الاغانی، ج1، ص80-81؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص709.</ref>

[[مهاجر بن ابی‌امیه]] نیز از سوی پیامبر(ص) عهده‌دار صدقات صنعا در یمن بود. پس از پیامبر(ص)، [[ابوبکر]] او را در مقامش ابقا کرد.<ref>نسب قریش، ج9، ص316؛ معجم البلدان، ج5، ص272-273.</ref>

همچنین پیامبر(ص) برخی از بنی‌مخزوم را به عنوان امیر سرایا بر‌گزید. [[ابوسلمة بن عبدالاسد|ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی]] از آن جمله است که پیامبر پس از شهادت وی با همسرش‌ [[ام سلمه]] ازدواج کرد.<ref>السیرة النبویه، ج4، ص1030؛ المحبر، ص83، 85؛ انساب الاشراف، ج10، ص200-222.</ref>

==بنی‌مخزوم بعد از پیامبر==

بنی‌مخزوم پس از پیامبر(ص) در رویدادهایی مهم همچون [[سقیفه]]،<ref>الاصابه، ج1، ص699.</ref> [[رده|ردّه]]،<ref>نسب قریش، ج9، ص320-321.</ref> فتوحات و نبردهای عصر [[امام علی(ع)]] حضور داشتند.<ref>جمهرة نسب قریش، ج2، ص708، 732؛ النسب، ص210.</ref>

منابع از کشته شدن برخی از آن‌ها در [[واقعه حره|رخداد حره]] مدینه (63ق.) یاد کرده‌اند.<ref>جمهرة نسب قریش، ج2، ص747؛ شرح نهج البلاغه، ج18، ص305.</ref>

==صاحب‌منصبان مخزومی در حرمین==

[[حارث بن خالد]]، عامل [[یزید بن معاویه]] بر [[مکه]]<ref>نسب قریش، ج9، ص313.</ref>؛

و [[هشام بن اسماعیل]] و دو پسرش [[ابراهیم بن هشام|ابراهیم]] و [[محمد بن هشام|محمد]]، عاملان [[عبدالملک بن مروان]] (حک: 65-85ق.) و [[هشام بن عبدالملک]] بر [[مدینه]] بودند.<ref>نسب قریش، ج9، ص328-329؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص739-741.</ref>

از قاضیان مکه در دوران [[عباسیان]] می‌توان به محمد بن عبدالرحمن بن هشام، معروف به [[اوقص]]<ref>نسب قریش، ج9، ص315؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص701.</ref> و [[محمد بن عبدالرحمن بن ابی‌سلمه]] اشاره کرد.<ref>نسب قریش، ج10، ص338؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص755.</ref>

[[عبدالعزیز بن مطلب]]<ref>نسب قریش، ج10، ص341؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص762.</ref> و [[هشام بن عبدالملک الاصغر]] نیز از قاضیان مدینه بودند.<ref>نسب قریش، ج9، ص309.</ref> [[ابوهود سعید بن یربوع|ابوهود سعید بن یربوع مخزومی]] از بازسازندگان [[انصاب حرم]] بود.<ref>اخبار مکه، ج2، ص129.</ref>

==مشاهیر بنی‌مخزوم==

آن‌ها در دوران جاهلیت و اسلام، افرادی نامدار همانند [[هشام بن مغیره]]، [[ولید بن مغیره]]، [[ابوجهل]]، [[خالد بن ولید]]، و [[عکرمة بن ابی‌جهل]] داشتند. دو تن اخیر به ترتیب پیش و پس از [[فتح مکه]] مسلمان شدند.

