در حال ویرایش حج انبیا

'''حج انبیا'''، گزارش روایت‌های اسلامی از [[حج|حج‌گزاری]] پیامبران از [[حضرت آدم(ع)]] تا [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] است. بر پایه برخی روایات، همه پیامبران [[حج]] گزارده‌اند و به حج‌گزاری برخی از آنها به صورت خاص تصریح شده است. بنابر روایات اسلامی نخستین بار حضرت آدم [[کعبه]] را ساخت و به کمک [[جبرئیل]] حج‌گزارد و پیامبران پس از او حج می‌گزاردند. با طوفان [[نوح]] کعبه از میان رفت، اما پیامبران بعد از نوح بدون دانستن جای دقیق کعبه حج‌گزاری می‌کردند تا اینکه حضرت [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم]] کعبه را دوباره ساخت. [[حضرت موسی|موسی]]، [[حضرت عیسی|عیسی]]، [[حضرت سلیمان|سلیمان]]، [[حضرت داود|داود]]، [[خضر]]، [[حضرت یونس|یونس]] و [[حضرت الیاس(ع)|الیاس]] از جمله پیامبرانی هستند که در روایت‌های اسلامی از حضور آنان در [[مکه]] برای حج‌گزاری یاد شده است. 

==جایگاه در روایات==
حج گزاردن پیامبران در روایات پرشماری در منابع اسلامی مطرح شده است؛ در برخی کتاب‌های جامع روایی، بابی با عنوان «حج الانبیاء» این روایات را گرد آورده است.<ref>الکافی، ج4، ص212؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص229؛ بحار الانوار، ج96، ص28.</ref> شماری از این روایات<ref>تفسیر عیاشی، ج 1، ص60، 186.</ref> در ذیل آیه‌ای آمده که [[کعبه]] را نخستین خانه در روی زمین معرفی کرده{{یادداشت|{{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکهَ}}
يقيناً نخستين خانه‌اى كه براى [نيايش و عبادت] مردم نهاده شد، همان است كه در [[مكه]] است.}}<ref>آل عمران(۳)، آیه 96.</ref> و شماری دیگر، ذیل آیه‌‌ای که کعبه را {{آیه|الْبَيْتِ الْعَتِيقِ
}}{{یادداشت|خانه کهن.}}<ref>سوره حج (۲۲)، آیه ۳۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۳۶.</ref> دانسته است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص399؛ الخلاف، ج6، ص58.</ref> همچنین برخی روایات در ذیل آیه {{آیه|وَلِکلِّ أُمَّهٍ جَعَلْنَا مَنسَکا
}}،{{یادداشت|{{آیه|إِنَّ أَوَّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکهَ}}
يقيناً نخستين خانه‌اى كه براى [نيايش و عبادت] مردم نهاده شد، همان است كه در [[مكه]] است.}} [[مناسک حج]] را یکی از مناسک واجب برای همه امت‌ها شمرده‌اند.<ref>مجمع البیان، ج 7، ص134؛ تفسیر قرطبی، ج12، ص58.</ref>

==روایت‌ها درباره حج انبیاء==

===حضرت آدم و شیث===
بنابر روایات، پس از اینکه [[حضرت آدم(ع)]] به زمین انتقال یافت، به فرمان خداوند مأمور ساختن [[کعبه]] و برگزاری مراسم [[حج إفراد|حج]] گردید.<ref>اخبار مکه، ج1، ص34-36؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص332.</ref> درباره حج حضرت آدم(ع) روایت شده که پس از خروج از بهشت، بر کوه [[صفا و مروه|صفا]] فرود آمد، سپس [[جبرئیل]]، [[مناسک حج]] را به او آموخت و آدم همه اعمال حج از جمله طواف، [[رمی جمره|رمی جمرات]]، [[قربانی]]، [[حلق]]، [[سعی]] و [[طواف نساء]] را بجا آورد.<ref>الکافی، ج4، ص190-191؛ علل الشرائع، ج2، ص400.</ref> برخی روایات، از ۷۰۰ حج و ۳۰۰ عمره آدم با پای پیاده گزارش کرده‌اند.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص229.</ref> پس از آدم(ع)، [[حضرت شیث(ع)]] فرزند او، کعبه را بازسازی و حج [[عمره]] بجای آورد.<ref>تاریخ الطبری، ج1، ص162؛ عمده القاری، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.</ref> مراسم حج‌گزاری پس از آدم در میان فرزندانش ادامه یافت<ref>تاریخ الطبری، ج1، ص162؛ عمده القاری، ج15، ص217؛ بحار الانوار، ج11، ص261.</ref> و پیامبران پس از وی به برگزار نمودن حج اهتمام ویژه‌ای داشتند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص51، 68 – 69، 72-74؛ تفسیر قرطبی، ج2، ص130؛ سبل الهدی، ج1، ص210.</ref>

