در حال ویرایش تحنث

تحنث و اعتکاف در "خلوت‌گزینی برای تفکر و [[عبادت]] خداوند" مشترکند؛ ولی فرق‌هایی را نیز دارند که عمده آنها مربوط به وجود [[احکام شرعی]] خاص برای اعتکاف است.

==تحنث در لغت ==

«تحنُّث» مصدر باب تفعل، از ریشه «ح ـ ن ـ ث» یعنی [[گناه]]، <ref>العین، ج3، ص206؛ مفردات، ص260؛ المعجم الوسیط، ج1، ص201، «حنث.</ref>  به معنای [[بندگی]]، عبادت کردن، <ref>الصحاح، ج1، ص280؛ تاج العروس، ج3، ص198-199، «حنث.</ref>  نیکوکاری، <ref>اساس البلاغه، ج1، ص97، «حنث؛ السیرة النبویه، ج1، ص235؛ انساب الاشراف، ج1، ص84، 105.</ref>  انجام کارهای دور‌کننده انسان از گناه، <ref>المعجم الوسیط، ج1، ص201؛ التحقیق، ج2، ص290-291، «حنث.</ref>  و پرهیز از [[پرستش بت‌ها]] است.<ref>الصحاح، ج1، ص280.</ref> برخی واژه‌شناسان، تحنُّث را از‌ اندک موارد کاربرد لفظ در خلاف معنای آن و به معنای خودداری از اصل معنا (گناه) دانسته‌اند.<ref>الصحاح، ص154؛ تاج العروس، ج3، ص198-199.</ref>

==تحنث در اصطلاح==

شماری از مستشرقان، تحنُّث را معرّب کلمه عبری «تحنوت» یا «تحنوث» به معنای [[اعتکاف]] و توجه به خدا دانسته<ref>محمد (ص) فی مکه، ص109-110؛ تاریخ العرب فی الاسلام، ص163.</ref> و رفتار پیامبر گرامی(ص) را در پرتو روش راهبان یهودی و مسیحی یا پاره‌ای تجارب شخصی پنداشته‌اند<ref>محمد (ص) فی مکه، ص109.</ref> و در تداول لفظ تحنُّث یا رواج این سنّت در میان [[قریش]] پیش از [[اسلام]] تردید کرده‌اند و بر همین پایه، هر‌گونه ارتباط میان تحنُّث و [[تحنُّف]] یا [[حنفاء]] را انکار کرده‌اند.<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج6، ص685.</ref>

در برابر، گروهی تحنُّث و تحنُّف را به یک معنا دانسته<ref>اساس البلاغه، ج1، ص97.</ref> و حتی تحنُّث را شکل تبدیل یافته تحنُّف شمرده‌اند<ref>السیرة النبویه، ج1، ص235؛ الصحاح، ج1، ص280؛ تاج العروس، ج3، ص198-199، «حنث.</ref> و باور دارند که تحنّث استمرار سنّتی حنیفانه است که برخی از قریش که به حنفاء شناخته می‌شدند، پی می‌گرفتند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص235.</ref>

==ریشه تاریخی تحنث ==

بر پایه گزارش تاریخ‌نگاران و سیره‌نگاران، تحنُّث [[سنت]] برخی از قریش است که در [[ماه مبارک رمضان]] در [[غار حراء]] [[عبادت]] و [[تهجد]] نموده، فقیران را اطعام می‌کردند و سپس به [[طواف]] [[کعبه]] می‌پرداختند.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص116؛ السیرة النبویه، ج1، ص235؛ تاریخ طبری، ج2، ص300.</ref> [[بلاذری]]، [[عبدالمطلب]]، جد پیامبر گرامی(ص) را پایه‌‌گذار این سنت در میان قریش می‌داند.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص92؛  السیرة الحلبیه، ج1، ص382.</ref> از افرادی دیگر مانند [[ورقة بن نوفل]] و [[ابوامیة بن مغیره]] نیز در این شمار نام برده‌اند.<ref>المنمق، ص422؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص237.</ref> برخی چون [[ابن هشام]] ضمن بیان ارتباط واژگانی تحنُّف و تحنُّث، این سیره را مربوط به حنفاء و افرادی از جمله زید بن‌عمرو بن‌نفیل دانسته‌اند که برای پرهیز از پرستش بت‌ها و آداب جاهلی و دور ماندن از آزار بت‌پرستان، به غار حراء می‌رفتند و به اطعام مساکین می‌پرداختند.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص235و 222-232؛ المنمق، ص422؛ سیره رسول الله(ص)، ص79-81.</ref>

پیامبر گرامی هر سال پیش از [[بعثت]]، مدتی مجاور غار حراء بود<ref>نهج البلاغه، خطبه192؛  فتح الباری، ج10، ص356.</ref> و در آن‌جا خلوت گزیده، به عبادت و تهجد می‌پرداخت و در آن هنگام و پس از بازگشت از حراء، فقیران را اطعام می‌نمود و پیش از بازگشت به خانه، کعبه را طواف می‌کرد.<ref>سیره ابن اسحق، ص121؛ الطبقات، ج1، ص153؛ تاریخ طبری، ج2، ص300.</ref>

