در حال ویرایش ترکیه

| عنوان =ترکیه

| تصویر =ترکیه.jpg

| اندازه تصویر =

| تصویر پرچم =پرچم ترکیه.jpg

| عرض پرچم =

| تصویر نشان ملی =نشان ملی ترکیه.png

| نام رسمی =جمهوری ترکیه

| دین رسمی =[[اسلام]]

| جمعیت کل =۷۵.۶۲۷.۳۸۴ نفر

| مساحت =۷۸۳.۶۵۲ کیلومتر مربع

| حکومت = جمهوری پارلمانی

| واحد پول =لیر ترکیه

| پایتخت =[[آنکارا]]

| شهرهای مهم =آنکارا، [[استامبول]]،

| ادیان(درصد) =اسلام (۹۶ درصد)، سایر ادیان (۴ درصد)

| زبان رسمی =[[زبان ترکی استامبولی|ترکی استامبولی]]

| سایت =

| پیشینه اسلام =

| جمعیت مسلمانان =

| جمعیت =

| درصد به جمعیت کشور =

| آداب و رسوم =

| وقایع تاریخی =

| حکومت‌ها =

| احزاب =

| فرق =

| خاندان‌ها =

| اقوام =ترک، کرد، عرب

| مراکز علمی =

| زیارتگاه‌ها =

| مساجد =

| حسینیه‌ها =

| مؤسسات فرهنگی =

| مؤسسات اجتماعی =

| مناطق شیعه‌نشین =

| مذهبی =

| سیاسی =

| علمی =

| اجتماعی =

| آمار حج‌گزاران =

| متولی حج =

| حج‌گزاران مشهور =

جمهوری ترکیه با مساحت 779452 کیلومتر مربع و جمعیت 80694485 تن (آمار جولای 2013م.) از شمال به دریای سیاه، از جنوب به دریای مدیترانه و کشورهای [[سوریه]] و [[عراق]]، از غرب به دریای اژه و کشورهای [[یونان]] و [[بلغارستان]]، و از شرق به کشورهای [[گرجستان]] و [[ارمنستان]] و [[آذربایجان]] و [[ایران]] محدود شده است.<ref>ترکیه ص12؛</ref>  

این کشور از دو بخش آسیایی و اروپایی تشکیل شده است که بخش آسیایی آن 97% از خاک ترکیه را تشکیل می‌دهد و در برگیرنده سراسر شبه جزیره آناتولی (آسیای صغیر) است و بخش اروپایی آن در جنوب شرقی شبه جزیره بالکان و قاره اروپا قرار دارد. این کشور به 80 استان تقسیم می‌شود و پایتخت آن آنکارا است.<ref>ترکیه، ص11-13؛ جهان اسلام، ج2، ص272-273.</ref>  

ترکان 80%، کردها 17%، عرب‌ها 2% و لازها و گرجیان مسلمان و شمار‌ اندکی از ارمنیان و یونانیان 1% باقی‌مانده را تشکیل می‌دهند. ترکی، زبان رسمی این کشور است که در گذشته با خط عربی نوشته می‌شد و از هنگام تشکیل جمهوری ترکیه، با خط لاتین نگاشته می‌شود.<ref>جهان اسلام، ج2، ص280؛ آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص14.</ref>  

شیعیان که شمار آن‌ها حدود 1 تا 5/1 میلیون تن برآورد شده، بیشتر در شرق و شمال شرقی ترکیه نزدیک مرزهای ترکیه با ایران و [[ارمنستان]] ساکن هستند.<ref>آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص93-95.</ref>  

پس از کوچ قبایل ترکمن مسلمان از شرق ایران به آسیای صغیر، آنان به تدریج دولت‌های کوچک محلی تشکیل دادند. قبیله قایی یکی از مشهورترین این قبایل بود. عثمان بیک، رهبر این قبیله، به سال 699ق./1300م. حکومتی را که بعدها عثمانی نام گرفت، بنیان نهاد. عثمان بیک و 36 پادشاه دیگر در سال‌های 1299 تا 1922م. بر قلمروی گسترده با نام [[امپراتوری عثمانی]] حکومت کردند.<ref>تاریخ امپراتوری عثمانی، ج1، ص39-42؛ آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص37-39.</ref>  

ترکیه در جنگ جهانی اول از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش قرار گرفت. وی جمهوری ترکیه را به سال 1302ق./ 1923م. بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا کرد و ملقب به [[آتاترک]] گشت. از این رو، ترکیه نخستین کشور سکولار در جهان اسلام قلمداد می‌شود. او برای نوشتن [[زبان ترکی]]، خط لاتین را مرسوم کرد و برای صنعتی کردن ترکیه بسیار کوشید.<ref>تاریخ امپراتوری عثمانی، ج2، ص614-615؛ ترکیه، ص57-64.</ref>  

