در حال ویرایش حج ابراهیمی

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
'''حج ابراهیمی'''، اصطلاحی معاصر در ادبیات دینی است که بر جنبه سیاسی، اجتماعی حج تأکید دارد و نخستین بار، توسط [[سید روح‌الله خمینی]]، بنیانگذار جمهوری اسلامی [[ايران|ایران]] وارد ادبیات دینی شده است. به باور او، پس از درگذشت [[حضرت محمد(ص)]]، بُعد سیاسی و اجتماعی حج ابراهیمی فراموش شد. او حج ابراهیمی را حج کامل و دارای سه محور دانسته است: «ایجاد وحدت»، «تأمین منافع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی»، «[[برائت از مشرکان]]».
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۰]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363}}


برخی از عالمان [[شیعه]] نیز، ابعاد سیاسی حج ابراهیمی را بیان کرده‌اند.
حج ابراهیمی، اصطلاحی معاصر در ادبیات دینی است که با تأکید بر جنبه سیاسی، اجتماعی حج


==معرفی==
حج ابراهیمی اصطلاحی است که در دوران معاصر به وسیله [[سید روح‌الله خمینی]]، در ادبیات دینی وارد شد. این اصطلاح که برخی آن را در مقابل حج جاهلی* قرار داده‌اند،<ref>بنیان مرصوص، ص272.</ref> به جنبه‌های عبادی و معرفتی حج حضرت ابراهیم(ع) از یک سو و از سوی دیگر، به بعد سیاسی، اجتماعی آن اشاره دارد.  
حج ابراهیمی اصطلاحی است که در دوران معاصر به وسیله [[سید روح‌الله خمینی]]، بنیانگذار جمهوری اسلامی [[ايران|ایران]] در ادبیات دینی وارد شد.<ref name=":1" /> این اصطلاح که برخی آن را در مقابل [[حج جاهلی]] قرار داده‌اند، به جنبه‌های عبادی و معرفتی [[حج]] [[حضرت ابراهیم(ع)]] از یک سو و از سوی دیگر، به بُعد سیاسی، اجتماعی آن اشاره دارد.<ref name=":5">دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۴۷۰.</ref>


==پیشینه==
حج در قرآن پیوند عمیقی با حضرت ابراهیم(ع) دارد؛ از این رو، اوصافی که قرآن برای حضرت ابراهیم(ع) بیان کرده در شناخت حج ابراهیمی مؤثر است که عبارتند از: مهاجرت و کناره‌گیری از خویشاوندان به خاطر خدا،<ref>سوره مریم، آیه ۴۸.</ref> بناکننده کعبه،<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۷؛ تفسیر قمی، ج1، ص62.</ref> تطهیرکننده کعبه از مظاهر شرک و کفر،<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵ و سوره حج، آیه ۲۶.</ref> درهم‌کوبنده بت‌ها،<ref>سوره انبیاء، آیات ۵۷ و ۵۸.</ref> منزه بودن از شرک،<ref>سوره نحل، آیه ۱۲۰.</ref> نخستین مجری [[برائت از مشرکان]]،<ref>سوره انعام، آیه ۷۸.</ref> قربانی کردن فرزند در راه خدا،<ref>سوره صافات، آیه ۱۰۳.</ref> دعوت‌کننده مردم به حج،<ref>سوره حج، آیه ۲۷.</ref> تسلیم محض درگاه الهی،<ref>سوره بقره، آیه ۱۳۱.</ref> الگو بودن برای همگان<ref>سوره ممتحنه، آیه ۴.</ref> و امر به معروف و نهی از منکر.<ref>سوره بقره، آیه 132؛ اسرار عرفانی حج، ص423-428؛ حج در اندیشه اسلامی، ص165-166.</ref>