درباره چگونگی و علت تحنُّث پیامبر(ص)، آگاهی‌های چندان در روایات در دست نیست؛ اما تحنُّث در همه یا بخشی از ماه رمضان و در غار حراء صورت می‌پذیرفت و بیشتر با توشه‌ای ‌اندک، معمولاً روغن زیتون و نان خشک، همراه بود.<ref>السیرة الحلبیه، ج1، ص381.</ref> بر پایه بیشتر گزارش‌ها، پیامبر(ص) به تنهایی درون غار می‌رفت و در آن‌جا بیتوته می‌کرد تا کنار عبادت، مجالی بیشتر برای تفکر و تامل داشته باشد.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص30؛ الطبقات، ج1، ص153؛ جوامع السیرة النبویه، ص36؛ تاریخ قرآن، ص36.</ref> روایاتی نیز از همراهی [[علی(ع)]] با پیامبر(ص) در غار حراء حکایت دارد.<ref>نهج البلاغه، خطبه 192؛ اعیان الشیعه، ج1، ص372.</ref> برخی روایاتی را که در باره همراهی [[حضرت خدیجه(ع)]] یا دیگران در این ایام آمده<ref>سیره ابن اسحق، ص121؛ السیرة النبویه، ج1، ص236-237؛ تاریخ طبری، ج2، ص300؛ امتاع الاسماع، ج1، ص20.</ref> نشانگر همراهی تا محل تحنُّث یا برای بردن توشه و آب دانسته‌اند.<ref>تاریخ قرآن، ص36.</ref> پیامبر(ص) هنگام آغاز [[وحی]] در غار تنها بود و از آن جا نزد خدیجه(ع) رفت.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص237؛ الطبقات، ج1، ص153؛ تاریخ قرآن، ص36.</ref>

[[ابن حزم]] باور دارد هیچ‌کس رسول خدا(ص) را به این کار دستور نداده و ایشان این رفتار را با الگوگیری از کسی انجام نداده است<ref>جوامع السیرة النبویه، ص36؛ سیره رسول خدا(ص)، ص227.</ref> ؛ بلکه از 10 سال پیش از بعثت، ندا و نور غیبی و آواز سنگ‌ها و درختان را می‌شنید تا پرده از دیدگانش کنار رفت. این‌که از عادت‌شکنی‌ها و دلیل‌های [[نبوت]] پیامبر ([[اِرهاصات]]) به شمار می‌آید، <ref>السیرة النبویه، ج1، ص234-235؛ بحار الانوار، ج39، ص327-328.</ref>  او را به تفکر و ژرف‌اندیشی درباره جهان و انسان و آفریدگار هستی که انگیزه اصلی مجاورت در غار حراء بود، وامی‌داشت. از همین رو، وی در این مدت، بیشتر به تفکر و عبادت خدا و مشاهده کعبه مشغول بوده است.<ref>السیرة الحلبیه، ج1، ص383؛ سبل الهدی، ج2، ص245-246.</ref> خداوند این خلوت و تنهایی را برای او محبوب گرداند؛ به گونه‌ای که انوار معرفت بر قلب وی تابید و چیزی محبوب‌تر از این خلوت برایش نبود.<ref>السیرة الحلبیه، ج1، ص381.</ref> در پی آن، حقایقی از جهان برایش کشف شد و سرانجام وحی رسالت در غار حراء بر او نازل گشت.

از تحنُّث یا اعتکاف پیامبر(ص) پس از بعثت در [[مکه]] خبری در دست نیست.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص355.</ref> ایشان در هر سه دهه ماه مبارک رمضان در [[مسجد مدینه]] اعتکاف انجام می‌داد.<ref>الکافی، ج4، ص175.</ref>

تحنث از دیدگاه قصد و انگیزه و طول مدت و ارتباط با جامعه، با [[رهبانیت]] متفاوت است. [[رهبانیت]] هرگز از تایید اسلام و پیامبر(ص) بهره نبرده و ایشان دین خود را بر پایه حنفیت سهل و آسان و نه رهبانیت خوانده<ref>الامالی، ص528؛ میزان الحکمه، ج2، ص951.</ref> و افرادی چون [[ابوعامر راهب]] را به دلیل وارد کردن رهبانیت به [[دین ابراهیم]] حنیف، فاسق دانسته است.<ref>مجمع البیان، ج4، ص769</ref>

*[http://www.irip.ir/Home/Single/5011 موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، «حنفا، حنفیت و رابطه آن با اسلام».]

*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1199051/تحنث-حضرت-محمد-صلی-الله-علیه-و-آله-و-انگیزه-های-آن-با-تاکید-بر-نقد-دیدگاه-های-مونتگمری-وات?q=تحنث&score=136.5108&rownumber=1/ «تحنث» حضرت محمد صلی الله علیه و آله و انگیزه های آن با تاکید بر نقد دیدگاه های مونتگمری وات]

 

 

| آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7502

| نویسنده = اباذر جعفري