در حال ویرایش حرمین

'''حرمین'''، به دو [[حرم مکی]] و [[حرم مدنی|مدنی]] گفته می‌شود که دارای فضایل و احکام مشترک و ویژه‌ای در [[اسلام]] بوده و نزد مسلمانان محترم شمرده می‌شود. برای نمونه ارزش خواندن نماز در حرمین، هزار برابر مکان‌های دیگر است و بریدن درختان در آن حرام است.

حرم مکی شامل محدوده‌ای از شهر [[مکه]] بوده و حرم مدنی شامل محدوده‌ای از شهر [[مدینه]] است. این دو حرم تفاوت‌هایی نیز در احکام دارند؛ مانند اینکه به فتوای برخی فقیهان، شکار و بریدن درختان حرم مدنی حرام نبوده و برای ورود به آن بستن [[احرام]] واجب نیست. با توجه به ویژگی‌های هر کدام از این دو حرم، در اینکه کدام یک بر دیگری برتر است، اختلاف شده است.

==واژه==
واژه حرمین، تثنیه حَرَم<ref>التحقیق، ج2، ص204، «حرم».</ref> و در واژگان به معنای ممنوع بودن بوده<ref>مفردات، ص229؛ لسان العرب، ج12، ص122، «حرم».</ref> و در اصطلاح به حرم مکی و مدنی گفته می‌شود.<ref>جمهرة اللغه، ص390-391؛ معجم البلدان، ج2، ص243.</ref> علت اینکه به آن دو، حرم گفته شده حرمت و احترام آنها و نیز ممنوع بودن برخی چیزها در آنها است.<ref>معجم مقاییس، ج2، ص45؛ مفردات، ص230، «حرم».</ref>

==حرم مکی==
{{اصلی|حرم مکی}}حرم مکی، محدوده‌ای از شهر [[مکه]] است، که در [[اسلام]] دارای احکام ویژه‌ای مانند حرام بودن بریدن درختان،<ref>الکافی، ج4 ص230-231؛ التهذیب، ج5، ص379-380؛ سنن النسایی، ج5، ص211.</ref> حرام بودن ورود کافر<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، ص47؛ کنز العرفان، ج1، ص46؛ الام، ج1، ص71؛ ج4 ص187؛ المحلی، ج4، ص243.</ref> و افزایش دیه قتل است.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج7، ص116-117؛ المختصر النافع، ج2، ص302.</ref> حرم مکی، دارای امنیت شمرده شده است؛ از این رو پناهنده به حرم، گرچه مجرم باشد، تا زمانی که در حرم باشد در امان است؛ جز اینکه در حرم مرتکب جرمی شده باشد.<ref>التبیان، ج2، ص537؛ کنز الدقائق، ج3، ص171.</ref>

در روایات، درباره پیشینه حرم شدن مکه سه دسته روایت وجود دارد و به دوره‌های «آفرینش آسمان‌ها و زمین»،<ref>صحیح البخاری، ج2، ص214؛ الکافی، ج4، ص225؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص245-246.</ref> «پس از هبوط [[حضرت آدم(ع)]]»<ref>من لایحضره الفقیه، ج2، ص192؛ الکافی، ج4، ص195؛ وسائل الشیعه، ج13، ص221؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص37-38؛ الزهور المقتطفه، ص33؛ شفاء الغرام، ج1، ص105.</ref> و «دوران [[حضرت ابراهیم(ع)]]»<ref>صحیح البخاری، ج3، ص22، 225؛ صحیح مسلم، ج4، ص112، 118.</ref> اشاره دارد. برخی میان این سه جمع کرده‌اند.<ref>وفاء الوفاء، ج4، ص189.</ref> 

روایات، علت حرم شدن مکه را [[کعبه]] دانسته‌اند.<ref>علل الشرائع، ج2، ص415؛ المحاسن، ج2، ص330؛ بحارالانوار، ج96، ص43-44.</ref> درباره محدوده دقیق حرم مکی اختلاف نظر است.<ref>الاحکام السلطانیه، ج2، ص164-165؛ النهایه، ص234.</ref> در طول تاریخ اسلام و امروزه نشانه‌هایی در اطراف شهر مکه قرار داده‌اند که [[انصاب حرم]] نام دارد و محدوده حرم را بر اساس روایات باقی مانده از پیامبر(ص) تعیین می‌کند.<ref>الحرم المکی، ص128-129؛ الحرم المکی، ص354.</ref> بر اساس برخی تحقیقات حد حرم از سمت طائف 18333 متر، از سمت عراق 1335/5 متر، از سمت تنعیم (راه مدینه) 6148 متر و از سمت یمن 12009/75 متر<ref>الحرم المکی الشریف، ص 157-158</ref> و محیط آن 127 کیلومتر است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/76646/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D9%8A%D8%B7%D8%A9-%D8%A8%D9%87?pageNumber=165&viewType=pdf الحرم المکی الشریف، 165]</ref>

