در حال ویرایش زیارت

'''زیارت''' از جمله اعمال عبادی که برای بزرگداشت [[پیامبران]]، [[امامان(ع)]] و اولیای الهی به قصد تقرب به خداوند انجام می‌شود.

در روایات، به زیارت [[معصومان(ع)]] سفارش شده و برای آن آثاری مانند رفع مشکلات، افزایش روزی، رسیدن به نعمت‌های بهشتی، [[شفاعت]] و آمرزش گناهان بر شمرده‌اند. 

شفاعت، [[تبرک]] و [[توسل]] از جمله مسائل مربوط به زیارت است که مورد توجه عالمان اسلام و وهابیون قرار گرفته است.

== مفهوم و جایگاه ==
{{جعبه نقل قول | عنوان= پیامبر(ص) به امام علی(ع):| نقل‌قول= «خدا قبر تو و قبرهای فرزندان تو را جایگاهی از جایگاه‌های بهشت قرار داده و دل‌های پاکان از خلق خود را چنان به‌سوی شما گرایش داده است که در راه شما و تعمیر قبرهای شما، هر ناگواری را تحمل می‌کنند و پیوسته به زیارت قبرهای شما می‌روند و این‌گونه به خدا تقرب می‌جویند و به رسول‌خدا(ص) عرض ارادت می‌کنند.» || | منبع = بحارالانوار، ج٩٧، ص۱۲۰.| تراز = چپ| عرض = 260px | اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه=#f4fbfb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

بر اساس روایتی، [[پیامبر اسلام(ص)]] قبرِ [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] را جایگاهی از جایگاه‌های بهشت دانسته که مردمی با دل‌های پاک برای نزدیکی جستن به خدا به زیارت آنها می‌روند.<ref>بحارالانوار، علامه محمد باقر مجلسی، ج٩٧، صص١٢٠ و ١٢١.</ref> در روایتی از [[امام کاظم(ع)]]، زیارت حرم هر کدام از امامان(ع)، به معنای پذیرفتن ولایت همه آنها دانسته شده است.<ref>کامل الزیارات، ابن قولویه، صص۵۵٢ و۵۵٣؛ بحارالانوار، ج٩٧، ص١٢٢.</ref>

در روایات شیعه، برای زیارت حرم [[حرم امامان(ع)|امامان شیعه(ع)]] از راه دور نیز [[ثواب]] قرار داده شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج١۴، ص۴۹۳، ۵۴۵ و ۵۴۶؛ بحار الانوار، ج٧١، ص٣۵۴.</ref>

=== در اندیشه شیعی و سنی ===

== تاریخچه ==
زیارت در همه ادیان وجود داشته و تفاوت آن، تنها در شکل و اشخاصی است که زیارت می‌شوند.<ref>زیارت در تمدن‌ها و ادیان دیگر، غلامرضا جلالی، نشریه زائر، ش٩٨، ص۵.</ref> در سیره عملی اهل‌بیت(ع) به زیارت پیامبر(ص) از قبور [[قبور شهدای احد|شهدای احد]] و قبور مؤمنان در [[بقیع|قبرستان بقیع]]<ref>وفاء الوفاء، علی بن احمد سمهودی، ج٣، صص٨٣٢ و ٨٩٠.</ref> و زیارت [[حضرت فاطمه(س)]] از قبر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه عموی پیامبر(ص)]] می‌توان اشاره کرد.<ref>وفاء الوفاء، ج۴، ص٩٣٢.</ref><br />
== آثار ==
برای زیارت، آثار مادی و اخروی بیان شده که برخی از آنها چنین است:
{{ستون-شروع|۲}}
* رفع مشکلات و برآورده شدن حوائج؛<ref>کامل الزیارات، ص٢۴۶؛ کامل الزیارات، صص٢۵٣و٢۵۴.</ref>
* افزایش روزی و طولانی شدن عمر؛<ref>کامل الزیارات، ص٢٨۴.</ref>
* آرامش روح و برطرف شدن اندوه؛<ref>کامل الزیارات، ص٣١٢.</ref>
* نزدیکی به خداوند؛<ref name=":0">کامل الزیارات، ص٢٣٨.</ref>
* افزایش محبت به [[اهل بیت(ع)]]<ref name=":0" />
* نعمت‌های بهشتی؛<ref>کامل الزیارات، ص۴٢ و ۲۶۹.</ref>
* [[شفاعت]]؛<ref>کامل الزیارات، ص۴۴؛ کتاب المزار، ص١۴٨.</ref>
* آمرزش گناهان؛<ref>کامل الزیارات، ص۴٠.</ref>
* ایمنی از عذاب؛<ref>کامل الزیارات، ص۴٠.</ref>
* ایمنی از هراس و وحشت روز قیامت؛<ref>کامل الزیارات، ص۴١.</ref>
* گذشتن از صراط؛<ref>کامل الزیارات، صص ٢٣٩ و ٢٣٨.</ref>
* همسایگی با [[پیامبر(ص)]].<ref>کامل الزیارات، ص۴۵.</ref>{{پایان}}