[[حضرت ابراهیم(ع)]] حجی را بنیان نهاد، که به باور برخی، آئینی عبادی سیاسی است.<ref name=":0">صحیفه نور، ج11، ص534</ref> این حج،‌ که در دوره معاصر به حج ابراهیمی نامیده شد،<ref name=":1" /> دو بار از هدف اصلی خود منحرف شده است. بار نخست در دوره جاهلیت بود که با اندیشه‌ها، ذکرها و اعمال مشرکانه آمیخته شد.<ref>نک: السیرة النبویه، ج1، ص199-202؛ الوثنیه فی الادب الجاهلی، ص282-287، 304-305، 308-309، 310-319.</ref> در این دوره، [[کعبه]] به بت‌خانه تبدیل شده<ref>الوثنیه فی الادب الجاهلی، ص273.</ref> و بسیاری از [[مناسک حج]]، مانند [[تلبیه]]،<ref>نک: اخبار مکه، ج1، ص75؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص296.</ref> [[احرام]]،<ref>صحیح مسلم، ج8، ص243؛ سنن النسائی، ج2، ص479؛ مسند ابی داوود، ص98.</ref> [[طواف]]،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص202؛ تفسیر قمی، ج1، ص228-229؛ مجمع البیان، ج4، ص244</ref> [[سعی]]،<ref>نک: قرب الاسناد، ص50؛ الکافی، ج4، ص546. ؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص254-255.</ref> [[قربانی]]<ref>نک: احکام القرآن، ج3، ص308؛ مجمع البیان، ج7، ص155؛ الدر المنثور، ج4، ص356، 362؛ بحار الانوار، ج67، ص275.</ref> و [[وقوف در مزدلفه]]<ref>نک: الکافی، ج4، ص247؛ تهذیب، ج5، ص456؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص97.</ref> و [[منا]]<ref>الصافی، ج1، ص238.</ref> دچار تحریف شد. این حج، به [[حج جاهلی]] شهرت یافت. با ظهور اسلام، [[حضرت محمد(ص)]] مناسک حج را به مسلمانان آموخته و کعبه را از بت‌پرستی پاک‌سازی کرد.<ref>صهبای حج، ص122.</ref> وی در سال نهم هجری با ابلاغ آیات [[برائت از مشرکان]]، بُعد سیاسی، اجتماعی حج را نیز به مسلمانان گوشزد کرد.
حج مورد نظر خداوند ارتباط عمیق و وثیقی با حضرت ابراهیم دارد. در قران کریم اوصافی برای وی ذکر شده:  


انحراف دوم، پس از درگذشت حضرت محمد(ص) و اختلاف نظر میان مسلمانان ایجاد شد. در این دوره، از بعد سیاسی، اجتماعی غفلت شده<ref>صحیفه نور ج20 ص89.</ref> و اهتمام حاجیان تنها به بعد عبادی آن معطوف شد.<ref name=":4">دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۴۷۲.</ref>
مهاجرت و کناره‌گیری از خویشاوندان به خاطر خدا (مریم:۴۸)،


در دوران معاصر، [[سید روح‌الله خمینی|امام خمینی]] بر توجه مسلمانان به ابعاد سیاسی و اجتماعی حج در کنار اهتمام به ابعاد عبادی آن تأکید کرد. وی حج واقعی را حج ابراهیمی، محمدی نامید.<ref name=":1">صحیفه نور، ج19، ص333.</ref>  
بناکننده کعبه<ref>تفسیر قمی، ج1، ص62.</ref> (بقره:۱۲۷)،  
==در باور امام خمینی==
در باور [[سید روح‌الله خمینی|امام خمینی]]، حج هم دارای ابعاد عبادی<ref>مناسک حج، ص133.</ref> و عرفانی<ref>صحیفه نور، ج19، ص28.</ref> است و هم دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی.<ref>صحیفه نور، ج20، ص89؛ رک: مناسک حج، ص10، «پیش گفتار».</ref> وی حج واقعی را حج با همه ابعادش دانسته و آن را حج ابراهیمی، محمدی نامیده است.<ref name=":1" /> او یکی از هدف‌های تشریع حج را، بعد سیاسی و اجتماعی آن دانسته که پس از درگذشت حضرت محمد(ص)، به فراموشی سپرده شده بود.<ref>صحیفه نور ج20 ص89.</ref> وی این بعد از حج را از بعد عبادی آن مهم‌تر می‌داند.<ref>صحیفه نور، ج19، ص22-23.</ref>


