در حال ویرایش تبع اسعد حمیری

|عنوان = تبع اسعد حمیری

|سرشناسی =  

|تصویر =  

|نام کامل = ابوکَرِب تبّع تبان اسعد بن مَلْکَی کرِب حِمیری

|لقب = تبع سوم

|نسب = [[تبابعه]] [[یمن]]

|زادروز =  

|شهر تولد =  

|کشور تولد = یمن

|تاریخ درگذشت =  

|نام همسر =  

|فرزندان =  

|دین = [[یهود]]

|مذهب =  

|پیشه =  

|مناصب = پادشاه یمن

|پس از =

|پیش از =

|اساتید =  

|شاگردان =  

|تالیفات =  

|وبگاه رسمی =  

|امضا = <!-- sign.jpg -->

بنابر آنچه در منابع تاریخی آمده، او در حمله‌ای که به چین داشته در راه برگشت از جنگ، از طرف افرادی از هذیل برای حمله به [[کعبه]] تشویق می‌شود اما با مشورت دو کاهن یهودی وی با احترام با کعبه برخورد می‌کند و به پوشاندن کعبه و انجام برخی از [[مناسک حج]] اقدام می‌نماید.

شماری از مفسران، تبع یاد شده در آن آیات را همین تبان اسعد دانسته‌اند.<ref>التبیان، ج9، ص362؛ مجمع البیان، ج9، ص216؛ تفسیر الصافی، ج4، ص408.</ref> برخی تبع را از نام‌های عمومی حاکمان حمیری یمن (تبابعه) شمرده‌اند که در میان سال‌های 300 تا 525م. حکومت کرده‌اند.<ref>تهذیب الاسماء، ج2، ص65.</ref>  

به احتمال، تبع اسعد در اواخر نیمه دوم سده چهارم م. در [[خمر|خَمِر]] در 60 کیلومتری شمال [[صنعا]] زاده شد.<ref>الاکلیل، ص114؛ تاریخ مدینة صنعاء، ص577.</ref> چندی به اشتراک با پدرش ملکی کرب بر یمن حکم راند و در حدود سال 378م./400م. به تنهایی بر تخت نشست. سال‌های 415، 420 و 430م. را زمان پایان حکومت وی دانسته‌اند.<ref>المفصل، ج4، ص223.</ref> با توجه به کتیبه‌ای مربوط به سال 428م. که در آن از نذر برای سلامت تبع اسعد و فرزندانش سخن رفته، به احتمال حکومت وی تا سال 430م. و حتی پس از آن ادامه داشته است.<ref>نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج14، ص494.</ref>  

تاریخ‌نگاران عدنانی نیز بدون دقت کافی، این گزارش‌ها را در متون تاریخی خویش ثبت کردند. تاریخ زندگی تبع، نمونه‌ای آشکار از این تلاش‌ها است. فتوحات بی‌شمار نسبت داده شده به تبع همچون حمله به شهرهای [[حیره]]، [[انبار]]، [[موصل]] و [[آذربایجان]] و سپس نبرد با ترکان<ref>تاریخ طبری، ج1، ص566-568.</ref> و نیز تهاجم به [[چین]] به تحریک فرستاده پادشاه [[هند]] و تصرف آن و اسکان 12هزار تن از سپاهیان در [[تبت]] را می‌توان رهاورد همین‌گونه تاریخ‌نگاری دانست.<ref>تاریخ طبری، ج1، ص567.</ref>  

برخی منابع لشکرکشی تبع به یثرب را در پی تعدی و ستم یهودیان ساکن در یثرب به [[اوس]] و [[خزرج]] که خود از مهاجران جنوبی بودند و شکایت [[مالک بن عجلان خزرجی]] به تبع دانسته‌اند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص197.</ref> بر پایه این گزارش‌ها، کشته شدن پسر تبع بر اثر دسیسه‌ای در یثرب، موجب شد تا تبع به قصد ویرانی یثرب و کشتار مردم آن با لشکری انبوه رهسپار آن جا شود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص197؛ تاریخ طبری، ج2، ص105.</ref>  

آنان در پاسخ، به وجود بت‌ها و ریختن خون قربانی‌ها در آن مکان اشاره کردند.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص107-108؛ التیجان، ص305-307.</ref> سپس تبع دست و پای هذیلیان را قطع کرد و به زیارت کعبه شتافت<ref>تاریخ طبری، ج2، ص107؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص198؛ البدایة و النهایه، ج2، ص164-165.</ref> و ضمن بزرگداشت آن، به انجام مناسکی چون [[طواف]] و قربانی کردن و تراشیدن سر پرداخت.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص24؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص198.</ref>  

در شعری عربی که به تبع نسبت داده شده، او مدعی انجام کارهایی چون پوشاندن خانه، تقسیم گوشت شش هزار قربانی میان مردم، پیشگیری از وارد کردن مردار و خون آن به کعبه، هفت ماه اقامت در مکه، [[سجده]] در [[مقام ابراهیم]]، و ساختن کلیدی برای دَرِ کعبه شده است.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص197.</ref>  

