در حال ویرایش رمی

رمی <br />

==مفهوم‌شناسی==
واژه «رَمْی» به معنای پرتاب کردن است،<ref>الصحاح، ذیل واژه رمی، ج۶، ص۲۳۶۲.</ref> که در اجسام مانند تیر و سنگ به ‌کار می‌رود.<ref>مفردات الفاظ قرآن، ج۱، ص۳۶۶.</ref> مشتق این واژه در قرآن نیز به معنای پرتاب تیر به‌کار رفته است.<ref>سوره انفال،‌ آیه ۱۷.</ref>

==رمی جمره عقبه==
رمی جمره عقبه، اولین عمل واجب از [[مناسک منا]] است که در آن حج‌گزار هفت عدد ریگ به جمره عقبه می‌زند.<ref name=":0">درسنامه مناسک حج، ص۶۶.</ref> جمره عقبه آخرین جمره از بین جمرات سه‌گانه است که در سرزمین [[منا]] قرار دارد.<ref name=":0" />

===زمان===
در فقه [[شیعه]]، زمان رمی جمره عقبه از طلوع آفتاب تا غروبِ روز [[عید قربان]] است؛ ولی کسانی که از رمی در روز معذورند، می‌توانند شب انجام دهند. [[حج بانوان|زنان]] که شب عید در مشعر [[وقوف اضطراری]] می‌کنند و وارد منا می‌شوند، می‌توانند همان شبِ عید رمی کنند.<ref>همچنین نگاه کنید به درسنامه مناسک حج، ص۷۷.</ref>

فقیهان مذاهب چهارگانه [[اهل سنت]]، رمی جمره عقبه پس از طلوع خورشید تا ظهر را مستحب دانسته‌اند؛ ولی درباره زمان مجاز آن اختلاف نظر دارند. حنبلی‌ها آغاز وقتِ رمی را پس از نیمه‌شب دانسته‌اند. به نظر آنها، اگر حج‌گزار رمی را تا شب به تأخیر اندازد، تکلیفی نداشته و [[کفاره]] بر عهده او نیست. [[مذهب حنفیه|حنفی‌ها]]، زمان مجاز رمی جمره عقبه را از فجر روز عید قربان تا غروب آن دانسته‌اند.

به فتوای فقیهان [[مذهب شافعی|شافعی]]، اگر پس از نصف شب عید نیز رمی شود کافی است و چنانچه حج‌گزار تا غروب رمی نکند و شب یا روز بعد رمی کند، تکلیفی نداشته و کفاره بر عهده او نیست. در فقه [[فقه مالکی|مالکیه]]، وقت رمی جمره عقبه، از طلوع فجر تا ظهر است و تأخیر بعد از ظهر جز برای بیماران یا کسی که فراموش کرده جایز نیست؛ ولی اگر تا غروب رمی کرد، کفاره واجب نیست.<ref>مناسک محشی، صص ۴١۵ و ۴٩٨؛ بدائع الصنائع (فقه حنفی)، الکافی فی فقه اهل المدینه، فقه مالکی، ص ۵٠٢؛ المهذب (فقه شافعی)، ص ٨٩۶؛ الکافی لابن قدامه (فقه حنبلی)، المصادر الفقهیه، ج١٠، صص ۵٨ و ۵٠٢؛ و ج ١١، ص ٨٩٢ و ص ٧۶۶؛ بدایةالمجتهد، ج١، ص٣۵٢.</ref>

*

فقیهان اهل سنت تکرار [[تلبیه]] را تا رمی جمره عقبه مستحب می‌شمرند و معتقدند وقتی آغاز به رمی جمره کرد، تلبیه را قطع کند.<ref group="یادداشت">البته مالک این را جایز می‌داند و لیکن خودش طبق روایتی که از امام علی(ع) نقل شده، می‌گوید: ظهر عرفه تلبیه را قطع کند.</ref><ref name=":4">مناسک محشی، صص ۴١۶–۴١۴، شرائع الاسلام، ج ١، ص ٢۵٩؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠۵–۵٩٩؛ الخلاف، ج ١، ص ۴۵۶؛ فقه السنه، ج ١، ص ۵٣٣؛ الکافی لابن قدامه (فقه حنبلی) صص ١٠۴۶ و ١٠۴۵؛ بدایةالصنائع (فقه حنفی)، ص ١٠١؛ المهذب (فقه شافعی)، ص ٨٠١؛ الکافی فی فقه اهل‌المدینه (فقه مالکی) ص ۵٠٢؛ المصادر الفقهیه، ج١٠، ص ١٠١ و ص ۵٠٢ و ج ١١، ص ٨٩١.</ref>