حکمرانان عثمانی توجهی ویژه به [[حجاز]] داشتند و در طول سال‌ها به عنوان [[خادم الحرمین]] به زائران خانه خدا خدمت‌ می‌کردند. این دولت برای حراست و حفاظت از مسیر حج و شهرهای مقدس و نیز زائران خانه خدا، مسؤولیت مستقیم داشت و هر سال کمک‌های نقدی فراوان به [[مکه]] و [[مدینه]] می‌فرستاد. از آن جمله، ارسال صره همایونی و هدایای حکمرانان عثمانی و رجال دربار برای مردم حرمین شریفین بود.<ref>تاریخ امراء المدینه، ص324.</ref>  

[[استانبول]] در مسیر حج زائران مناطق بسیار همچون آسیای میانه و جمهوری‌های شوروی قرار داشت و مردم این مناطق به دلیل حمایت و یاری‌های دولت عثمانی، این مسیر را ترجیح می‌دادند. دولت عثمانی کاروان‌سراها و تکیه‌های فراوان برای استراحت این حاجیان در مسیر ساخته بود. ایرانیان نیز به دلیل امنیت بیشتر قلمرو عثمانی، بیشتر از این مسیر به حج می‌رفتند. بندرهای این کشور همچون سینوب و سامسون محل گرد آمدن حاجیان کشورهای گوناگون بود و حاجیان از آن جا به سفر ادامه می‌دادند.<ref>میقات حج، ش54، ص187-199، «حجاج ترکستان، راه‌ها و دشواری‌ها.</ref>  

[[نهجة المنازل]] از [[محمد ادیب بن محمود درویش]]، منازل میان اسکدار تا شام و سپس مکه را یاد کرده است. سیاحت‌نامه [[یوسف نابی]] به نام [[تحفة الحرمین]] و [[منظومه در مناسک حج]] نوشته [[نالی محمد افندی قونوی]] (م. 1058ق.) از دیگر آثار در حوزه حج هستند که به زبان ترکی نگاشته شده‌اند.<ref>میقات حج، ش50، ص100-119، «ادبیات حج در دوره دولت عثمانی.</ref>  

[[الرحلة الحجازیه]] نوشته [[اولیاء چلپی]] (م. 1095ق.) از دیگر سفرنامه‌های معروف ترکی است. چلپی در این اثر، شرح سفر خود از استانبول به حجاز را به زبان ترکی نگاشته است.<ref>نک: الرحلة الحجازیه، ص46 به بعد.</ref>  

برخی از ساکنان مکه را ترکان تشکیل می‌دادند. بر پایه گزارشی، به سال 1877م. بیش از 500 ترک در مکه ساکن بودند. بیشتر این ساکنان در شاخه‌های گوناگون نظامی مشغول به کار بودند و برخی نیز به تجارت و فروش لباس، ادویه و وسایل اروپایی اشتغال داشتند. قاضیان مکه بیشتر دانشورانی ترک بودند که از سوی دولت عثمانی به مکه فرستاده می‌شدند. این قاضیان ریاست مراسمی را بر عهده داشتند که در آن، امیران مکه به حکمرانی نصب می‌شدند.<ref>تاریخ مکه، ص688.</ref>  

این حاجیان پیش از سفر به مکه چند روز در [[مدینة الحجاج]] می‌ماندند. هر گروه از حاجیان ناگزیر از انتخاب [[مطوف]] ویژه خود بودند. مطوف معمولا فقط مسکن و آب برای حاجیان فراهم می‌کرد.<ref>تاریخ الحج، ص84-87.</ref>  

حاجیان در مسیر دریایی در پی عبور از کانال سوئز به جده وارد می‌شدند.این مسیر نسبت به راه زمینی هزینه کمتر داشت و 10 روز به طول می‌انجامید. شمار حاجیان ترک که از مسیر دریایی به حج مشرف شده‌اند، در سال‌های 1345، 1346 و 1348ق. به ترتیب 1039، 875 و 125 تن گزارش شده است. مسیر هوایی حاجیان ترک نخست به [[لبنان]] و سپس [[اردن]] و [[جده]] بود که البته به دلیل نقش نداشتن دولت ترکیه در امور حاجیان، با دشواری‌هایی روبه‌رو می‌شد.<ref>افادة الانام، ج5، ص190، 220، 245؛ ضیوف الرحمن، ص232؛ میقات حج، ش52، ص195-196، «حج‌گزاری در ترکیه.</ref>  

