در حال ویرایش خان حماد

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان = خان حماد
| تصویر = خان حماد.jpg
| اندازه تصویر =
| بنیانگذار = 
| تأسیس = ۱۱۸۹ق
| کاربری = کاروانسرا
| مکان = وسط راه [[نجف]]-[[کربلا]]
| نام‌های دیگر = خان نص
| وقایع مرتبط =
| ظرفیت =
| وضعیت =
| مساحت =
| امکانات =
| شماره ثبت =
| معمار =
| سبک = اسلامی
| بازسازی =
| وبگاه = 
}}
'''خان حماد''' یا '''خان نُص'''، مجموعه‌ای از چند کاروانسرا است، که در راه [[نجف]]-[[کربلا]] واقع شده و تا نجف ۴۴ کیلومتر فاصله دارد. نخستین بنای این مجموعه در سال ۱۱۸۹ق ساخته شده و در سال‌های بعدی، دیگران، کاروانسراهایی به آن افزوده‌اند. 
خان حماد، به دلیل قرار داشتن در وسط راه، و نبود پناهگاهی دیگر نزدیک آن، اهمیت زیادی داشته است. 

==موقعیت و معماری==
خان حماد یا خان نُص، در وسط [[ناحیه حیدریه]]، در استان [[نجف]] قرار دارد.<ref>[https://www.imamali.net/?id=۴۸۲۴ العتبة العلویة المقدسة]</ref> این کاروانسرا، اکنون در وسط راه نجف-[[کربلا]] واقع شده است. از خان حماد تا نجف نزدیک ۴۴ کیلومتر، تا [[خان مصلی]] ۲۲ کیلومتر<ref>منزل‌گاه‌های راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۶۹.</ref> و تا [[خان نخلیه]] ۲۱ کیلومتر فاصله است. این منزلگاه، در جنوب شرقی خان نخلیه واقع شده است. خان حماد، از جاده اصلی، از کربلا به سمت نجف، در سمت چپ جاده با فاصله ۲۴۰ متر قرار دارد. این کاروانسرا مساحت زیادی دارد و از نظر هندسی چند ضلعی نامتنظم است. معماری آن اسلامی بوده، دارای ایوان‌ها و طاق‌ها است.<ref>[https://www.imamali.net/?id=۴۸۲۴ العتبة العلویة المقدسة]</ref>
خان حماد برای استراحت زائران [[عتبات]] مقدس ساخته شده بود.<ref>پایگاه اینترنتی www. Irarer. dr</ref>

==تاریخچه==
خان حماد، از دیگر منزلگاه‌های مسیر [[نجف]]_[[کربلا]]، کهن‌تر است. برای آغاز بنای خان حماد، تاریخ‌های مختلفی{{یادداشت|در عصر سلیمان، والی عثمانی (۱۷۷۴م. ۱۱۸۹ق) و در سال ۱۲۰۰ق}} بیان شده است.<ref>پایگاه اینترنتی www. Irarer. Dr.؛ اعیان الشیعة، ج۴۸، ص۱۲۳.</ref> حیدر الجد، هر کدام از تاریخ‌ها را مربوط به یکی از کاروانسراهای این مجموعه دانسته، اولین کاروانسرا را مربوط به عصر سلیمان، والی عثمانی در سال ۱۱۸۹ق (۱۷۷۴م) می‌داند.<ref>منزلگاه‌های راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۷، ص۸۶.</ref>

خان حماد، در گزارش فرمانده لشکر [[بریتانیا]]، در سال ۱۳۲۹ق (۱۹۱۱م) دارای ۱۰ کاروانسرا، ۱۰۰ خانه و تعدادی آب‌انبار که در آنها آب خوردن وجود دارد، معرفی شده است.<ref>النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۳۰۹</ref> 