==رمی جمره‌های سه‌گانه==
یکی از اعمال حج، رمی جمرات سه‌گانه، است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۷۶.</ref> در آخر سرزمین [[منا]] سه جمره وجود دارد که اولی «جمره اولی»، دومی «جمره وسطی» و سومی «جمره کُبری» یا «عقبه» نام دارد.<ref name=":0" /> رمی جمرات، غیر از عمل رمی جمره عقبه است که در روز عید قربان انجام می‌شود.

===زمان===
بر پایه فقه شیعه، احکام مربوط به زمان رمی جمره‌های سه‌گانه، چنین است:

*زمان رمی جمرات سه‌گانه، روزهای ۱۱ و ۱۲ [[ماه ذی‌حجه|ذی‌حجه]] است و در این دو روز باید در فاصله طلوع تا غروب آفتاب انجام داده شود.<ref name=":1">درسنامه مناسک حج، ص۷۷.</ref>
*اگر رمی را فراموش کند، باید روز بعد آن را قضا کند.<ref name=":1" />
*رمی جمرات باید در روز انجام داده شود؛ ولی کسی که از رمی در روز معذور باشد، می‌تواند در شب به‌جا آورد.<ref name=":1" />
*[[حج بانوان|بانوان]] نیز، رمی روزهای ۱۱ و ۱۲ ذی‌حجه را باید روز انجام دهند، مگر آن‌که عذری داشته باشند.<ref name=":1" />

به اتفاق همه مذاهب چهارگانه اهل‌سنت، وقت رمی جمرات سه‌گانه در روزهای ۱۱ و ۱۲ ذی‌الحجه، از زمان زوال خورشید (ظهر شرعی) تا غروب آفتاب است؛<ref>الفقه الإسلامی وأدلّته، وهبة الزحیلی، ج٣، ص ١٩۵.</ref> البته برخی از فقیهان معاصر اهل سنت، فتوا به جواز شروع رمی جمرات از طلوع آفتاب داده‌اند. علت این فتوا، ازدحامی است که پس از زوال خورشید به وجود می‌آید.<ref>حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص۲۵۶.</ref>

===ترتیب‎===
بر پایه فقه شیعه، مالکی، شافعی و حنبلی، ابتدا باید به جمره اولی، سپس وسطی و در پایان به جمره عقبه، سنگ زده شود و مراعات این ترتیب لازم است. مذهب حنفیه رعایت ترتیب را سنّت دانسته است.<ref>تذكرة الفقها، ج ٨، ص ٣۶٢؛ فقه السنه، ج ١، صص ۵٣۴ - ۵٣٣؛ مناسك محشى، ص ۴٩١؛ الفقه على المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠٣ - ۵٩٩.</ref>

==سنگ‌ها==

===اندازه و ویژگی===
بر پایه فقه شیعه، سنگ‌ها باید ریگ باشد و به غیر ریگ؛ مانند کلوخ و خزف (سفال) صحیح نیست. سنگ‌ها از جهت اندازه باید مانند شن، ریز نباشد و زیاد بزرگ هم نباشد.<ref>مناسک محشی، ص۴٠٩.</ref>