از دیگر [[صحابه]] و چهره‌های برجسته مخزومی می‌توان به [[سلمة بن هشام]]،<ref>نسب قریش، ج9، ص311، 320؛ انساب الاشراف، ج10، ص174، 183؛ جمهرة نسب قریش، ج2، ص664-665.</ref> [[عیاش بن ابی‌ربیعه]]،<ref>نسب قریش، ج9، ص317-318؛ انساب الاشراف، ج10، ص197-198.</ref> [[هشام بن ابی‌حذیفه]]، [[هبار بن سفیان]]، [[عمر بن سفیان]]، [[عبدالله بن سفیان]]، [[شماس بن عثمان]]، [[ارقم بن ابی‌ارقم]]، [[ابوسلمة بن عبدالاسد]]،<ref>جمهرة نسب قریش، ج2، ص703، 751-752، 755.</ref> [[حارث بن هشام]]، [[عبدالرحمن بن حارث بن هشام]]، [[عمر بن عبدالله بن ابی‌ربیعه]]، [[حارث بن عبدالله بن ابی‌ربیعه]]،<ref>حذف من نسب قریش، ص68-70.</ref> [[مجاهد بن جبیر]]<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص292.</ref> و [[ابوهشام مخزومی]]<ref>اسد الغابه، ج1، ص66.</ref> اشاره کرد که برخی از آن‌ها به حبشه مهاجرت نمودند.<ref>نسب قریش، ج9، ص315؛ ج10، ص338.</ref> بیشتر این افراد از شاخه [[بنی‌مغیره]] بودند.

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==

{{منابع}}

{{دانشنامه

 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7731

 | عنوان = بنی مخزوم

 | نویسنده = مریم قدمی

}}

*'''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.

*'''الاستیعاب''': ابن عبدالبر (درگذشت463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

*'''اسد الغابه''': ابن اثیر (درگذشت630ق.)، بیروت، دار الفکر، 1409ق.

*'''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (درگذشت852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.

*'''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (درگذشت356ق.)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1415ق.

*'''امتاع الاسماع''': المقریزی (درگذشت845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420ق.

*'''انساب الاشراف''': البلاذری (درگذشت279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417ق.

*'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.

*'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''':  الطبری (درگذشت310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

*'''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (درگذشت292ق.)، بیروت، دارصادر، 1415ق.

*'''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''':  القرطبی (درگذشت671ق.)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1405ق.

*'''التکمیل و الاتمام''': ابن عسکر (درگذشت636ق.)، به کوشش اسماعیل مروه، بیروت، دارالفکر المعاصر، 1418ق.

*'''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (درگذشت345ق.)، بیروت، دارصعب.

*'''جامع البیان''': الطبری (درگذشت310ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دارالفکر، 1415ق.

*'''جمهرة انساب العرب''': ابن حزم (درگذشت456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''جمهرة نسب قریش و اخبارها''': الزبیر بن بکار (درگذشت256ق.)، ریاض، مطبوعات مجلة العرب.

*'''حذف من نسب قریش''': مورج بن عمرو السدوسی (درگذشت195ق.)، به کوشش صلاح الدین، بیروت، دارالکتاب الجدید، 1396ق.

*'''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (درگذشت554ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، 1375ش.

*'''زادالمسیر''': ابن جوزی (درگذشت597ق.)، به کوشش محمد عبدالرحمن، بیروت، دارالفکر، 1407ق.

*'''سبل الهدی''': محمد بن یوسف الصالحی (درگذشت942ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.

*'''السیرة النبویه''': ابن هشام (درگذشت213/218ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح و اولاده، 1383ق.

*'''شرح نهج البلاغه''': ابن ابی‌الحدید (درگذشت656ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، داراحیاء الکتب العربیه، 1378ق.

*'''الطبقات الکبری''': ابن سعد (درگذشت230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.

*'''عیون الاثر''': ابن سید الناس (درگذشت734ق.)، بیروت، دارالقلم، 1414ق.

*'''مجمع البیان''': الطبرسی (درگذشت548ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1415ق.

*'''المحبّر''': ابن حبیب (درگذشت245ق.)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق الجدیده.

*'''المعارف''': ابن قتیبه (درگذشت276ق.)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، 1373ش.

*'''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (درگذشت626ق.)، بیروت، دارصادر، 1995م.

*'''المغازی''': الواقدی (درگذشت207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.

*'''المنتظم''': ابن جوزی (درگذشت597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ق.

*'''المنمق''': ابن حبیب (درگذشت245ق.)، به‏کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، 1405ق.

*'''نسب قریش''': مصعب بن عبدالله الزبیری (درگذشت236ق.)، به کوشش بروفسال، قاهره، دارالمعارف.

*'''النسب''': ابن سلّام الهروی (درگذشت224ق.)، به کوشش مریم محمد، بیروت، دارالفکر، 1410ق.

{{پایان}}

{{قبایل عربستان}}

[[رده:قبایل عربستان]]
[[رده:قبایل مکه]]
[[رده:قبایل مدینه]]
[[رده:قبایل صاحب منصب]]
[[رده:قبیله قریش]]