در این سال‌ها برخی به صورت غیر رسمی و بعضی با گذرنامه‌های ویژه بازرگانان، به حج می‌رفتند.<ref>sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P47.</ref> به سال 1947م. اعزام حاجیان به صورت رسمی آغاز گشت و در سال بعد دیگر بار تعطیل شد. می‌توان سال 1949م. را سرآغاز اعزام رسمی حاجیان ترک به حج دانست. عوامل متعدد همچون فشار مردم بر حکومت برای بازگشایی راه حج، پایان یافتن دوره تک‌حزبی در ترکیه، و اعزام ترک‌های ساکن مرزهای روسیه تاثیری بسزا بر گشایش رسمی راه حج داشت.<ref>sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P48.</ref>  

با وجود مشکلات دیگر چون رواج وبا و دشواری‌های دریافت ویزا، شمار حاجیان رفته رفته افزایش یافت و در سال 1950م. به حدود 9000 تن رسید.<ref>sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P49.</ref> در این سال‌ها، حاجیان ترک در کاروان‌هایی از سه مسیر [[سوریه]]، [[فلسطین]] و [[اردن]] و از سه مسیر زمینی، دریایی و هوایی به حج می‌رفتند. به دلیل ویرانی راه‌آهن حجاز در جنگ جهانی اول، حاجیان از مسیر [[فلسطین]] با کامیون‌های صحرایی به [[مکه]] اعزام می‌شدند. پس از اشغال کامل فلسطین به دست اسرائیل در سال 1967م. امنیت این راه به خطر افتاد و حرکت از آن برای زائران ترک ناممکن شد.<ref>sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P50.</ref>  

از سال 1947 تا 1979م. حج ترکیه با فراز و نشیب‌های بسیار روبه‌رو شد و سرانجام با وا‌گذاری امور حج به سازمان امور دیانت در سال 1979م. از ثبات نسبی‌ برخوردار گشت. سازمان امور دیانت پس از وزرات کشور و دفاع، از لحاظ اهمیت، در جایگاه سوم قرار دارد. آژانس‌های سیاحتی نیز بر پایه مصوبه هیئت وزیران به تاریخ 1988م. می‌توانند زیر نظر سازمان امور دیانت، به اعزام حاجیان به عربستان بپردازند. اکنون بخش خصوصی همراه دولت، وظیفه سامان‌دهی امور حج ترکیه را بر عهده دارد. سازمان امور دیانت ترکیه افزون بر انجام تحقیقات حج، بر امور اجرایی حج نظارت می‌کند.<ref>ترکیه، ص33؛ میقات حج، ش52، ص196؛ sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P50-52.</ref>  

شمار حاجیان این کشور، بسته به اوضاع سیاسی و اقتصادی، نوسان فراوان داشته است. در دهه 60 م. قدرت سیاسی ترکیه در دست حزب‌های لائیک بود و این احزاب از قدرت خود برای محدود کردن اسلام و حج بهره می‌بردند. آن‌ها امکانات لازم را برای اعزام حاجیان ترک ایجاد نمی‌کردند. پس از تبدیل مدیریت حج از یک ارگان دولتی به یک مرکز خدمات اجتماعی به سال 1961م. وضع حاجیان ترک بهتر شد.<ref>ضیوف الرحمن، ص232-233.</ref>  

در میان سال‌های 1974 تا 1977م. با روی کار آمدن دولت ائتلافی و آسان شدن وضعیت اعزام، شمار حاجیان افزایش یافت.<ref>sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P50.</ref> در این سال‌ها پس از همدستی اربکان و اجاوید برای تأسیس اداره مرکزی حج و تمرکز مدیریت حج در دست دولت، شمار حاجیان رشدی چشمگیر یافت. در سال اول سامان‌دهی (1974م.) شمار حاجیان ترک به بیش از 100 هزار تن رسید که تا پیش از آن پیشینه نداشت. این رشد در سال‌های بعد هم ادامه یافت و به بیش از 136000 تن به سال 1975م. و 138000 تن در سال 1976م. رسید. در این سال‌ها کشور ترکیه بیشترین شمار حاجیان را به حج می‌فرستاد و در ردیف اول کشور‌های اسلامی قرار داشت.<ref>ضیوف الرحمن ص236.</ref> اما بحران اقتصادی و هرج و مرج سیاسی در سال‌های 1978 و 1979م. باعث کاهش شمار حاجیان این کشور شد.<ref>ستة اشهر فی الحجاز، ص73-74؛ 50 sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi،P.</ref>  