در نظر فقیهان اهل سنت نیز، رمی با غیر سنگ مانند کلوخ و سفال جایز نیست؛ به جز حنفی‌ها که رمی با آنچه تیمّم بر آن صحیح است جایز دانسته‌اند. مذاهب اهل سنت، رمی با طلا و سنگ‌های گرانبها را نیز جایز ندانسته‌اند.<ref>الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠١ و ۶٠٠؛ وسائل‌الشیعه، ج ۵، ابواب رمی جمرةالعقبه، باب ٧، ج ١، بدائع الصنائع (فقه حنفی)، المهذّب (فقه شافعی)، الکافی لابن قدامه (فقه حنبلی)، الکافی فی فقه اهل المدینه (فقه مالکی)، المصادر الفقهیه، ج ١٠، ص ١٠١ و ص۵٠٣ و ج ١١، ص ٨٩۶ و ١٠۴۶، فقه السنه، ج١، صص ۵٢٩ و ۵٢٨؛ الدروس الشرعیه، ج ١، ص۴٣٣.</ref>

به فتوای فقیهان مذاهب اهل سنت (به جز حنبلیه)، مستحب است سنگ‌ها به اندازه باقلا (کوچکتر از فندق و بزرگتر از نخود) باشد.<ref>درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۹۹ و ۴۰۰.</ref>

===شمار===
بر پایه همه مذاهب اسلامی، تعداد سنگ‌هایی که باید به هر جمره اصابت کند هفت عدد است؛ بنابراین، حج‌گزار در روز [[عید قربان]] هفت سنگ به جمره عقبه می‌زند و روز ۱۱ ذی‌حجه نیز هفت سنگ به جمره اولی، هفت سنگ به جمره وسطی و هفت سنگ به جمرهٔ عقبه؛ که ۲۱ سنگ می‌شود و همین تعداد (۲۱ سنگ) را در روز دوازدهم نیز تکرار می‌کند.<ref>درآمدی بر فقه مقارن، ص۴۰۰.</ref>

از [[احمد بن حنبل]] نقل شده که او، پنج سنگ را کافی شمرده است.<ref>مناسک محشی، ص ۴١٢، شرائع الاسلام، ج ١، ص ٢۵٨؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج١، ص٣٩٠؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠٢ - ۵٠٩؛ فقه السنه، ج ١، ص۵٣٠؛ الکافی لابن قدامه (فقه حنبلی)؛ المصادر الفقهیه، ج ١٩، ص ١٠۵٢.</ref>

===محل گردآوری===
بر پایه فقه شیعه، باید سنگریزه‌ها از [[حرم مکی|حرم]] باشد، البته از [[مسجدالحرام]] یا [[مسجد خیف]] جایز نیست و مستحب است از [[مزدلفه]] برداشته شود.<ref>مناسک محشی، ص ۴٠٩.</ref>

مذاهب چهارگانه اهل سنت، جمع‌آوری سنگ‌ها از هر مکانی را جایز دانسته‌اند؛ البته حنفی‌ها برداشتن از سنگ‌های کنار جمره را مکروه دانسته‌اند. مالکی‌ها، استفاده از سنگ‌های مسجدالحرام را سزاوار ندانسته و جمع‌آوری سنگ از مزدلفه را مستحب دانسته‌اند.<ref>فقه السنه، ص ۵٢٩؛ المقنع (فقه حنبلی)، الکافی فی فقه اهل المدینه (فقه مالکی)، الهدایه (فقه حنبلی)، المصادرالفقهیه، ج ١٠، ص ٢٧٣ و ص ۵٠۴ و ج ١١، ص ٩٧٣؛ فقه السنه، ج ١، ص ۵٢٢؛ درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۹۸، به نقل از جامع‌الخلاف و الوفاق، ص ٢١٣.</ref>

===بکر بودن===
به نظر مذاهب حنبلیه، مالکیه و مشهور فقیهان شیعه، باید سنگ‌ها بکر باشد یعنی پیش‌تر برای رمی از آن استفاده نشده باشد. حنفی‌ها و شافعی‌ها، استفاده از سنگی را که پیش‌تر رمی شده مکروه دانسته‌اند.<ref>مناسک محشی، ص ۴٠۵؛ الخلاف، ج ١، ص ۴۵۶؛ الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، ج ١، ص۵٢٧؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠١ و ۶٠٠؛ الفقه علی المذاهب‌الخمسه، ج ١، ص ٣٩١؛ فقه السنه، ج ١، ص ۵٢٩.</ref>

