در حال ویرایش تربت

'''تربت''' امام حسین(ع)، خاکی است که از اطراف [[قبر امام حسین(ع)]] برداشته می‌شود. محدوده برداشتن آن از ۲۰ ذراع تا ۵ فرسنگ گفته شده است. فقیهان [[شیعه]] خوردن آن را به اندازه کم به نیت شفا جایز و حفظ احترام آن را واجب دانسته‌اند. روایات، آن را ایمن‌بخش و شفادهنده معرفی کرده‌اند. از این تربت برای ساخت تسبیح، سجده‌گاه، برداشتن کام نوزاد و دفن همراه میت استفاده می‌شود.

تربت [[امام حسین(ع)]] در برخی از مقاطع تاریخ به رنگ خون درآمده است.

==محدوده==
تربت از اطراف قبر امام حسین(ع) برداشته می‌شود. در روایات درباره محدوده برداشتن تربت، فاصله‌های گوناگون از قبر امام حسین(ع) ذکر شده است؛ مانند ۲۰ ذراع<ref>مصباح المتهجد، ج۲، ص۷۳۲. کامل الزیارات، ص۱۱۲.</ref>، ۱ میل (۱۸۰۰متر)،<ref>وسائل الشيعه، ج ۱۴، ص ۵۱۳. کامل الزیارات، ص۲۷۵.</ref> و ۵ فرسنگ.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۷۹.</ref> برخی از فقیهان معتقدند همه روایات درست است؛ با این توضیح که هر چه خاک، به قبر امام حسین(ع) نزدیک‌تر باشد ارزش و کارایی آن بیشتر است.<ref>مسالک الافهام، ج۱۲، ص۶۸.</ref>

==حلال بودن==
فقیهان [[شیعه]]، خوردن هر گونه خاكى را حرام دانسته‌اند، به جز تربت [[امام حسین(ع)]] كه خوردن اندكى از آن را برای شفا گرفتن جايز دانسته‌اند.<ref>مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۵، ص۱۶۵؛ توضيح المسائل امام خمینی، م ٢۶٢٨</ref> خوردن آن بیشتر از یک نخود جایز نبوده<ref>کتاب المزار، ص۱۴۷؛ الدعوات للراوندي؛ ص 186، ح 515؛ مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۵، ص۱۶۵.</ref> و برای شفا یافتن به اندازه سر مورچه کافی دانسته شده است.<ref>مصباح المتهجد للطوسي، ج۲، ص۷۳۲.</ref>

==حفظ احترام==
فقیهان شیعه حفظ احترام تربت را لازم و بى‌احترامى به آن را مانند نجس کردن<ref>العروة الوثقی، ج۱، ص۹۱؛ مختلف الشیعه، ج۱، ص۲۶۷.</ref> و انداختن آن در جایی که بی‌احترامی باشد حرام دانسته‌اند. اگر در جایی مانند چاهی بیافتد که به آن بی‌احترامی باشد و امکان بیرون آوردن آن نباشد، فقیهان تعطیل کردن چاه را در صورت امکان واجب دانسته‌اند.<ref>احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ج۱، ص۵۸.</ref>

==کاربرد==
===تبرک===
بوييدن تربت، بوسيدن، کشیدن آن بر چشم و دیگر اعضای بدن مستحب دانسته شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۲۳؛ احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ج۱، ص۵۸.</ref>

===برداشتن کام نوزاد===
سفارش شده کام فرزندان با تربت [[امام حسین(ع)]] برداشته شود، زیرا مایه حفظ او از بلاهاست.<ref>کامل الزیارات، ص۲۷۸؛ تهذیب الاحکام، ج۶، ص۷۴.</ref>