===حضرت نوح===
[[حضرت نوح(ع)]] پیش از سیل، حج انجام داد<ref>مستدرک الوسائل، ج8، ص9؛ اخبار مکه، ج1، ص72.</ref> و در جریان طوفان، مأموریت یافت تا سرنشینانش را گرد کعبه طواف داده و به [[منا]] ببرد. این کشتی در بازگشت، دوباره بر گرد کعبه طواف کرد و سرنشینان کشتی‌سوار بر آن [[سعی]] میان [[صفا و مروه]] انجام دادند.<ref>الکافی، ج4، ص212- 213؛ تفسیر عیاشی، ج2، ص149؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص230.</ref>

===حضرت ابراهیم و اسماعیل===
بر پایه برخی گزارش‌ها در طوفان حضرت نوح(ع) کعبه ناپدید شد. پیامبران بدون آنکه مکان دقیق کعبه را بدانند حج بجا می‌آوردند<ref>اخبار مکه، ج 1، ص38؛ التبیان، ج1، ص463؛ مجمع الزوائد، ج3، ص288.</ref> تا زمانی که [[حضرت ابراهیم(ع)]] مأمور به بازسازی کعبه و احیای آئین حج شد.<ref>سوره حج(۲۲)، آیه ۲۶؛ سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۷ -۱۲۸.</ref> پس از پایان بازسازی کعبه، وی از خدا خواست که [[مناسک حج]] را به او نشان دهد.{{یادداشت|{{آیه|وَأَرِنَا مَنَاسِکنَا}}
و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده!}}<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۱۲۸؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۲۰.</ref> جبرئیل نزد وی آمد و مناسک حج را یک به یک به او آموخت<ref>الکافی، ج4، ص205؛ سنن الکبری، ج5، ص145.</ref> و پس از فرمان فراخوانی انسان‌ها به انجام حج،<ref>سوره حج(۲۲)، آیه ۲۷.</ref> ابراهیم(ع) بر مکان بلندی{{یادداشت|بر [[کوه ابوقُبیس]]، یا سنگی که بعد به [[مقام ابراهیم]] معروف شد.}} ایستاد و با صدای بلند مردم را به حج فراخواند<ref>مجمع البیان، ج7، ص128- 129؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج8، ص2487.</ref> و خود و پسرش [[حضرت اسماعیل(ع)]] و گروهی از [[جرهم|جرهمیان]] حج بجای آوردند.<ref>اخبار مکه، ج 1، ص66- 72؛ تاریخ الطبری، ج1، ص260-262؛ وسائل الشیعه، ج11، ص8.</ref> پس از آن، حج به عنوان سنتی مقدس با اعمالی مخصوص از سوی دیگر پیامبران و پیروان آن‌ها ادامه یافت.<ref>اخبار مکه، ج1، ص68؛ در راه‌بر پائی حج ابراهیمی، ص200.</ref>

===حضرت موسی===
پس از حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع)، دیگر پیامبران حج بجای آوردند چنان‌که در روایتی نقل شده که [[حضرت موسی(ع)]] همراه با ۷۰ تن از پیامبران برای انجام حج بر شتری سرخ‌موی پس از گذشتن از منطقه «صفاح الروحا» [[تلبیه|لبیک‌گویان]] با ذکر «لَبَّيْكَ يَا كَرِيم‏ُ لَبَّيْك‏» [[احرام]] بست.<ref>الکافی، ج4، ص213-214؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص186؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص234- 235.</ref> در روایتی، [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] از [[حضرت محمد(ص)]] نقل کرده است که ۷۰ پیامبر از جمله موسی(ع) به [[منا]] آمده و در [[مسجد خیف]] نمازگزاردند.<ref>المعجم الکبیر، ج11، ص358؛ مجمع الزوائد، ج3، ص221؛ کنز العمال، ج12، ص228.</ref>