برخی پژوهشگران نیز زیارت را دارای اثرات و اسرار اعتقادی، عبادی، اخلاقی، عاطفی، اجتماعی و سیاسی دانسته‌اند و موارد زیر را برشمرده‌اند:

* اعتقادی: تقویت توحیدباوری، معادباوری، نبوت، امام‌شناسی
* عبادی: رازگویی و نیازخواهی، انس با قرآن، توجه به نماز و زکات، توجه به امر به معروف و نهی از منکر، زمینه‌سازی برای توبه<ref>درسنامه آداب و اسرار زیارت معصومین، ص 116-123</ref>
* اخلاقی: غفلت‌زدایی، کوتاه‌شدن آرزوها، تسلیم و رضا، ایجاد روحیه زهد، حسن خلق،‌ادب گفتگو، رعایت حقوق دیگران<ref>درسنامه آداب و اسرار زیارت معصومین، ص 123-127</ref>
* عاطفی: رقت قلب، تحریک عواطف انسانی، تخلیه هیجان‌ها، تامین بهداشت روانی،<ref>درسنامه آداب و اسرار زیارت معصومین، ص 132-137</ref>
* اجتماعی: گسترش رفتار مهروزرانه، انتقال آداب اجتماعی، آشنایی با هویت فرهنگی و تمدنی، کنترل رفتارهای اجتماعی<ref>درسنامه آداب و اسرار زیارت معصومین، ص 139-143</ref>
* سیاسی: تجدید عهد با رهبران امت،آشنایی با اهداف سیاسی معصومان، ایجاد شور سیاسی<ref>درسنامه آداب و اسرار زیارت معصومین، ص 144-152</ref>

== آداب زیارت ==

* اخلاص به معنای انجام عمل برای خداوند<ref>مصباح‌الشریعه، ص۳۶؛ کتاب المزار شیخ مفید، ص۱۹</ref>
* پوشیدن لباس پاکیزه<ref>المقنعه، ص۴۵۸</ref> و آراستگی و خوش‌بویی<ref>الکافی، ج۳، ص 477؛ المزار الکبیر ابن مشهدی، ص 205</ref>

== آسیب‌ها ==
ممکن است زیارت، به خاطر عملکرد اشتباه برخی افراد دچار آسیب‌هایی شود که باید از آن‌ها دوری کرد. برخی از آنها چنین است:

=== خرافات ===
{{اصلی|خرافه}}

خرافه، به باورها و سخنان باطل یا کارهای دور از عقل گفته می‌شود، که ناشی از ترس‌های بی‌اساس و پدیده‌های مرموز است و به شکل‌های گوناگونی در اجتماع بروز می‌کند. رونق و رکود خرافات، رابطه مستقیمی با پیشرفت فکری جوامع بشری دارد.

مهم‌ترین عوامل پیدایش تفکر خرافی، جهل آمیخته با ترس، تقلید بدون پشتوانه عقلی و سودجویی برخی افراد دانسته شده است. 

=== غلو ===
{{اصلی|غلو}}غُلُوّ، به‌ معنای مبالغه کردن در اوصاف [[پیامبران]] و اولیای الهی است که به اعتقاد الوهیت انسان منجر شود. در [[قرآن]] از غلو نهی شده است.<ref>مائده: ۷۷.</ref> برخی از اعتقادات غلوکنندگان چنین است:
* پیامبر(ص) یا [[امامان(ع)]] جایگاهی در مرتبه خدایی دارند؛
* تدبیر عالم هستی به ایشان واگذار شده است (به صورت مستقل)؛
* معرفت و محبت اهل‌بیت(ع)، انسان را از عبادت خداوند و انجام دادن واجبات بی‌نیاز می‌کند.

این باورها از جانب اهل‌بیت(ع) نکوهش شده و با غلوکنندگان مبارزه شده است.<ref>غرر الحکم ودرر الکلم، عبدالرحمان بن محمد تمیمی، ص١١٨.</ref>

[[عتبه‌بوسی]] و سجده هنگام ورود به [[حرم امامان(ع)]]، اگر برای شکر خدا باشد جایز است، در غیر این صورت حرام است.<ref>توضیح المسائل امام خمینی، ص١۴٧، مسئله١٠٩٠.</ref>

=== بدعت‌گذاری ===
{{اصلی|بدعت}}
[[بدعت]] به این معنا است که آنچه در دین نیست، به نام دین، در آن وارد شود یا آنچه جزء دین است، از متن دین خارج شود.