در شعر عربی دیگر که به تبع نسبت داده‌اند، وی آرزوی دیدار با [[پیامبر]] و وزارت وی را دارد.<ref>المعارف، ص60؛ مروج الذهب، ج1، ص82.</ref> افزون بر تعداد بسیار قربانی‌ها، تسلط تبع به [[زبان عربی]] و سرودن دو شعر به این زبان، با وجود تاکید منابع بر تفاوت زبان یمن و [[حجاز]]<ref>المفصل، ج16، ص196؛ ج17، ص28.</ref> از نکات درخور توجه است. شگفت آن‌که در شعر یاد شده، وی پیامبر را با لقب احمد می‌خواند و خود را پسر عموی او می‌داند.<ref>المعارف، ص60؛ البدایة و النهایه، ج2، ص166.</ref>  

نیز نام‌گذاری کوه [[قعیقعان]] (از ریشه قعقع به معنای صدای برخورد اسلحه) را به دلیل گرد آمدن سلاح‌های لشکریان تبع در آن سرزمین دانسته‌اند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص133؛ الامکنة و المیاه، ج1، ص70؛ التاریخ القویم، ج3، ص547.</ref> برخی این کارهای تبع را مربوط به دوره آغازین حکومت [[خزاعه]] بر مکه شمرده‌اند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص132.</ref>  

از باقی‌مانده دوران حکومت تبع در یمن گزارشی در دست نیست. در برخی از منابع، مدت پادشاهی او 84 سال یاد شده است.<ref>مروج الذهب، ج2، ص61.</ref> شماری از منابع، عمر وی را بسیار بلند و حدود 320 سال برشمرده‌اند<ref>التیجان، ص308.</ref> که با توجه به نگاشته‌های کتیبه‌های یافت شده، صحیح به نظر نمی‌رسد. همچنین منابع از دو فرزند وی به نام عمرو و حِسان یاد کرده‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص28؛ تاریخ طبری، ج2، ص115؛ البدایة و النهایه، ج2، ص167.</ref>  

گفتاری از پیامبر(ص) نقل شده که به سبب خدمات تبع به کعبه، از نکوهش وی نهی کرده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص249؛ تاریخ دمشق، ج11، ص5.</ref> شماری از منابع، داستانی مفصل در باره اسلام آوردن تبع پیش از [[بعثت پیامبر]] و نیز نگارش نامه‌ای به پیامبر و سپردن آن به فرزندانش و رسیدن آن نامه به پیامبر به دست فردی از [[انصار]] نقل کرده‌اند.<ref>بهجة النفوس، ج1، ص536؛ تاریخ دمشق، ج11، ص10-13.</ref> نیز شماری از منابع، از گرویدن تبع به آیین [[ابراهیم(ع)]] گزارش داده‌اند.<ref>تاریخ دمشق، ج11، ص6.</ref>  

برخی گزارش‌ها پا را از این نیز فراتر نهاده و تبع را پیامبر خوانده‌اند.<ref>البحر المحیط، ج9، ص406.</ref> برخی دیگر او را همان [[ذوالقرنین]] دانسته‌اند<ref>مجمع البحرین، ج4، ص305، «تبع. </ref> و شماری نیز تردید پیامبر در باره نبوت تبع را یادآور شده‌اند.<ref>تفسیر ابن‌ابی‌حاتم، ج1، ص3289؛ تفسیر ابن کثیر، ج7، ص238.</ref>  

گمان می‌رود ساختن این روایات در نهی از نکوهش تبع نیز از ستیزه‌جویی عدنانی‌ها و قحطانی‌ها نشان دارد و نسبت دادن اسلام به تبع و ادعای نسبتش با پیامبر و حتی [[نبوت]] وی، تلاش برای ایجاد پیشینه تدین و [[اسلام]] برای یمنیان در مسیر پیشگیری از برخورد خصمانه عدنانی‌ها بر ضد ایشان، صورت گرفته است. روایت شدن این گزارش‌ها از جانب افرادی چون [[کعب‌الاحبار]]، [[وهب بن منبه]]، [[عبدالله بن سلام]]، و [[ابوهریره]] که وابستگی آنان به آیین یهود و تعصب یمنی ایشان آشکار است،<ref>نک: المفصل، ج2، ص61-62.</ref> اعتماد به روایت‌های یاد شده را دشوارتر می‌نماید.<ref>المفصل، ج2، ص153.</ref>  

در برخی پژوهش‌های تازه، نسبت یافتن برخی از این کارها به تبع بن حسان، برداشتی اشتباه از منابع نخستین شمرده شده است؛ مانند آن چه [[ابن‌هشام]] در باره تبع اسعد آورده و دیگران با اشتباه در فهم گزارش وی، آن کارهای انجام شده در [[مکه]] را به نواده تبع نسبت داده‌اند.<ref>نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج14، ص492؛ قس: السیرة النبویه، ج1، ص20.</ref>