===سجده‌گاه===
فقیهان شیعه سجده بر تربت را در حال [[نماز]] مستحب دانسته‌اند.<ref>وسائل الشيعة، ج‏5، ص365؛ هداية الأمة، ج2، ص237؛ العروة الوثقى، ج ۲، ص۵۹۳؛ توضيح المسائل امام خمینی، م ١٠٨٣.</ref>  در برخی روایات گفته شده سجده بر تربت، حجاب‌های هفتگانه را کناره زده<ref>بحار الأنوار، ج٨٢، ص١۵٣ و ٣٣۴.</ref> و تا زمین هفتم را نورانی می‌کند.<ref>من لا يحضره الفقيه، ج ١، ص ٢۶٨.</ref> [[امام صادق(ع)]]، جز بر تربت امام حسين(ع)، سجده نمى‌كرد.<ref>وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۶۶؛ بحارالأنوار، ج٨٢، ص١۵٨.</ref> وی كيسه و دستمال زردى داشت كه در آن، تربت امام حسین(ع) نگه می‌داشت. هنگام نماز كه مى‌شد، همان را در جایگاه سجودش مى‌ريخت و بر آن سجده مى‌كرد.<ref>مصباح المتهجد ج‏2، ص733؛ الدعوات، ص188.</ref>

===تسبیح===
به باور عالمان شیعه ذكر گفتن با تسبيحى كه از تربت امام حسین(ع) ساخته شده باشد مستحب است. همراه داشتن آن حتی اگر ذکری گفته نشود نیز مستحب دانسته شده است.<ref>کتاب المزار، ص۱۵۰؛ مصباح المتهجد، ج‏2، ص735.</ref>

درباره تاریخچه تسبیح تربت گفته شده پس از آنكه [[پيامبر(ص)]] تسبیحات معروف را به [[حضرت فاطمه(س)]] آموخت، او براى شمارش آن‌ها، تسبيحى از نخ پشمين ساخت که به تعداد تکبیرها گره داشت، پس از شهادت [[حمزة بن عبدالمطلب]]، حضرت فاطمه(س) با خاک قبر او مهره‌هایی ساخت و به نخ کشید و با آن تسبيحات را مى‌گفت. مردم پس از آن همين گونه عمل كردند، هنگامی که امام حسين(ع) به شهادت رسيد، به خاطر ارزش بسیار تربت او، اين كار درباره تربت قبر او انجام گرفت.<ref>كتاب المزار، ص۱۵۰؛ بحار الأنوار، ج ٨٢، ص٣٣٣ و ٣۴١.</ref>

===ایمن‌بخشی===
همراه داشتن تربت مایه‌ی حفظ از بلاها دانسته شده است.<ref>وسائل‌الشيعه، ج١١، ص۴٢٧.</ref> 

===شفا===
در [[فقه]] شیعه، خوردن هر گونه خاكى حرام دانسته شده، به جز تربت [[امام حسین(ع)]] كه خوردن اندكى از آن (بنابر روایتی به اندازه یک عدس<ref>بررسی تحلیلی احکام تربت حسینی، ص ۷۵</ref>) به نيّت شفا گرفتن جايز است.<ref>مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۵، ص۱۶۵؛ توضيح المسائل امام خمینی، م ٢۶٢٨.</ref>
برای شفا گرفتن از تربت، آدابی گفته شده که به این شرح است:

*'''خواندن دعای مأثور هنگام برداشتن تربت'''

:این دعا{{یادداشت| اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْمَلَكِ الَّذِي قَبَضَهَا وَ بِحَقِّ الْمَلَكِ الَّذِي خَزَنَهَا وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّ الْوَصِيِّ الَّذِي حَلَّ فِيهَا أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَهُ شِفَاءً مِنْ كُلِّ دَاءٍ وَ أَمَاناً مِنْ كُلِّ خَوْفٍ وَ حِفْظاً مِنْ كُلِّ سُوء.}} به منزله اجازه خواستن شمرده شده<ref>مصباح المتهجد، ج۲، 734؛ الدعوات للراوندي، ص186 ح515.</ref> و اگر خوانده نشود نزدیک است خوردن تربت سودی نداشته باشد.<ref>کتاب المزار، ص۱۴۷؛ مصباح المتهجّد، ج۲، ص734 ح 825، الدعوات للراوندي، ص186.</ref>