{|class="wikitable" style="margin-right:auto;margin-left:auto"

|1954|| 12000<ref>ضیوف الرحمن، ص230.</ref>  

|1964|| 22338<ref>خاطرات سفر مکه، ص220.</ref>  

|1965|| 21602<ref>sosyo-kulturel Yonleriyle Turkiye’de hac olayi، P53.</ref>  

|1977|| 91000<ref>ضیوف الرحمن، ص236.</ref>  

|1988|| 120000<ref>ضیوف الرحمن، ص224-225.</ref>  

|2006|| 80000<ref>حج26، ص479.</ref>  

خواستاران [[حج تمتع]] از طریق مساجد و رسانه‌های عمومی، از هنگام ثبت نام آگاهی می‌یابند. ثبت نام تنها از جانب دولت انجام می‌شود و هر فرد تنها یک بار حق ثبت نام دارد. حاجیان با قرعه‌کشی از میان خواستاران حج انتخاب می‌شوند و کسی نمی‌تواند سهمیه خود را به دیگری وا‌گذار کند. هزینه سفر حج، بسته به نوع هتل و مدت اقامت، تفاوت دارد و میان 1800 تا 1900 دلار گزارش شده است.<ref>الحج و العمره، رجب 1429، ص49، «جهود خادم الحرمین الشریفین فی خدمة ضیوف الرحمن واضحة للعیان.؛ آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص145-150.</ref>  

حاجیان ترک پیش از آغاز سفر لباس هم‌سان فراهم می‌نمایند و در طول سفر تنها از این لباس‌ها استفاده می‌کنند.<ref>الحج و العمره، رجب 1429، ص49؛ آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص151.</ref> مراسم [[عمره]] نیز به دست سازمان امور دیانت بر پا می‌شود و هزینه آن به سال 2009م. بسته به میزان اقامت و تاریخ عزیمت میان 695 تا 1395 یورو در گردش بوده است.<ref>کاروان نور، ش23، ص7، «مسلمانان ترکیه برای اعزام به عمره آماده می‌شوند.</ref>  

سازمان امور دیانت ترکیه و مسؤولان بخش خصوصی دو ماه پیش از عزیمت زائران به [[عربستان]]، به اجاره مسکن در عربستان می‌پردازند. در طول سفر، زائران از خدمات پزشکی و همه امکانات درمانی دولت ترکیه یا عربستان بهره می‌گیرند. در ترکیه یک تا دو ماه پیش از موسم حج، همایش‌های آموزشی بر‌گزار می‌شود که بیشتر با هماهنگی مفتی‌های استان‌ها انجام می‌گیرد.<ref>الحج و العمره، رجب 1429، ص49-51؛ آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص147-150.</ref>  

حاجی در پی بازگشت از مکه، نزد مردم کشورش از جایگاهی والا برخوردار می‌شود. از رسم‌های حاجیان پیش از انقلاب ترکیه، بستن عمامه روی کلاهشان و پوشیدن عبای ویژه شامی بود. حاجیان ترک معمولاً سوغاتی همچون تسبیح، سجاده، عرقچین و [[آب زمزم]] همراه می‌آورند.<ref>تاریخ الحج، ص88؛ آشنایی با کشورهای اسلامی، ترکیه، ص151.</ref>  

همسر حاجی تا هنگام بازگشت وی در مهمانی‌ها و شادی‌های بیرون از خانه شرکت نمی‌کرد. یک ماه پیش از بازگشت حاجی، در و دیوار خانه را رنگ سبز می‌زدند و برای زن و دختر او لباس ویژه سبز می‌خریدند. جشن سه روزه از دیگر ویژگی‌های مهم این مراسم است. در این سه روز، مراسم خاصی را انجام می‌دهند و دختران با پوشش‌های ویژه حضور می‌یابند.<ref>میقات حج، ش61، ص57، «رسم تهنیه در ترکیه.</ref>  

در روستاها نیز نخست نزدیکان حاجی، او را برای صرف غذا دعوت می‌کردند و سپس نوبت به همسایگان می‌رسید. در همه این دعوت‌ها، عالم روستا نیز حضور داشت. پس از خوردن غذا، همه به مسجد می‌رفتند و نماز می‌خواندند. آن گاه در میدان روستا گرد می‌آمدند و حاجی سکه‌هایی را که از پیش برای این مراسم فراهم کرده بود، به سوی مردم می‌انداخت و مردم این سکه‌ها را که متبرک می‌دانستند، نزد خود نگاه می‌داشتند.<ref>میقات حج، ش61، ص57-59، «رسم تهنیه در ترکیه».</ref>  

| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7485

* '''افادة الانام''': عبدالله بن محمد الغازی (م. 1365ق.)، به کوشش ابن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، 1430ق؛