==حرم مدنی==
{{اصلی|حرم مدنی}}حرم مدنی، محدوده‌ای از شهر [[مدینه]] است که در دین [[اسلام]] دارای احترام بوده<ref>رک: صحیح مسلم، ج4، ص117-118؛ السنن الکبری، ج5، ص198؛ المعجم الکبیر، ج6، ص92؛ مسند الامام احمد بن حنبل، ج4، ص55-56؛ مجمع الزواید، ج3، ص306؛ التهذیب، ج10، ص216؛ وفاء الوفاء، ج1، ص117-118.</ref> و آداب و احکامی مانند فضیلت غسل<ref>الکافی، ج4، ص550، التهذیب، ج6، ص5؛ الدر المختار، ج1، ص184؛ المجموع، ج8، ص273؛ فتح الوهاب، ج1، ص257.</ref> و طهارت هنگام ورود به آن را دارد.<ref>الکافی، ج4، ص550، التهذیب، ج6، ص5.</ref> این محدوده، از سوی شرق و غرب، میان [[حره واقم|حَرّه شرقی]] و [[حره وبره|حره غربی]]<ref>الکافی، ج4، ص564-565؛ نیز نک: مسند الامام احمد بن حنبل، ج3، ص23؛ صحیح مسلم، ج4، ص113.</ref> و از سوی شمال و جنوب، میان [[کوه ثور (مدینه)|کوه ثَور]] و [[کوه عیر|کوه عَیر]] قرار دارد.<ref>صحیح مسلم، ج4، ص115؛ صحیح البخاری، ج8، ص10.</ref>

درباره چرایی حرم شدن مدینه، علت‌های گوناگونی گفته شده است.<ref>وفاء الوفاء، ج1، ص117-118.</ref> «مصونیت بخشی به مدینه و ساکنان آن»،<ref>رک: صحیح مسلم، ج4، ص117-118؛ السنن الکبری، ج5، ص198؛ المعجم الکبیر، ج6، ص92؛ مسند الامام احمد بن حنبل، ج4، ص55-56؛ مجمع الزواید، ج3، ص306؛ التهذیب، ج10، ص216.</ref> «احترام به [[حضرت محمد(ص)]]» و «قداست مکانی که وی در آن دفن شده»<ref>وفاء الوفاء، ج1، ص117-118.</ref> برخی از آنها است.

==فضایل مشترک==
بر پایه روایات [[شیعه]]، ارزش نماز در حرمین با هزار نماز در جای دیگر برابر است<ref>الخصال، ص628.</ref> و کسی که در یکی از حرمین بمیرد، مهاجر الی الله به شمار آمده<ref>کامل الزیارات، ص44؛ بحارالانوار، ج96، ص387.</ref> و از عذاب در امان است.<ref>الکافی، ج4، ص558؛ سنن دارقطنی، ج2، ص244؛ الدعوات، ص241.</ref>

==احکام مشترک==

*بر پایه دسته‌ای از روایات [[شیعه]]، کامل خواندن نماز در حرمین دارای فضیلت است.<ref>الکافی، ج4، ص524؛ وسائل الشیعه، ج8، ص526، 533.</ref> برخی فقیهان شیعه، کامل خواندن نماز در حرمین را مستحب دانسته<ref>التهذیب، ج5، ص425؛ تذکرة الفقها، ج8، ص444؛ جواهر الکلام، ج14، ص330.</ref> و برخی، به تخییر میان شکسته خواندن و کامل خواندن فتوا داده‌اند.<ref>مناهج الاخیار، ج3، ص695؛ جواهر الکلام، ج14، ص329.</ref> میان فقیهان، درباره محدوده کامل خواندن نماز در دو شهر مکه و مدینه اختلاف نظر است.<ref>رک: مناسک حج (محشی)، ص486؛ السرائر، ج1، ص342؛ العروة الوثقی، ج3، ص516.</ref>
*خروج از حرمین، پیش از بالا آمدن روز و پیش از خواندن نماز ظهر کراهت دارد.<ref>نک: الکافی، ج4، ص17، 543؛ التهذیب، ج5، ص452؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص447؛ تحریر الاحکام، ج2، ص116، 882.</ref>
*بریدن درختان در حرمین حرام است.<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص364، 375، 376.</ref>