*'''خواندن سوره قدر'''

:پس از برداشتن تربت و خواندن دعا و گذاشتن آن در صندوق خواندن سوره قدر سفارش شده است.<ref>مصباح المتهجّد، ج۲، ص734، الدعوات للراوندي، ص186.</ref>

*'''شناخت قدر و جایگاه امام حسین(ع)'''

:امام صادق(ع) شرط شفا یافتن بیمار توسط تربت را شناخت ارزش و جایگاه امام حسین(ع) دانسته است.<ref>کتاب المزار، ص۱۴۳؛ الدعوات للراوندی، ص185.</ref>

*'''بوسه بر تربت و گذاشتن آن بر چشم و کشیدن آن بر بقیه بدن'''<ref>الأمالي للطوسي، ص318.</ref>
*'''خواندن دعای مأثور پیش از خوردن تربت'''

:در این دعا{{یادداشت|بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذِهِ التُّرْبَةِ الطَّاهِرَةِ وَ بِحَقِّ الْبُقْعَةِ الطَّيِّبَةِ وَ بِحَقِّ الْوَصِيِّ الَّذِي تُوَارِيهِ وَ بِحَقِّ جَدِّهِ وَ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ وَ أَخِيهِ وَ الْمَلَائِكَةِ الَّذِينَ يَحُفُّونَ بِهِ وَ الْمَلَائِكَةِ الْعُكُوفِ عَلَى قَبْرِ وَلِيِّكَ يَنْتَظِرُونَ نَصْرَهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ اجْعَلْ لِي فِيهِ شِفَاءً مِنْ كُلِّ دَاءٍ وَ أَمَاناً مِنْ كُلِّ خَوْفٍ وَ عِزّاً مِنْ كُلِّ ذُلٍّ وَ أَوْسِعْ بِهِ عَلَيَّ فِي رِزْقِي وَ أَصِحَّ بِهِ جِسْمِي.}} درخواست‌کننده شفا نخست خدا را به تربت امام حسین(ع)، بقعه وی و موارد دیگر سوگند داده و از خدا می‌خواهد در آن، شفا، روزی و سلامتی قرار دهد.<ref>الكافي، ج4، ص589.</ref>

*'''نوشیدن آب و خواندن دعا پس از خوردن تربت'''

:در این دعا از خداوند روزی گسترده، علم پر بهره و شفا از هر بیماری خواسته شده است.<ref>مصباح المتهجد، ج۲، ص733؛ مکارم الاخلاق، ص۱۶۷.</ref>

===دفن همراه میت===
مستحب است، هنگام دفن ميت مقدارى تربت همراه او گذاشته شده<ref>المبسوط في فقه الإمامية‌، ج۱، ص۱۸۶.</ref> و با حنوط{{یادداشت| حنوط: مقدارى كافور كه بر جاهاى سجده ميت مى‌گذارند: بر پيشانى، كف دستها، سر زانوها و نوك انگشتان بزرگ پاها<ref>ریاض المسائل، ج۱، ص۳۹۱.</ref> }} او نيز آمیخته شود.<ref>هداية الأمة، ج۱، ص۲۷۳.</ref>

==به رنگ خون شدن تربت==
===عاشورای ۶۱ق===
خاکی از [[کربلا]] که [[جبرئیل]] برای حضرت محمد(ص) آورده و او به همسرش [[ام سلمه]] داده بود، در [[عاشورا|عاشورای]] سال ۶۱ق هنگام شهادت امام حسین(ع) به رنگ خون درآمد.<ref>معجم كبير طبرانى، ج٣، ص١٠٨.</ref>