او حج ابراهیمی را دارای سه محور اصلی دانسته است که عبارتند از:‌ ایجاد وحدت میان مسلمانان،<ref>صحیفه نور، ج10 ص159.</ref> تأمین منافع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مردم<ref>صحیفه نور، ج10، ص90؛ ج19، ص22-23؛ ج18، ص91.</ref> و برائت جستن از مشرکان و مستکبران.<ref>صحیفه نور، ج18، ص87؛ ج19، ص23-26.</ref> او در دوران معاصر، [[آمریکا]] را شیطان بزرگ دانسته و حج بدون [[برائت از مشرکان]] و [[رمی]] شیاطین را ناقص دانسته است.<ref>صحیفه نور، ج20، ص18، 87؛ ج13، ص83.</ref>
تطهیرکننده کعبه از مظاهر شرک و کفر (بقره: ۱۲۵) و (حج:۲۶)،


به باور او، حج ابراهیمی که حجی کامل است، دارای ویژگی‌های زیر است:
درهم‌کوبنده بت‌ها (انبیاء: ۵۷–۵۸)،


{{ستون-شروع|2}}
منزه بودن از شرک (نحل:۱۲۰)،


* بیعت با خدا و دشمنی با دشمنان او،<ref>صحیفه نور، ج20، ص89؛ رک: صحیفه نور، ج19، ص29.</ref>
نخستین مجری برائت از مشرکان* (انعام:۷۸)،  
* ایجاد وحدت میان مسلمانان،<ref>صحیفه نور، ج9، ص176؛ ج21، ص77؛ ج20، ص90.</ref>
* برائت از مشرکان و طاغوتیان،<ref>صحیفه نور، ج19، ص29؛ ج18، ص87.</ref>
* تسلیم محض و معرفت نسبت به خداوند و فرمان‌های او،<ref>صحیفه نور، ج19، ص25.</ref>
* توجه به دستورات عبادی در انجام [[مناسک حج|مناسک]]،<ref>صحیفه نور، ج19 ص25.</ref>
* دارا بودن منافع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای مردم.<ref>صحیفه نور، ج18، ص91؛ رک: صحیفه نور، ج20 ص89 و ج19، ص21.</ref>


{{پایان}}
قربانی کردن فرزند در راه خدا (صافات:۱۰۳)،
==در نگاه دیگران==
 
[[عبدالله جوادی آملی]] (ت.۱۳۱۲ش)،<ref>حیات علمی و قرآنی حضرت آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی، سایت رسمی عبدالله جوادی آملی؛ دریافت شده در ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ش؛ [http://javadi.esra.ir/web/office/master نسخه اصلی] و [https://web.archive.org/web/20200210074401/http://javadi.esra.ir/web/office/master نسخه آرشیو].</ref> یکی از عالمان [[شیعه]]، بر این باور است که [[حضرت ابراهیم(ع)]] در کنار [[مناسک]] حج، دو کار مهم دیگر نیز انجام می‌داد؛ یکی [[برائت از مشرکان|برائت از شرک و مشرکان]]، و دیگری ایجاد وحدت و پیراستن جامعه اسلامی از اختلاف.<ref name=":2">بنیان مرصوص، ص273.</ref> به باور او، حج همانگونه که نمود رحمت خداوند است، نمود غضب او نیز هست. آنجا که قرآن به مردم اجازه می‌دهد به [[مسجدالحرام]]،  که حرم امن خداست وارد شوند،{{یادداشت|{{آیه|وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ}}
دعوت‌کننده مردم به حج (حج:۲۷)،
و در ميان مردم براى حج بانگ زن تا پياده و سوار بر هر شتر باريك اندام [چابك و چالاك] كه از هر راه دور مى‌آيند، به سوى تو آيند.}}<ref name=":3">سوره توبه(۹)، آیه ۲۷؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۱۸۷.</ref> نمود رحمت خدا است، و آنجا که فرمان برائت از مشرکان در حج را صادر می‌کند،{{یادداشت|{{آیه|وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ}}
 
و اين اعلامى است از سوى خدا و پيامبرش به همه مردم در روز حج اكبر كه: يقيناً خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند.}} <ref name=":3" /> نمود غضب خداست.<ref>صهبای حج، ص125.</ref> او یکی دیگر از ویژگی‌های حج ابراهیمی را تولّی [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] دانسته است.<ref>بنیان مرصوص، ص272؛ صهبای حج، ص108.</ref> جوادی آملی، حج ابراهیمی را در مقابل [[حج جاهلی]] قرار داده است.<ref>بنیان مرصوص، ص272.</ref>
تسلیم محض درگاه الهی (بقره:۱۳۱)،  
==جستارهای وابسته==
 