==تفاوت‌ها==
میان احکام حرم مکی و مدنی تفاوت‌هایی است که برخی از آنها چنین‌اند:

*به فتوای برخی فقیهان [[شیعه]]<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص380؛ نیز نک: منتهی المطلب، ج2، ص799؛ جواهر الکلام، ج20، ص77-79.</ref> و [[اهل سنت|سنی]]،<ref>المجموع، ج7، ص480، 497.</ref> شکار و بریدن درختان حرم مدنی حرام نیست و کفاره ندارد.
*بر پایه فتوای فقیهان شیعه، برای ورود به حرم مدنی بستن [[احرام]] واجب نیست.<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص381؛ جواهر الکلام، ج20، ص79.</ref>
*بر پایه روایات شیعه، آنچه در حرم مکی حرام می‌شود، در حرم مدنی حرام نمی‌شود.<ref>قرب الاسناد، ص301.</ref>

==تفاضل حرمین (کدام حرم برتر است؟)==
با توجه به ویژگی‌های هر کدام از این دو حرم، در اینکه کدام یک بر دیگری برتر است، اختلاف شده است.<ref>المرور بین العلمین، ص91-124؛ وفاء الوفا، ج1، ص85-95؛ الاحادیث الواردة فی فضائل المدینه، ص1-3.</ref> بر پایه روایتی در منابع [[شیعه|شیعه]]، ساکن شدن در مدینه، افضل از مکه بوده<ref>المرور بین العلمین، ص91-124؛ وفاء الوفا، ج1، ص85-95؛ الاحادیث الواردة فی فضائل المدینه، ص1-3.</ref> و بر پایه روایتی از [[اهل سنت]] نیز، فضایل مدینه به دوران زندگی [[حضرت محمد(ص)]] اختصاص ندارد.<ref>صحیح البخاری، ج2، ص222-224؛ صحیح ابن حبان، ج9، ص50-52.</ref>

با این همه، درباره احترام مکه، آیاتی نازل شده است؛<ref>بقره/2، 125- 126؛ ابراهیم/14، 35؛ نمل/27، 91؛ تین/95، 3.</ref> با اینکه درباره حرم مدنی، چنین چیزی وجود ندارد.