===عاشورای ۱۴۳۴ق===
[[پرونده:به رنگ خون شدن تربت.jpg|150px|thumb|left|تربتی که در موزه حرم امام حسین(ع) در عاشورای ۱۴۳۴ق به رنگ خون درآمد.]]
در آستانه ظهر عاشوراى١۴٣۴ق در موزه [[حرم امام حسين(ع)]] مقدارى از تربت امام حسین(ع) که در موزه به نمايش گذاشته شده بود، به رنگ خون در آمد و اين سرخى تا روز سيزدهم ادامه داشت. اين تربت از جمع آورى و آمیختن چند مورد خاک كه متعلق به قبر امام حسين(ع) بودند و نزد افرادى مورد اعتماد از شهر كربلا به صورت موروثى محافظت مى‌شدند، به دست آمده بود. اين تربت در هنگام [[مقتل]]‌‌خوانى در حرم به رنگ خون تازه درآمد.<ref>مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص165.</ref> خبرنگاران، شماری از نمایندگان پارلمان [[عراق]] و معاون نخست‌وزیر وقت عراق در امور انرژی از این رویداد دیدن کردند.<ref> [http://www.non14.net/38614 اطلاع نائب رئيس الوزراء على مشهد تغيير لون التربة، خبرگزاری وکالة نون الخبریة]</ref> این رویداد توسط شبكه تلوزیونی كربلا با مديريت تولیت حرم امام حسین(ع)، به صورت زنده پخش شد.<ref>مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص165.</ref>

کتاب تربة الحسين وتحولها الى دم عبيط في يوم عاشوراء، سال  ۱۴۳۵ق، یک سال پس از رویداد سرخ شدن تربت، توسط منشورات حسينية ديار الطف، در [[کربلا]] به چاپ رسید. این کتاب نوشته سید علی شهرستانی بوده و در آن با اشاره به قضیه سرخ شدن تربت در زمان [[ام سلمه]] همسر [[پیامبر(ص)]] به تکرار آن در زمان‌های دیگر استدلال شده است.<ref>[http://www.non14.net/42757 كتاب عن تربة الحسين وتحولها يصدر في كربلاء، خبرگزاری وکالة نون الخبریة]</ref>

==در منابع اهل سنت==
بر پایه برخی منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] مقداری خاک را که [[جبرئیل]] برایش آورده بود به همسرش [[ام سلمه]] داد و به رنگ خون درآمدن آن را نشانه کشته شدن [[امام حسین(ع)]] دانست.<ref>معجم كبير طبرانى، ج٣، ص١٠٨.</ref> [[حاکم نیشابوری]]، عالم [[شافعی]] این روایت را ذکر کرده و آن را مطابق با شرط [[بخاری]] و [[مسلم بن حجاج|مسلم]] ، و صحیح دانسته است.<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۴۴۰.</ref> [[احمد بن حنبل]]، یکی از فقیهان چهارگانه اهل سنت در مسند خود از تربت امام حسین(ع) یاد کرده که پیامبر(ص) به [[امام علی(ع)]] داد و او بی‌اختیار به گریه افتاد.<ref>مسند احمد، ج۲، ص۷۷.</ref>

==پانوشت==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = 
| منبع = کتاب‌های [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/542/1/221 فرهنگ زیارت،‌ ص۲۲۱] و [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/523/1/57 احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ص۵۷] و مقاله‌های تبرک به تربت در سیره صالحان، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۰ و ۱۱، بهار و تابستان 1391، ص28؛ مقاله [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1268/1/162 اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91]، سید احدم سلمان آل طعمه، ترجمه احمد حسینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص165 و مقاله آداب استشفا به تربت حسینی، کاظم البهادلی، مترجم جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۶، بهار 1395، ص27.