الگو بودن برای همگان (ممتحنه:۴)
 
امر به معروف و نهی از منکر (بقره:132).<ref>اسرار عرفانی حج، ص423-428؛ حج در اندیشه اسلامی، ص165-166.</ref>
 
 
در باور سید روح‌الله خمینی، حج هم دارای ابعاد عبادی<ref>مناسک حج، ص133.</ref> و عرفانی<ref>صحیفه نور، ج19، ص28.</ref> است و هم ابعاد سیاسی، اجتماعی.<ref>صحیفه نور، ج20، ص89.</ref> همچنان که به باور برخی دیگر، حج از سویی با اجازه دادن به مردم برای داخل شدن به حرم امن الهی جلوه رحمت الهی است «و اذن فی الناس بالحج یاتوک رجالا» (حج: ۲۷) و از سوی دیگر با فرمان برائت از مشرکان، جلوه ای از غضب الهی است «اذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبرآن الله بریء من المشرکین و رسوله» (توبه: 2).<ref>صهبای حج، ص125.</ref>
 
 
هدف ابراهیم از حج زنده کردن اصل توحید و زدودن مظاهر بت و بت‌پرستی و کفر و شرک است.<ref>صهبای حج، 124-127.</ref> (حج/۲۲، ۲۶؛ ابراهیم/۱۴، ۲۵) برخی از بررسی آیات به دست آورده‌اند که سراسر زندگی ابراهیم(ع)، دعوت به توحید و عبادت خداوند و مبارزه با شرک و طاغوت بوده است.<ref>[http://miqat.hajj.ir/article_37810.html حج و ابراهیم(ع) در قرآن]، میقات حج، ش53، ص6-10.</ref> ایشان در کنار مراسم و مناسک عبادی، دو کار مهم دیگر نیز در ضمن حج انجام می‌داد: تطهیر مراسم حج و سرزمین حجاز از لوث شرک با برائت از شرک و مشرکان و نیز ایجاد وحدت و پیراستن جامعه اسلامی از نزاع و اختلاف.<ref>بنیان مرصوص، ص273.</ref>
 
حجی که ابراهیم(ع) به عنوان آئینی عبادی سیاسی<ref>صحیفه نور، ج11، ص534</ref> بنیان نهاد، از غرض اصلی خود در دو نوبت منحرف شد. اول بار در دوره جاهلیت و توسط اعراب جاهلی با اندیشه‌ها و اذکار و اعمال مشرکانه ممزوج شد<ref>نک: السیرة النبویه، ج1، ص199-202؛ الوثنیه فی الادب الجاهلی، ص282-287، 304-305، 308-309، 310-319.</ref> و خانه خدا که محلی برای عبادت و یگانه‌پرستی بود را به محلی برای عبادت بتها تبدیل کردند.<ref>الوثنیه فی الادب الجاهلی، ص273.</ref> در این دوره بسیاری از مناسک حج همچون تلبیه،<ref>نک: اخبار مکه، ج1، ص75؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص296.</ref> احرام،<ref>صحیح مسلم، ج8، ص243؛ سنن النسائی، ج2، ص479؛ مسند ابی داوود، ص98.</ref> طواف،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص202؛ تفسیر قمی، ج1، ص228-229؛ مجمع البیان، ج4، ص244</ref> سعی،<ref>نک: قرب الاسناد، ص50؛ الکافی، ج4، ص546. ؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص254-255.</ref> قربانی<ref>نک: احکام القرآن، ج3، ص308؛ مجمع البیان، ج7، ص155؛ الدر المنثور، ج4، ص356، 362؛ بحار الانوار، ج67، ص275.</ref> و وقوف در مزدلفه<ref>نک: الکافی، ج4، ص247؛ تهذیب، ج5، ص456؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص97.</ref> و منا<ref>الصافی، ج1، ص238.</ref> دچار تحریف شد. (حج جاهلی)
 