==جستارهای وابسته==

*انصاب حرم

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس =https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1717033/%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86
 | عنوان = حرمین، ج۷
 | نویسنده = علیجان کریمی
}}
* '''الاحادیث الواردة فی فضائل المدینه'''، صالح بن حامد الرفاعی، دار الخضیری، ۱۴۳۰ق.
*'''الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه'''، علی بن محمد الماوردی (م. ۴۵۸ق)، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۶ق.
*'''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، محمد بن عبدالله الازرقی (م. ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح ملحس، مکه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ق.
*'''الام'''، محمد بن ادریس الشافعی (م. ۲۰۴ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۳ق.
*'''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''، محمد باقر المجلسی (۱۰۳۷–۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
*'''التبیان فی تفسیر القرآن'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۶۳م.
*'''تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸–۷۲۶ق)، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
*'''التحقیق فی کلمات القرآن الکریم'''، حسن مصطفوی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۴ش.
*'''تذکرة الفقهاء'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸–۷۲۶ق)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۴–۱۴۲۳ق.
*'''تسنیم'''، عبدالله جوادی آملی، قم، اسراء، ۱۳۷۸ش.
*
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*'''جمهرة اللغه'''، محمد بن الحسن بن درید (م. ۳۲۱ق)، به کوشش عادل بدری، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۴ش.
*'''جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام'''، محمد حسین نجفی (م. ۱۲۶۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
*'''الخصال المحمودة و المذمومه'''، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (۳۱۱–۳۸۱ق)، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
*'''الدر المختار'''، محمد بن علی الحصکفی (م. ۱۰۸۸ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*'''الدعوات'''، قطب‌الدین الراوندی (م. ۵۷۳ق)، قم، مدرسة الامام المهدی، ۱۴۰۷ق.
*'''الزهور المقتطفة من تاریخ مکة المشرفه'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش محمد حسین الذهبی، مکه، مکتبة نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.
*'''السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی'''، محمد بن احمد ابن ادریس (م. ۵۹۸ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق.
*'''السنن الکبری'''، احمد بن الحسین البیهقی (۳۸۴–۴۵۸ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
*'''سنن النسائی'''، احمد بن علی النسائی (۲۱۵–۳۰۳ق)، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۳۴۸ق.
*'''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹ق.
*'''صحیح البخاری'''، محمد بن اسماعیل البخاری (م. ۲۵۶ق)، به کوشش عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق.
*'''صحیح مسلم'''، مسلم بن حجاج نیشابوری (۲۰۶–۲۶۱ق)، تصحیح محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۹ق.
*'''العروة الوثقی'''، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (۱۲۴۷–۱۳۳۷ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۰ق.
*'''علل الشرائع و الاحکام'''، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (۳۱۱–۳۸۱ق)، به کوشش سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
*'''قرب الاسناد'''، عبدالله بن جعفر حمیری (م. ۳۰۰ق) قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۳ق.
*'''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی (م. ۳۲۹ق)، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
*'''کامل الزیارات'''، ابن قولویه القمی (م. ۳۶۸ق)، به کوشش القیومی، قم، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق.
*'''کنز الدقائق'''، محمد المشهدی (م. ۱۱۲۵ق)، به کوشش درگاهی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق.
*'''کنز العرفان فی فقه القرآن'''، محمد بن عبدالله المقداد (م. ۸۲۶ق)، به کوشش بهبودی، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
*'''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
*'''المبسوط فی فقه الامامیه'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، به کوشش محمد باقر بهبودی و سید محمد تقی کشفی، تهران، مکتبة المرتضویه، ۱۳۵۱ش.
*'''مجمع الزوائد و منبع الفوائد'''، علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م. ۸۰۷ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۲ق.
*'''المجموع شرح المهذب'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱–۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
*'''المحاسن'''، احمد بن محمد بن خالد البرقی (م. ۲۷۴ق)، به کوشش سید جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۲۶ش.
*'''المحلی بالآثار'''، علی بن احمد بن حزم (۳۸۴–۴۵۶ق)، به کوشش احمد شاکر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
*'''المختصر النافع فی فقه الامامیه (النافع فی مختصر الشرائع)'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲–۶۷۶ق)، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۴۱۰ق.
*'''المرور بین العلمین فی مفاخرة الحرمین'''، علی بن یوسف الزرندی (م. ۷۷۲ق)، به کوشش الخطراوی، مدینه، دارالتراث، ۱۴۰۷ق.
*'''مسند الامام احمد بن حنبل، احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق)'''، بیروت، دارالصادر، بی‌تا.
*'''معالم المدینة المنوره'''، عبدالعزیز کعکی، بیروت، مکتبة الهلال، ۱۴۱۹ق.
*'''معانی الاخبار'''، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (۳۱۱–۳۸۱ق)، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ش.
*'''المعجم الاوسط'''، سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰–۳۶۰ق)، تحقیق طارق بن عوض الله و عبدالحسن بن ابراهیم الحسینی، قاهره، دارالحرمین، ۱۴۱۵ق.
*'''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله الحموی (م. ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
*'''معجم الفاظ الفقه الجعفری'''، احمد فتح الله، الدمام، مطابع المدخول، ۱۴۱۵ق.
*'''المعجم الکبیر'''، سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰–۳۶۰ق)، به کوشش حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
*'''معجم مقاییس اللغه'''، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
*'''معرفة السنن'''، احمد بن الحسین البیهقی (م. ۴۵۸ق)، به کوشش سید کسروی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
*'''مفردات الفاظ القرآن'''، الحسین بن محمد الراغب الاصفهانی (م. ۴۲۵ق)، به کوشش صفوان عدنان داودی، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۲ق.
*'''من لایحضره الفقیه'''، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (۳۱۱–۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
*'''مناسک حج (محشی)'''، امام خمینی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۱۶ق.
*'''مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار'''، سید احمد علوی عاملی (م. ۱۰۶۰ق)، قم، انتشارات اسماعیلیان.
*'''منتهی المطلب فی تحقیق المذهب'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸–۷۲۶ق)، چاپ سنگی.
*'''النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵–۴۶۰ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
*'''وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه)'''، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳–۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
*'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی (م. ۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
{{پایان}}

[[رده:مکان‌های دارای احکام]]
[[رده:مفاهیم مرتبط با حج]]
[[رده:مقاله‌های آماده ترجمه]]