===دیگر پیامبران===
بنابر برخی روایت‌ها، [[حضرت عیسی(ع)]]، حج یا عمره را با گفتن «لَبَّيْكَ عَبْدُكَ ابْنُ أَمَتِكَ لَبَّيْكَ» آغاز کرد<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج2، ص240؛ علل الشرائع، ج2، ص419.</ref> [[حضرت داود(ع)]] نیز در [[عرفات]] هنگامی که موج عظیم حج‌گزاران را دید دست بدعا برداشت.<ref>الکافی، ج4، ص214؛ الوافی، ج12، ص162-163.</ref> [[حضرت سلیمان(ع)]] هم همراه انسان‌ها، جن‌ها و پرندگان حج گزارد و کعبه را با پارچه [[مصر|مصری]] پوشاند.<ref>الکافی، ج4، ص213؛ الوافی، ج12، ص162-163.</ref> برابر روایاتی، [[حضرت یونس(ع)]] با سر دادن [[تلبیه]] «لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظیمِ لَبَّيْك‏»، و [[حضرت خضر(ع)]] و [[حضرت الیاس(ع)|الیاس(ع)]] با حضور هر ساله در موسم مقرر، حج انجام می‌دهند.<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص234- 235؛ کمال الدین، ص390- 391؛ بحار الانوار، ج14، ص387، ج96، ص185.</ref> در پاره‌ای از روایات از حج‌گزاری [[حضرت هود(ع)]] و [[حضرت صالح(ع)|صالح(ع)]] نیز یاد شده است.<ref name=":0" />

===حضرت محمد(ص)===
با ظهور [[اسلام]] که آئین حج به عنوان یکی از واجبات دینی مسلمانان تشریع شد، [[حضرت محمد(ص)]] آئین حج‌گزاری را بجا آورد. برپایه برخی روایات، حضرت محمد(ص) ۲۰ حج و سه [[عمره]] مفرده که همه آن‌ها در ماه [[ذی قعده]] واقع شد برگزار نمود.<ref>الکافی، ج4، ص251-252؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ تهذیب الاحکام، ج5، ص443.</ref> تنها حج وی پس از هجرت، در سال دهم هجری به همراهی صد هزار تن از مسلمانان انجام شد و بنام [[حجة الوداع]] مشهور گردید.<ref>المجموع، ج7، ص104؛ الغدیر، ج1، ص266.</ref>

