در حال ویرایش ثنیة الوداع
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ثَنِیةُ الوَداع''' گردنهای در شمال [[مدینه]] در مسیر [[شام]] بود. این مکان حوادث تاریخی متعدد را به خود دیده است؛ این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به [[غزوه تبوک]] و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است. | '''ثَنِیةُ الوَداع''' گردنهای در شمال [[مدینه]] در مسیر [[شام]] بود. این مکان حوادث تاریخی متعدد را به خود دیده است؛ این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به [[غزوه تبوک]] و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است. | ||
==مکان== | ==مکان== | ||
[[ثنیه]] به معنای راهی تونلمانند در کوه و گردنه است و گاه در باره خود کوه نیز به کار میرود.<ref>النهایه، ج1، ص266؛ لسان العرب، ج14، ص123، «ثنی. </ref> وداع نیز به معنای خداحافظی است. این نام بر تپهای بیضی شکل با سنگهای سرخ و سیاه<ref>معالم المدینه، ج1، ص38.</ref> در شمال غربی [[مدینه]] و در مسیر [[شام]] و میان کوههای [[ذباب|ذُباب]] و [[سلع|سَلع]] و نزدیک [[مشهد نفس زکیه]] اطلاق میشد.<ref>معالم المدینه، ج1، ص267، 283.</ref> ارتفاع این ثنیه پنج متر و قطر آن 50 متر بوده است.<ref>معالم المدینه، ج1، ص284 | [[ثنیه]] به معنای راهی تونلمانند در کوه و گردنه است و گاه در باره خود کوه نیز به کار میرود.<ref>النهایه، ج1، ص266؛ لسان العرب، ج14، ص123، «ثنی. </ref> وداع نیز به معنای خداحافظی است. این نام بر تپهای بیضی شکل با سنگهای سرخ و سیاه<ref>معالم المدینه، ج1، ص38.</ref> در شمال غربی [[مدینه]] و در مسیر [[شام]] و میان کوههای [[ذباب|ذُباب]] و [[سلع|سَلع]] و نزدیک [[مشهد نفس زکیه]] اطلاق میشد.<ref>معالم المدینه، ج1، ص267، 283.</ref> ارتفاع این ثنیه پنج متر و قطر آن 50 متر بوده است.<ref>معالم المدینه، ج1، ص284.</ref> | ||
=== وضعیت کنونی === | === وضعیت کنونی === | ||
با گسترش شهر مدینه، ثنیه در محدوده شهر قرار گرفت و پس از آنکه میان خیابان [[عثمان بن عفان]] و راه سلطانیه قرار گرفت، به سال | با گسترش شهر مدینه، ثنیه در محدوده شهر قرار گرفت و پس از آنکه میان خیابان [[عثمان بن عفان]] و راه سلطانیه قرار گرفت، به سال 1406ق. در دوره سعودی، در عملیات توسعه شهری از میان رفت.<ref>معالم المدینه، ج1، ص284.</ref> به جهت از میان رفتن همه نشانههایی که ثنیه بدان شناخته میشد، حتی ساکنان مدینه نیز از محل دقیق آن آگاهی نداشتند.<ref>معالم المدینه، ج1، ص267.</ref> در دوره سعودی، مسجدی بر بالای تپه ساختند که به [[مسجد ثنیة الوداع]] شهرت یافت.<ref>معالم المدینه، ج1، ص27؛ مدینهشناسی، ص225.</ref> | ||
==نامگذاری== | ==نامگذاری== | ||
برخی نام | برای نامگذاری ثنیة الوداع وجوه گوناگون برشمردهاند. برخی این نام را کهن و مربوط به روزگار [[جاهلیت]] و سبب آن را تودیع با مسافران در این مکان دانستهاند.<ref>معجم البلدان، ج2، ص86؛ نک: تاج العروس، ج1، ص92، «مقدمه. </ref> تودیع پیامبر(ص) در برخی سفرها با مسلمانان و یا مشایعت فرماندهان برخی سرایا از جانب ایشان در این مکان، از دیگر دلیلهای این نامگذاری دانسته شده است.<ref>مشارق الانوار، ج1، ص136.</ref> | ||
این گردنه در دورههای متاخر با نام کوشک یوسف پاشا نیز شناخته میشد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص311.</ref> شاید علت شهرت یافتنش به این نام، گسترش راه و هموار شدن قسمتی از ثنیه به دست [[یوسف پاشا]] (م. 1215ق.) حاکم مدینه و [[جده]] به سال 1214ق. باشد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص311؛ تاریخ المدینه، ج1، ص269، «پاورقی. </ref><ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص102.</ref> قرین نیز از دیگر نامهای ثنیه است<ref>مدینهشناسی، ص225؛ نک: تاریخ المدینه، ج1، ص269، «پاورقی. </ref>که وجه نامگذاری به آن مشخص نیست. | این گردنه در دورههای متاخر با نام کوشک یوسف پاشا نیز شناخته میشد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص311.</ref> شاید علت شهرت یافتنش به این نام، گسترش راه و هموار شدن قسمتی از ثنیه به دست [[یوسف پاشا]] (م. 1215ق.) حاکم مدینه و [[جده]] به سال 1214ق. باشد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص311؛ تاریخ المدینه، ج1، ص269، «پاورقی. </ref><ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص102.</ref> قرین نیز از دیگر نامهای ثنیه است<ref>مدینهشناسی، ص225؛ نک: تاریخ المدینه، ج1، ص269، «پاورقی. </ref>که وجه نامگذاری به آن مشخص نیست. | ||