===مباح بودن===
بر پایه فقه شیعه، سنگ‌ها باید مباح (غیر غصبی) باشند. در مذاهب چهارگانه اهل سنت به این شرط تصریحی نشده است.<ref>مناسک محشی، ص ۴١٠؛ تذکرة الفقها، ج ٨، صص ٢١٩ - ٢١٣.</ref>

==واجبات==
واجبات رمی چنین است:

*'''نیت''': بر پایه فقه شیعه، رمی از عبادات است و باید با قصد قربت و بدون ریا انجام شود.<ref>شرائع‌الاسلام، ج ١، ص ٢۵٨، مناسک محشی، ص ۴١١؛ درسنامه مناسک حج، ص۶۶ و ۶۷.</ref> در منابع فقهی اهل سنت، به لزوم نیت خالصانه به عنوان یکی از واجبات رمی اشاره‌ای نشده است.<ref>الفقه علی المذاهب الخمسه، ج١، ص ٣٩؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠٢ - ۵٩٩.</ref>
*'''پرتاب سنگ‌ها''': بر پایه همه مذاهب اسلامی، باید سنگ‌ها را پرتاب کند؛ پس اگر جلو برود و سنگ بگذارد کافی نیست.<ref>شرائع‌الاسلام، ج ١، صص ٢۵٩ و ٢۵٨؛ مناسک محشی، ص ۴١١؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص۶٠٢ - ۵٩٩؛ الکافی فی فقه اهل‌المدینه (فقه مالکی)، بدائع الصنائع (فقه حنفی)، المصادرالفقهیه، ج١٠، ص ۵٠۴ و ص ۵٧.</ref>
*'''اصابت به جمره''': بر پایه همه مذاهب اسلامی، سنگ‌ها باید به جمره برخورد کند.<ref>شرائع‌الاسلام، ج ١، ص ٢۵٩؛ مناسک محشی، ص ۴١١؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج١، صص۶٠٢ - ۵٩٩؛ المدونه (فقه مالکی)، المصادرالفقهیه، ج ١٠، ص ٣٩٩.</ref> بر پایه فقه شیعه، اگر با برخورد به جایی یا با برخورد به سنگ دیگران به جمره برخورد کند کافی نیست.<ref name=":3">درسنامه مناسک حج، ص۶۶ و ۶۷.</ref> در فقه شیعه، لازم نیست سنگ‌ها پشت سر هم بخورد، پس اگر مثلاً دو عدد از آن‌ها به جمره بخورد و سومی نخورد، چهارمی اگر به ستون بخورد، سنگ سوم حساب می‌شود.<ref name=":3" />
*'''پرتاب جداگانه''': بر پایه همه مذاهب اسلامی، سنگ‌ها باید به تدریج و یکی پس از دیگری پرتاب شود؛ پس اگر چند سنگریزه را با هم به جمره بزند کافی نیست و یک بار حساب می‌شود.<ref>مناسک محشی، ص ۴١٢؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج ١، ص ٣٩٠؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۶٠٢.</ref>

==مستحبات==
برخی از مستحبات رمی جمره عقبه، چنین است:

*بر پایه فقه شیعه طهارت هنگام رمی مستحب است.

*بر پایه فقه شیعه، مستحب است میان رمی‌کننده و جمره عقبه ده یا پانزده ذراع فاصله باشد و  در جمره اولی و وسطی کنار جمره بایستد.<ref name=":5">مناسک حج امام خمینی با حواشی مراجع تقلید، ص۵۷۰.</ref> حنفی‌ها فاصله میان رمی‌کننده و جمره عقبه را پنج ذراع گفته‌اند و در فقه حنبلیه، حنفیه و شافعی، مستحب است حاجی پس از رمی کنار جمره عقبه توقف نکند.

*فقه شیعه، پشت به قبله رمی کردنِ جمره عقبه را مستحب دانسته است؛ البته حنبلی‌ها و مالکی‌ها، رو به قبله رمی کردنِ جمره عقبه را مستحب دانسته‌اند. به گفته شیعیان، در رمی جمره اولی و وسطی مستحب است رمی‌کننده رو به قبله باشد.