==سازنده==
برای خان حماد سازندگان مختلفی معرفی شده‌اند. حیدر الجد، معتقد است، هر کدام از منزلگاه‌های این مجموعه را کسی ساخته است.<ref>منزلگاه‌های راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۷، ص۸۶.</ref> سازندگان آن، [[سید مهدی بحرالعلوم]]<ref>اعیان الشیعة، ج۴۸، ص۱۲۳.</ref> محمدصالح بن مصطفی کاسب بغدادی<ref>اعیان الشیعه، ج۴۸، ص۱۵۰.</ref>(متوفای ۱۲۸۷ق. ۱۸۷۰م){{یادداشت|او از خاندان آل کبه بغدادی است. نام او را محمدصالح بن مصطفی کبه نیز گفته‌اند.}}<ref>خان المصلی لوحة تاریخیة فی العهد العثمانی الاخیر، ص۲.</ref> و [[مرتضی انصاری]]<ref>النجف الاشرف، مدینة العلم و العمران، ص۶۲.</ref> معرفی شده‌اند. 

==علت نامگذاری==
حماد، در زبان بادیه‌نشینان به معنی صحرا است؛ خان حماد به این نام شهرت یافته، زیرا در صحرا قرار گرفته است و به جهت این که این خان، وسط راه [[کربلا]] و [[نجف]] واقع شده به آن نص گفته‌اند. نص در لهجه عوام [[عراق]] به معنای نصف است.<ref>النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۶۱ و ۶۲.</ref> 

==اهمیت==
موقعیت خان حماد، بهترین مکان برای ساخت خان بوده، زیرا [[خان مصلی]] در نزدیکی [[خان جذعان]]، آن را کم اهمیت می‌ساخت و [[خان نخیله]] نیز در نزدیکی [[کربلا]] بوده است. بنابراین زائران به یک کاروانسرا در این مکان نیاز داشته‌اند.<ref>منزلگاه‌های راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۷، ص۸۵.</ref>

==از نگاه جهانگردان==
جان پترز، جهانگرد و استاد آمریکایی، خان حماد را در سال ۱۲۰۸ق (۱۸۹۰م) ۵ منزلگاه کوچک در یک منزلگاه بزرگ معرفی کرده است.<ref>Nippur or Explorations and adventures on the Euphrates, Volume II, page: 331.</ref> لیدی دراور، این کاروانسرا را دارای دیوارهای بلند، خانه‌ها، چند اسطبل، چند دکان و بخش‌هایی مخصوص زائران معرفی کرده است.<ref>فی بلاد الرافدین، ص۸۱ و ۸۳.</ref>

==اکنون==
بر پایه آخرین آمار، در سال ۱۴۲۶ق، خان حماد، دارای پنج منزلگاه بوده است. حیاطی سقف‌دار به شکل دایره در ورودی آن، ایوان‌های قوسی‌شکل و بلند، آثار چاه آب، رواق آجری، اتاقک‌هایی برای مراقبت و [[اذان]]، و [[محراب]] از سازه‌هایی است که در این کاروانسرا دیده شده است.<ref>منزل‌گاه‌های راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۷، ص۸۸ و ۸۹.</ref>
==پیوند به بیرون==
مقاله [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/929/1/69 منزل‌گاه‌های راه کربلا و نجف]، اطلاعاتی دقیق از معماری این کارونسرا ارائه داده است.

==پانوشت==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}

{{برگرفتگی
| پیش از لینک = مقاله
| منبع = منزلگاه‌های راه کربلا و نجف، حیدر الجد، ترجمه: محمدمهدی رضایی، 
| پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره اول، زمستان ۱۳۸۸، ص۹۹
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/929/1/69
}}
* '''اعیان الشیعه'''(۵۳جلدی)، محسن امین، بی‌نا، بیروت، بی‌تا.
* '''خان المصلی لوحة تاریخیة فی العهد العثمانی الاخیر'''، حسن عیسی حکیم.
* '''فی بلاد الرافدین صور و خواطر'''، دارور لیدی، ترجمه فؤاد جمیل، مطبعة شفيق، بغداد، ۱۹۶۱م.
* '''النجف‌ الا‌شرف‌ مدینة‌ العلم‌ و العمران‌'''، محمدکا‌ظم‌ بن‌ کا‌تب‌ طریحی‌، دارالها‌دی، بیروت، ۱۴۲۳‌ق.
*  Nippur or Explorations and adventures on the Euphrates , John punnett peters , New York, London : G. P. Putnam'ssons, 1897.

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:کاروانسراهای عراق]]