یکی از موارد بدعت، افزودن یا کاستن عبارت‌هایی از زیارت‌نامه یا دعاهایی است که از امامان معصوم(ع) رسیده است. بر اساس روایتی، [[امام صادق(ع)]] کسی را که از خود دعایی افزوده بود، از این کار نهی کرد. <ref>کافی، ج٣، ص ۴٧۶.</ref> [[شیخ عباس قمی]]، محدث شیعه نیز، افزودن برخی عبارت‌ها به زیارات و دعاها را زیادی و خودسرانه دانسته است.<ref>مفاتیح الجنان، ص٧٠٨.</ref>

== احکام ==
زیارت دارای احکامی است که گاه در آنها میان برخی از فرقه‌های اسلامی اختلاف نظر است. برخی از احکام زیارت چنین است:

=== تبرک ===
{{اصلی|تبرک}}
تبرک در اصطلاح متون دینی، یعنی طلب برکت و خیر الهی<ref>نگاه کنید به تسهیل العقیدة الاسلامیه، ص334.</ref> که در یک موجود نهاده شده<ref>الموسوعة الفقهیة الکویتیه، ج10، ص69.</ref> و [[خداوند]] برای او امتیازها و مقام‌هایی خاص قرار داده است،<ref>سلفی‌گری و پاسخ به شبهات، ص434.</ref> خواه این برکت مادی باشد و خواه معنوی.<ref>التبرک، جدیع، ص43.</ref>

بر اساس دیدگاه رایج میان مسلمانان تبرک کاری پسندیده است.<ref>مجموعه آثار مطهری، ج1، ص259، «عدل الهی».</ref> در قرآن، سنت پیامبر(ص)،<ref>نگاه کنید به التبرک، میانجی، ص42-62.</ref> سیره اهل بیت(ع)<ref>برای نمونه نگاه کنید به وفاء الوفاء، ج4، ص217؛ الفتوح، ج5، ص18-19.</ref> و نیز در سیره [[صحابه]] تبرک فراوان گزارش شده است.<ref>تبرک الصحابه، ص15-17.</ref> 

به باور [[وهابیت|وهابیان]]، تبرک جایز نیست؛ به باور آنها تبرک یک نوع [[عبادت]] شمرده شده و از آن جایی که عبادت امری توقیفی است بنابرین تبرک تنها در مورد اموری جایز می‌باشد که در قرآن و روایات دلیلی بر جواز آن باشد. در موارد دیگر تبرک [[بدعت]] و غیر مشروع است. در جواب وهابیان گفته شده که در عبادت، نیت پرستش وجود دارد، اما در تبرک‌جویی هرگز قصد پرستش موجود متبرک در میان نیست. تبرک از اموری است که در شرع بر جواز آن دلایل فراوانی وجود دارد و بدعت ناپسند به شمار نمی‌رود.

=== توسل ===
{{اصلی|توسل}}توسل، به معنای واسطه قرار دادن امور خیر و افراد صالح مقرب درگاه الاهی برای بر آورده شدن درخواست و اجابت دعاست. در آیاتی از قرآن به موضوع توسل و وسیله قرار دادن پرداخته شده است.

تا پیش از [[ابن‌تیمیه]] در کتاب‌های کلامی یا حدیثی و یا در ضمن ردیه‌ها، بابی با نام توسل یافت نمی‌شد ولی بعد از ابن‌تیمیه و نگرش‌ها و دیدگاه‌های جدیدی که درباره توسل مطرح کرد و بخشی از توسل را مساوی شرک دانست، عموم دانشمندان مذاهب اسلامی به مقابله با او پرداختند و ردیه‌هایی متعدد در این زمینه نگاشته‌اند و از این‌رو به قلم‌زنی‌ها و نگارش‌ها در این زمینه پرداخته شد و به خاطر سلطه وهابیت بر مکان‌های مقدس اسلامی در دوره اخیر و سختگیری آنان بر زائران شیعی و ایرانی برای توسل به مزارهای مقدس، انگیزه‌ای ویژه برای نقد دیدگاه وهابیت در موضوع توسل گشته است.

=== شفاعت ===
{{اصلی|شفاعت}}شفاعت واسطه قرار دادن پیامبران و اولیای الهی است تا در آخرت از خدا درخواست کنند عذاب از گنهکار برداشته یا بر درجات مؤمن افزوده شود. شیعیان و برخی از اهل‌سنت مانند اشاعره، شفاعت را فقط برای برداشته شدن عذاب از گناهکاران دانسته و در برابر، برخی از اهل‌سنت، مانند معتزله، شفاعت را فقط برای افزودن بر درجات مؤمن دانسته‌اند.

وهابیت نیز، اصل شفاعت پیامبر(ص) در روز قیامت را پذیرفته است؛ ولی درخواست شفاعت به صورت مستقیم از پیامبر(ص) و اولیای الهی را جایز ندانسته و درخواست شفاعت از مردگان را شرک دانسته است. شیعیان و اهل‌سنت، دیدگاه‌های وهابیت درباره جایز نبودنِ درخواست شفاعت را رد کرده‌اند.

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
 | پیش از لینک = کتاب
 | منبع = زیارت (آثار، آسیب‌ها و شبهات)،
 | توضیحات منبع = محمدرضا احمدی ندوشن، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
 | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1321
}}

[[رده:زیارت]]