در حال ویرایش سامراء

به گفته باستان‌شناسان نام سامرا از نام آشوری سرمارتا تحریف شده است. این شهر به دست [[معتصم]] یکی از خلفای عباسی به عنوان  پایتخت خلافت [[عباسیان]] به دست بهترین معماران و هنرمندان ساخته شد. در دوره عباسی این شهر به نام سر من رای شهرت داشت.

درباره ریشه تاریخی نام سامرا، گفته‏‌اند که این واژه، در اصل یک نام آرامی است که همانند سایر نام‏‌های آرامی، نظیر [[کربلا]]، [[عکبرا]] و [[حرورا|حَرَورا]]، با الف مقصوره (بدون همزه) نگاشته می‏‌شود. به عقیده هرزفلد، این کلمه، تحریف نام آشوری این منطقه، یعنی «سرمارتا» است که در کتیبه‏‌های دوره آشوری، ذکر شده است.<ref>الموسوعة التاريخية الجغرافية، ج12، ص145 و 146.</ref>  

بر اساس برخی اقوال عامیانه رایج در دوره اسلامی، بنیان سامرا به [[سام]]، فرزند [[حضرت نوح (علیه‌السّلام)]]، نسبت داده شده است.<ref>معجم البلدان، ج3، ص174.</ref> پس از تأسیس شهر اسلامی سامرا در دوره‏ [[بنی‏‌‌عباس]]، این شهر به نام «سُرَّ مَن رای» نامیده شد و تا مدت‏ها بدین نام مشهور بود.

چندی بعد، [[متوکل عباسی]] مسجد جامع را به علت مساحت کم آن، خراب کرد و به‏‌جای آن، مسجد عظیمی را که بقایای آن، تا به امروز باقی است، بنا کرد. همچنین به دستور وی، شهر دیگری به نام «متوکلیه»، نزدیک سامرا ساختند که درباریان وی، به آنجا منتقل شدند و در آنجا، کاخ‏‌های خود را بنا کردند. پس از معتصم، چند خلیفه عباسی دیگر نیز در سامرا، به عنوان پایتخت خلافت عباسی، اقامت نمودند که عبارت‏‌اند از: [[واثق]]، متوکل، [[منتصر]]، [[مستعین]]، [[معتز]]، [[مهتدی]] و [[معتمد]].<ref>دایرة المعارف الاسلامیة الشیعیة، ج13، ص137.</ref>  

پس از اینها، [[معتضد عباسی]]، پایتخت خلافت را به [[بغداد]] بازگرداند و این شهر را رها کرد. از آن پس، سامرا پس از گذشت حدود نیم قرن از زمان تأسیس آن، به یک‏باره اهمیت خود را از دست داد و به تدریج، رو به ویرانی نهاد.

از نوشته[[یاقوت حموی]]‏ درباره وضعیت سامرا در اوایل قرن هفتم هجری، چنین برمی‌‏آید که در زمان وی، از این شهر، جز آستان سامرا و نیز محله دیگری به نام «کرخ سامرا»، در مسافت دوری از آن، چیز دیگری باقی نمانده بود؛ تا جایی‏‌که دیدن ویرانه‏‌های آن، وحشت را به دل بیننده، وارد می‏‌کرد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص176.</ref>