*در فقه شیعه، مستحب است حاجی سنگ بر انگشت ابهام بگذارد و با ناخن سبابه پرتاب کند. در فقه حنفیه، پرتاب با سر انگشتان مستحب دانسته شده است.
*بر پایه همه مذاهب اسلامی، [[تکبیر]] گفتن هنگام پرتاب سنگ مستحب است.<ref name=":4" />
*در فقه شیعه مستحب است هنگامی که سنگ‌ها را در دست گرفته و آماده رمی است، این دعا را بخواند:‌ «أللَّهُمَّ هذِهِ حصَيَاتی فَأحْصِهِنَّ لِي وَارْفَعْهُنَّ في عَمَلی.»<ref name=":5" />

==شکیات==
بر پایه فقه شیعه، احکام مربوط به شک در رمی چنین است:

*اگر حج‌گزار شک کند، ریگی که پرتاب کرده به جمره خورده یا نه، باید ریگ دیگری بزند.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۷۷.</ref>
*اگر شک کند هفت سنگ زده یا کمتر، باید آن‌قدر بزند تا مطمئن شود هفت عدد از آن‌ها به جمره خورده است.<ref name=":2">درسنامه مناسک حج، ص۷۸.</ref>
*بعد از فارغ شدن از رمی و انصراف از محل با این‌که یقین داشته هفت عدد زده، به شک خود اعتنا نکند.<ref name=":2" />

==جستارهای وابسته==

*[[جمرات]]

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
|پیش از لینک = کتاب
|منبع = درسنامه مناسک حج،
|پس از لینک = محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش؛ کتاب [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1128 درآمدی بر فقه مقارن]، مصطفی جعفر پیشه فرد، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، معاونت امور روحانیون، ۱۳۸۸ش؛ و کتاب [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/838 حج و عمره در آینه فقه مقارن]، مقدادی، محمدعلی، تهران، مشعر، ۱۳۸۴ش.
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/803
}}

* '''بدائع الصنائع (الفقه‌الحنبلی)'''، الکاشانی، علاءالدین بن مسعود، المصادر الفقهیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''تذکرة الفقها'''، علّامهٔ حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام'''، محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، تهران، منشورات الأعلمی، ۱۳۸۹ق.
* '''الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه'''، شهید اول، شیخ محمد بن مکی العاملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
* '''الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه'''، الشهید الثانی، شیخ زین‌الدین العاملی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
* '''الصحاح:‌تاج اللغة و صحاح العربیة'''،‌ جوهری، اسماعیل بن حماد، تصحیح عطار، احمد عبدالغفور، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۳۷۶ق.
* '''الکافی فی فقه ابن حنبل (الفقه الحنبلی)'''، ابن قدامه، عبداللّٰه بن احمد، المصادر الفقهیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''الکافی فی فقه اهل المدینه'''، النمری القرطبی، یوسف بن عبداللّٰه (الفقه‌المالکی)، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''کتاب الخلاف فی الفقه'''، شیخ طوسی، ابوجعفر، محمد بن الحسن، تهران، ۱۳۷۷ش.
* '''فقه السنه'''، السید سابق، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
* '''الفقه علی المذاهب الأربعه'''، الجزیری، عبدالرحمان، دارالفکر، بیروت، لبنان، ۱۴۲۴ق.
* '''الفقه علی المذاهب الخمسه'''، المغنیه، محمدجواد، قم، مؤسسة دارالکتاب الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''الفقه الإسلامی و أدلته'''، وهبة الزحیلی، دمشق، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
* '''المدونه (الفقه‌المالکی)'''، مالک بن انس، روایه کنون بن سعید، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''مفردات الفاظ القرآن'''، راغب اصفهانی، حسین بن محمد، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
* '''المقنع (الفقه الحنبلی)'''، المصادر الفقهیه، ابن قدامه، عبداللّٰه بن احمد، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
* '''مناسک حج با حواشی مراجع'''، امام خمینی، سید روح اللّٰه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۵ش.
* '''مناسک حج، مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی امام خمینی قدس سره، با حواشی مراجع معظم تقلید و استفتائات جدید'''، امام خمینی، مشعر، تهران، ۱۳۹۲ش.

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]