| پس از لینک = 
| لینک = 
}}
* [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/523 '''احکام فقهی سفر زیارتی عتبات'''، محمدحسین فلاح ‌زاده، تهران، مرکز تحقيقات حج، بی‌تا.]
* '''بحار الأنوار'''، محمدباقر مجلسى(۱۱۱۰ق)، تحقیق و تصحیح جمعى از محققان‏، بیروت،‌دار إحياء التراث العربي‏، 1403ق.
* «بررسی تحلیلی احکام تربت حسینی»، سید علی ربانی موسویان، مجله میقات حج، شماره ۱۱۷، پاییز ۱۴۰۰.
* '''تهذیب الاحکام'''، محمد بن حسن طوسی(۴۶۰ق)، تحقیق و تصحیح على اكبر غفارى، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، 1413ق‏.
* '''توضیح المسائل'''، روح‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1391ش.
* '''الدعوات'''، سعيد بن هبة الله قطب الدين راوندى‏(573ق‏)، قم، انتشارات مدرسه امام مهدى(عج)، 1407ق.
* '''رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل'''، سيد على بن محمد طباطبايى‌ حائرى، تحقیق و تصحیح محمد بهره‌مند، محسن قديرى، كريم انصارى، على مرواريد‌، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام‌، 1418ق.
* '''العروة الوثقى فيما تعم به البلوى‌'''، سيد محمد كاظم طباطبايى‌ يزدى، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات‌، 1409ق.
* '''الكافي'''، محمد بن يعقوب كلينى(329ق)‏،تحقیق و تصحیح على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1407ق.
* '''کامل الزیارات'''، جعفر بن محمد ابن قولویه، تصحیح  غلامرضا عرفانیان یزدی، نجف، المطبعة المبارکة المرتضویة، ۱۳۵۶ق.
* '''كتاب المزار'''، محمد بن محمد مفيد(413ق)، ‏تحقیق و تصحیح محمد باقر ابطحى، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، 1413ق.
* '''المبسوط في فقه الإمامية‌'''، محمد بن حسن‌ طوسى(460ق)، تحقیق و تصحیح سيد محمد تقى كشفى‌، تهران، المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية‌، 1387ق‌. 
* '''مختلف الشيعة في أحكام الشريعة‌'''، علامه حسن بن يوسف حلّى(726ق)،تحقیق و تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم،‌ 1413ق.
* '''مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام‌'''، زين الدين بن على‌ عاملى شهيد ثانى(966ق‌)، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى‌، قم، مؤسسة المعارف الإسلامية،1413ق.
* '''مستند الشيعة في أحكام الشريعة‌'''، مولى احمد بن محمد مهدى‌ نراقى(1245ق)، قم، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامی، مؤسسه آل البيت عليهم السلام‌، 1415ق‌. 
* '''مسند الإمام أحمد بن حنبل'''، أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني(241ق)، تحقیق شعيب الأرنؤوط، عادل مرشد و آخرون، إشراف عبد الله بن عبد المحسن التركي، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
* '''مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد'''، محمد بن الحسن‏ طوسى(460ق)، بیروت، مؤسسة فقه الشيعة، 1411ق.
* '''مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91'''،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، پاییز ۱۳۹۱ش.
* '''مكارم الأخلاق‏'''، حسن بن فضل ‏طبرسى(قرن۶)، قم،‌ الشريف الرضى‏، 1412 ق، 1370ش.
* '''من لا يحضره الفقيه‏'''، محمد بن على‏ ابن بابويه(381ق‏)، 
* '''وسائل الشيعة'''، محمد بن حسن‏ حر عاملى(1104ق‏)، تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ۱۴۰۹ق.
* '''هداية الأمة إلى أحكام الأئمة عليهم السلام'''‏، محمد بن حسن‏شيخ حر عاملى(1104ق)، تحقیق و تصحیح آستان قدس رضوى، مشهد، بنياد پژوهش‏هاى اسلامى گروه حديث آستانة الرضوية المقدسة مجمع البحوث الإسلامية، 1414ق.

[[Category:مستحبات نماز]]
[[Category:مستحبات]]
[[Category:حرم امام حسین]]
[[Category:امام حسین(ع)]]

[[رده:مستحبات نماز]]
[[رده:مستحبات]]
[[رده:حرم امام حسین]]
[[رده:امام حسین(ع)]]