باظهور اسلام، پیامبر اکرم(ص) به تدریج مناسک عبادی حج را به مسلمانان آموخت و تحریفها نیز به مرور زدوده شد؛ و کعبه بار دیگر بوسیله او از مظاهر شرک و بت‌پرستی پاک‌سازی شد.<ref>صهبای حج، ص122.</ref> در سال نهم هجری با ابلاغ آیات برائت از مشرکان، توجه به بعد سیاسی اجتماعی حج را نیز به مسلمانان گوشزد نمود. (برائت از مشرکان)
 
پس از وفات رسول الله(ص) انحراف و اختلاف نظر در مسلمانان ایجاد شد و با غفلت از بعد سیاسی، اجتماعی حج<ref>صحیفه نور ج20 ص89.</ref> انحرافی دیگر در حج ابراهیم ایجاد شد و اهتمام حاجیان تنها به بعد عبادی آن معطوف شد.
 
(مطلب زیر به این اشاره دارد)‌ سفارش روایات بر دیدار امام حاضر پس از مناسک حج، نوعی برائت جستن از دشمنان حق و حفظ حج ابراهیمی دانسته شده است.
 
هرچند عدم تولی امام عصر و عدم محبت به ایشان، موجب بی‌روح و ناقص شدن بعد عبادی آن شد؛ زیرا کمال حج، دیدار با امام و بیعت با ایشان است: «تمام الحج لقاء الامام»<ref>الکافی، ج4 ص549.</ref> که از خود مناسک با اهمیت تر است و غرض از حج می‌باشد.<ref>شرح الکافی، ج6 ص381.</ref> بر پایه روایات شیعی، طوافی که در زمان ائمه انجام می‌شد، از نظر ظاهری در زمان جاهلیت نیز انجام می‌شده و اسلام نمی‌خواهد ادامه دهنده همان عمل باشد. بلکه به حاجیان دستور می‌دهد پس از انجام مناسک، جهت بیعت و بیان وفاداری به سوی امام زمان خویش بروند و از دشمنان ایشان برائت کنند.<ref>الکافی، ج1، ص392.</ref> بنابراین دیدار و زیارت امام از طرفی اعلان وفاداری به امام و طرفداری از حق است و از سوی دیگر، تبرّی جستن از دشمنان حق می‌باشد.
 
 
در دوران معاصر، امام خمینی (ره) بر توجه مسلمانان به ابعاد سیاسی و اجتماعی حج در کنار اهتمام به ابعاد ظاهری عبادی آن تأکید داشت. حج واقعی که امام خمینی(ع) آن را حج ابراهیمی، محمدی می‌نامید،<ref>صحیفه نور، ج19، ص333.</ref> آئینی است جامع و دارای ابعاد مختلف عبادی، سیاسی و اجتماعی.<ref>مناسک حج، ص10، «پیش گفتار».</ref> به نظر ایشان توجه صرف به بعد عبادی آن، غفلت از فلسفه تشریع حج<ref>صحیفه نور، ج19، ص22-23.</ref> و غرض خداوند از آن است<ref>صحیفه نور، ج19، ص204.</ref> و بُعد سیاسی و اجتماعی حج که بعد از وفات رسول الله(ص) همانند بعد عرفانی معنوی آن مهجور مانده<ref>صحیفه نور ج20 ص89.</ref> از بعد عبادی آن مهم‌تر است.<ref>صحیفه نور، ج19، ص22-23.</ref>


*[[برائت از مشرکان]].


==پیوند به بیرون==
حجی که ابراهیم خلیل الرحمن بنا نهاد، سه محور اساسی دارد: ایجاد وحدت میان مسلمین،<ref>صحیفه نور، ج10 ص159.</ref> تأمین منافع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مردم،<ref>صحیفه نور، ج10، ص90؛ ج19، ص22-23؛ ج18، ص91.</ref> و برائت جستن از مشرکان و مستکبران.<ref>صحیفه نور، ج18، ص87؛ ج19، ص23-26.</ref> به نظر ایشان حجی که در آن، برائت از مشرکان و بت‌های زمانه و رمی شیاطین و مستکبران به خصوص آمریکا که در دوره معاصر شیطان بزرگ است، نباشد ناقص است.<ref>صحیفه نور، ج20، ص18، 87؛ ج13، ص83.</ref> حجی ابراهیمی است که هم قیام برای قسط و عدل و داد<ref>صحیفه نور، ج20 ص89.</ref> و منافع مردم<ref>صحیفه نور، ج20 ص89؛ ج18، ص91.</ref> داشته باشد و هم محلی برای بیان گرفتاری‌های مسلمانان باشد.<ref>صحیفه نور، ج19، ص21.</ref> محلی باشد هم برای پیمان با خدا و هم برائت از مشرکان<ref>صحیفه نور، ج19، ص29.</ref> و دشمنی با دشمنان او.<ref>صحیفه نور، ج20، ص89.</ref>