در مراسم استقبال از پیامبر(ص) زنان و کودکان مدینه شعری را خواندهاند که در بیت آول آن به ثنیة الوداع اشاره شده است:<ref>زاد المعاد، ج۳، ص۴۲۸.</ref> | |||
"طَلَعَ الْبَدْرُ عَلَیْنا *** مِنْ ثَنِیّاتِ الْوِداع"<ref>دلائل النبوة، ج5، ص266؛ البداية والنهاية، ج7، ص191.</ref> | |||
«ماهِ تمام، از سر کوهک ثنیة الوداع بر ما طلوع کرد.» | |||
== رویدادهای تاریخی == | == رویدادهای تاریخی == | ||
ثنیة الوداع که در فاصله حدود یک کیلومتری [[مسجد نبوی]] قرار دارد، <ref>معالم المدینه، ج1، ص38.</ref> | |||
* در سال سوم هنگام عزیمت به [[نبرد احد]]، در ثنیة الوداع شماری از [[یهودیان]] همپیمان با [[عبدالله بن ابیسلول]] | * در سال سوم هنگام عزیمت به [[نبرد احد]]، در ثنیة الوداع شماری از [[یهودیان]] همپیمان با [[عبدالله بن ابیسلول]]، از لشکر پیامبر(ص) جدا شدند.<ref>الطبقات، ج2، ص37؛ سبل الهدی، ج9، ص121.</ref> | ||
* به سال ششم گله شتران پیامبر نزدیک ثنیة الوداع غارت شد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص281.</ref> | * به سال ششم گله شتران پیامبر نزدیک ثنیة الوداع غارت شد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص281.</ref> | ||
* پیامبر(ص) به سال هشتم هنگام اعزام نیرویی به فرماندهی [[زید بن حارثه|زید]] بن [[حارثه به موته]] برای نبرد با [[رومیان]]، آنها را تا ثنیة الوداع بدرقه نمود و در آن جا با آنها خداحافظی کرد.<ref>الطبقات، ج2، ص98.</ref> | * پیامبر(ص) به سال هشتم هنگام اعزام نیرویی به فرماندهی [[زید بن حارثه|زید]] بن [[حارثه به موته]] برای نبرد با [[رومیان]]، آنها را تا ثنیة الوداع بدرقه نمود و در آن جا با آنها خداحافظی کرد.<ref>الطبقات، ج2، ص98.</ref> | ||
خط ۲۳: | خط ۲۹: | ||
* پس از وفات پیامبر(ص) [[ابوبکر]] سپاهیان مسلمان را که رهسپار نبرد با رومیان بودند، تا ثنیة الوداع مشایعت کرد.<ref>الفتوح، ج1، ص82.</ref> | * پس از وفات پیامبر(ص) [[ابوبکر]] سپاهیان مسلمان را که رهسپار نبرد با رومیان بودند، تا ثنیة الوداع مشایعت کرد.<ref>الفتوح، ج1، ص82.</ref> | ||
* این مکان به سال 145ق. محل درگیری نیروهای [[محمد بن عبدالله بن حسن]]، مشهور به نفس زکیه، و نیروهای اعزامی [[منصور خلیفه عباسی]] (حک: 136-158ق.) بود.<ref>تاریخ طبری، ج7، ص587.</ref> | * این مکان به سال 145ق. محل درگیری نیروهای [[محمد بن عبدالله بن حسن]]، مشهور به نفس زکیه، و نیروهای اعزامی [[منصور خلیفه عباسی]] (حک: 136-158ق.) بود.<ref>تاریخ طبری، ج7، ص587.</ref> | ||
* در سدههای نخست، آبانباری مشهور به ثنیه، نزدیک ثنیة الوداع قرار داشت که آب آن از [[عین زرقاء]] تامین میشد.<ref>المناسک، ص409-410.</ref> | |||
==ثنیهای در جنوب مدینه== | ==ثنیهای در جنوب مدینه== | ||
در شماری از منابع، از ثنیهای دیگر در جنوب مدینه و در مسیر مکه به نام ثنیة الوداع یاد شده است؛ ولی از ویژگیهای جغرافیایی آن سخن نرفته است.<ref>وفاء الوفاء، ج4، ص45.</ref> تنها نشان از این ثنیه، گزارشی مربوط به [[هجرت پیامبر(ص)]] از [[مکه]] به [[مدینه]] است. بر پایه این گزارش، یثربیان منتظر پیامبر(ص)، در ثنیة الوداع به استقبال ایشان شتافتند و زنان چنین خواندند: | |||
طلع البدر علینا من ثنیات الوداع<ref>دلائل النبوه، ج2، ص507.</ref> | |||
با دقت در گزارش یاد شده، به نکاتی مبهم برمیخوریم. در این حدیث، تنها به ورود [[پیامبر(ص)]] به مدینه اشاره شده و به هجرت ایشان از مکه تصریح نگشته است. پیامبر(ص) ورودهای متعدد به مدینه داشته است. | |||
هنگام کاربرد به صورت مطلق، متبادر از ثنیة الوداع، ثنیة الوداع شامی است. این روایت از طریق [[عبیدالله بن عایشه]] (م. پس از سال 200ق.) گزارش شده و سند آن متصل نیست. نیز این نقل در هیچ یک از کتابهای پیشین سیره، یاد نشده و نخستین بار، [[بیهقی]] (م. 458ق.) به آن پرداخته است. افزون بر اینها، ناهمگونیهایی در متن شعر نیز دیده میشود.<ref>نک: المعالم الاثیره، ص83-84.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۸۴: | خط ۹۸: | ||
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م؛ | * '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م؛ | ||
* '''المناسک و اماکن طرق الحج''': ابواسحق الحربی (م. 285ق.)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، 1401ق؛ | * '''المناسک و اماکن طرق الحج''': ابواسحق الحربی (م. 285ق.)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، 1401ق؛ |