=== مسیر حج انبیاء ===
حضرت محمد(ص) جز برای نماز و استراحت بین راه توقف نمی‌کرد. او فاصله میان [[مدینه]] و [[مکه]] را از راهی پیمود که با مسیر امروزی و مسیری که در زمان سمهودی (سده دهم) استفاده می‌شده، متفاوت بود. این مسیر را، راه حج انبیاء خوانده‌اند.<ref>بهجة النفوس و الأسرار، ج‏1، ص 627؛ تاریخ المدینة، نهروانی، ص 152، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، ج‏3، ص 159.</ref> روایاتی که از حضرت محمد(ص) درباره حج پیامبران الهی در این مسیر آمده، می‌تواند دلیل این نامگذاری باشد.
==حج همه انبیا در روایات بدون ذکر نام==
برخی از روایات از حج پیامبران، بدون ذکر نام آنها خبر داده‌اند. بر پایه برخی گزارش‌ها، همه انبیاء به جز [[حضرت هود(ع)]] و [[حضرت صالح(ع)|صالح(ع)]] که به خاطر اشتغال به تبلیغ موفق به حج‌گزاری نشدند. بقیه آن‌ها حج بجا آوردند.<ref>سیره ابن اسحاق، ج2، ص73؛ السنن الکبری، ج5، ص177؛ السیره النبویه، اسماعیل بن عمر بن کثیر، ج1، ص272.</ref> ولی این دیدگاه ضعیف دانسته شده است.<ref>سبل الهدی، ج1، ص210.</ref> افزون بر این، در پاره‌ای روایات بطور صریح از حج‌گزاری حضرت هود(ع) و صالح(ع) یاد شده<ref name=":0">مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص232؛ البدایه و النهایه، ج1، ص138؛ مجمع الزوائد، ج3، ص220.</ref> حتی گفته شده که آنان در [[مکه]] از دنیا رفتند و در جوار [[کعبه]] دفن شدند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=68 اخبار مکه، ج1، ص68.] </ref> از این رو، همه پیامبران حج گزارده‌اند. برخی روایات نقل شده از امامان شیعه نیز این دیدگاه را تأیید می‌کند؛<ref>عیون اخبار الرضا، ج2، ص127؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref> چنان‌که [[امام علی(ع)]] در سخنی کعبه را جایگاه خیل انبیاء از [[حضرت آدم(ع)|آدم]] تا خاتم دانسته است.<ref>نهج البلاغه، خطبه 192.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22173/حج-انبيا
 | عنوان = حج انبیا
 | نویسنده = محمود گودرزی
}}
*'''اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار'''، محمد بن عبدالله الازرقی(م.۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ق.
*'''بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار'''، محمد باقر المجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، داراحیاء التراث العربی و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
*'''البدایه و النهایه فی التاریخ'''، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
*'''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*'''التبیان فی تفسیر القرآن'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۶۳م.
*'''تفسیر ابن ابی حاتم (تفسیر القرآن العظیم)'''، عبدالرحمن بن محمد ابن ابی حاتم (م.۳۲۷ق)، تحقیق محمد الطبیب، بیروت، دارالفکر.
*'''تفسیر العیاشی'''، محمد بن مسعود العیاشی (م.۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.
*'''تفسیر قرطبی (جامع الاحکام القرآن و ال‍م‍ب‍ی‍ن ل‍م‍ا ت‍ض‍م‍ن م‍ن ال‍س‍ن‍ه و ای ال‍ف‍رق‍ان)'''، محمد بن احمد القرطبی (م.۶۷۱ق)، تهران، ناصر خسرو،۱۳۶۴ش.
*
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.

*'''الخلاف فی الاحکام'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.
*'''در راه برپایی حج ابراهیمی'''، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، انتشارات مشعر.
*'''سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد'''، محمد بن یوسف الشمس الشامی (م.۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
*'''السنن الکبری'''، احمد بن الحسین البیهقی (۳۸۴-۴۵۸ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
*'''سیرة ابن اسحاق'''، محمد بن اسحاق المطلبی (م.۱۵۱ق)، محمد حمید الله، معهد الدراسات و الابحاث للتعریف.
*'''السیره النبویه م‍ق‍ت‍ض‍ب‍ا م‍ن ال‍ب‍دای‍ه و ال‍ن‍ه‍ای‍ه'''، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق)، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دارالمعرفه/ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۶ق.
*'''علل الشرائع و الاحکام'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
*'''عمدة القاری'''، محمود بن احمد البدرالعینی (م.۸۵۵ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*'''عیون اخبار الرضا'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق حسین اعلمی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۴ق.
*'''الغدیر'''، الامینی (م.۱۳۹۲ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
*'''کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال'''، المتقی الهندی (م.۹۷۵ق)، به کوشش بکری حیانی و صفوه السقاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۰۹ق.
*'''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''کمال الدین و تمام النعمه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق.
*'''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق)، به کوشش محمد جواد بلاغی (۱۸۶۴-۱۹۳۳م)، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
*'''مجمع الزوائد و منبع الفوائد'''، علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م.۸۰۷ق)، بیروت، دارالکتاب العربیه، ۱۴۰۸ق.
*'''المجموع شرح المهذب'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
*'''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، حسین نوری (م.۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
*'''مسند الامام احمد بن حنبل'''، احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق)، بیروت، دارالصادر، بی تا.
*'''المعجم الکبیر'''، سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰-۳۶۰ق)، به کوشش حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
*'''من لایحضره الفقیه'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
*'''نهج البلاغه'''، شریف الرضی (م ۴۰۶ق)، شرح صبحی صالح، قم، دارالاسوه، ۱۴۱۵ق.
*'''الوافی'''، محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی (۱۰۰۶-۱۰۹۱ق)، تحقیق ضیاء الدین حسینی و کمال الدین فقیه ایمانی، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین، ۱۴۰۶ق.
*'''وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)'''، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
{{پایان}}
{{حج و عمره}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:حج‌گزاران]]
[[رده:حج پیامبران]]