*[http://miqat.hajj.ir/article_37810.html حج و ابراهیم(ع) در قرآن].
ویژگی‌های این حج عبارت است از بیعت با خدا و دشمنی با دشمنان او،<ref>صحیفه نور، ج20، ص89.</ref> توجه به دستورات عبادی در انجام مناسک،<ref>صحیفه نور، ج19 ص25.</ref> ایجاد وحدت میان مسلمانان،<ref>صحیفه نور، ج9، ص176؛ ج21، ص77؛ ج20، ص90.</ref> تولی اهل‌بیت و امامان معصوم،<ref>بنیان مرصوص، ص272؛ صهبای حج، ص108.</ref> برائت از مشرکان و طاغوتیان،<ref>صحیفه نور، ج19، ص29؛ ج18، ص87.</ref> تسلیم و معرفت محض نسبت به خداوند و فرامینش،<ref>صحیفه نور، ج19، ص25.</ref> و دارا بودن منافع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی برای مردم.<ref>صحیفه نور، ج18، ص91.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۴۷: خط ۵۸:


==منابع==
==منابع==
{{منابع}}{{دانشنامه
 
{{دانشنامه
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22134/حج-ابراهیمی
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22134/حج-ابراهیمی
  | عنوان = حج ابراهیمی
  | عنوان = حج ابراهیمی
خط ۵۹: خط ۷۱:
*'''بنیان مرصوص امام خمینی (ره)'''، جوادی آملی، قم، اسراء، ۱۳۸۴ش.
*'''بنیان مرصوص امام خمینی (ره)'''، جوادی آملی، قم، اسراء، ۱۳۸۴ش.
*'''تاریخ الیعقوبی'''، احمد بن ابی یعقوب الیعقوبی (-۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
*'''تاریخ الیعقوبی'''، احمد بن ابی یعقوب الیعقوبی (-۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
*'''ترجمه قرآن (انصاریان)'''، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
*'''تفسیر العیاشی'''، محمد بن مسعود العیاشی (-۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.
*'''تفسیر العیاشی'''، محمد بن مسعود العیاشی (-۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.
*'''تفسیر القمی'''، علی بن ابراهیم قمی (-۳۰۷ق)، به کوشش سید طیب موسوی جزائری، قم، انتشارات دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
*'''تفسیر القمی'''، علی بن ابراهیم قمی (-۳۰۷ق)، به کوشش سید طیب موسوی جزائری، قم، انتشارات دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*'''[http://miqat.hajj.ir/article_37810.html حج و ابراهیم(ع) در قرآن]'''، ناصر شکریان، میقات حج، ص۷ ، ش۵۳، پاییز ۱۳۸۴ش.
*'''الدر المنثور فی التفسیر بالماثور و هو مختصر تفسیر ترجمان القرآن'''، عبدالرحمن بن ابی‌بکر السیوطی (۸۴۹–۹۱۱ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۶۵ق.
*'''الدر المنثور فی التفسیر بالماثور و هو مختصر تفسیر ترجمان القرآن'''، عبدالرحمن بن ابی‌بکر السیوطی (۸۴۹–۹۱۱ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۶۵ق.
*'''سنن النسائی'''، احمد بن علی النسائی (۲۱۵–۳۰۳ق)، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۳۴۸ق.
*'''سنن النسائی'''، احمد بن علی النسائی (۲۱۵–۳۰۳ق)، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۳۴۸ق.
خط ۷۷: خط ۸۹:
{{پایان}}
{{پایان}}
{{حج و عمره}}
{{حج و عمره}}
[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]


[[رده:مفاهیم مرتبط با حج]]
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:سیاست در حج]]
[[رده:حج پیامبران]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/حج_ابراهیمی»