در حال ویرایش شرطة الخمیس

'''شُرطة الخمیس'''، نیروی ویژه‌ای بود که اعضای آن با [[امام علی(ع)]] شرط مرگ و شهادت بسته، همیشه در خدمت وی بوده و در جنگ‌ها، پیشقراولان لشکر بودند. این گروه، از نیروهای نخبه، باایمان، سخت‌کوش و گوش به فرمان تشکیل شده بود. شکل‌گیری آن پس از پیروزی در [[جنگ جمل]] رخ داد. شمار آن‌ها از ۵ هزار تا ۴۰ هزار گزارش شده است. فراوانی اعضای این گروه، مربوط به آغاز حکومت امام علی(ع) است. ریزش افراد سست و شهادت بسیاری از آن‌ها، نیروهای این گروه را کاهش داد. مأموریت‌های این گروه پیشقراولی در جنگ، برقراری امنیت کوفه، دفع یورش‌های [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] و رسیدگی امور انتظامی و قضایی دانسته شده است. برخی از اعضای این گروه مانند [[عمار یاسر]] و [[قیس بن سعد انصاری]]، پیشتر، صحابی [[حضرت محمد(ص)]] بودند. [[حبیب بن مظاهر أسدی]]، یحیی حضرمی و عبدالله بن اُسَید کِندی از دیگر چهره‌های سرشناس شرطة الخمیس بودند.

شرطة الخمیس نخستین بار در [[جنگ جمل]] به دست [[امام علی(ع)]] در [[عراق]] تشکیل شد.{{یادداشت|و شرطة الخمیس الذی ابتدعه من العرب (تاریخ طبری)؛ النص یوضح أن علیاً هو أول من ابتدأ هذا و أنهم فرقة خاصة من العرب (الطبقات الکبری).}}<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص ١۵٩؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج١٠، ص٣٢١، (پاورقی).</ref>  گروهی از یاران امام(ع)، پس از پایان پیکار و پس از سخنرانی امام(ع)، در [[مسجد جامع بصره]]، گردِ وی را گرفتند.<ref>شیخ مفید، الجمل، ص ٢١٨.</ref> به گزارش [[محمد بن عمر کشی|کشی]] رجال‌نگار، [[امام علی(ع)]] در میان یاران حاضر شد و از آن‌ها خواست در این شرطة نام بنویسید.{{یادداشت|بِشْرِ بْنِ عَمْرٍو الْهَمَدَانِی قَالَ مَرَّ بِنَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) فَقَالَ اکْتَتِبُوا فِی هَذِهِ الشُّرْطَةِ فَوَ اللهِ لَا غِنَی بَعْدَهُمْ إِلَّا شُرْطَةُ النَّارِ إِلَّا مَنْ عَمِلَ بِمِثْلِ أَعْمَالِهِمْ.}}<ref>رجال کشی، ص ۵.</ref> امام(ع) حضور در شرطة الخمیس را ارزش معرفی نموده و برخی از یارانشان را برای حضور در آن بشارت می‌داد؛ وی در روز جنگ جمل به [[عبدالله بن یحیی حضرمی]] از این که او و پدرش جزء شرطة الخمیس هستند، بشارت داد.{{یادداشت|أَبْشِرْ یا ابْنِ یحْیی فَأَنْتَ وَ أَبُوکَ مِنْ شُرْطَةِ الْخَمِیسِ حَقّاً، لَقَدْ أَخْبَرَنِی رَسُولُ اللهِ (ص) بِاسْمِکَ وَ اسْمِ أَبِیکَ فِی شُرْطَةِ الْخَمِیسِ...}}<ref name=":5" /> او حتی در گرماگرم [[جنگ صفین]] از جایگاه این گروه یاد کرده و قطعا پیروزی را با آن‌ها دانسته است.{{یادداشت|«یا شرطه الموت صبرا، لا یهولنکم دین ابن حرب، فان الحق قد ظهر»؛ ای سپاه مرگ! پایداری کنید و از دین پسر حرب نهراسید که حق قطعا پیروز است.}}<ref>ابن مزاحم، وقعة صفین، ص ٣٨۵.</ref>

چهره‌های سرشناس شرطة الخمیس، عبارتند از: [[سلمان]]، [[مقداد]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[عمار یاسر]]، ابوساسان، ابو عمره،<ref name=":1" /><ref name=":2" /> [[قیس بن سعد انصاری]]<ref name=":6" /> که پیشتر، از اصحاب [[حضرت محمد(ص)]] بودند و ابوالرضی عبدالله بن یحیی حضرمی؛<ref>رجال البرقی، ص ٣؛ الاختصاص، ص ۴.</ref> یحیی حضرمی؛<ref>رجال البرقی، ص ٣.</ref> عبیدة السلمانی المرادی؛<ref>الاختصاص، ص ۴.</ref> [[حبیب بن مظاهر أسدی]]؛<ref>معجم رجال الحدیث، ج۵، ص ٢٠٢</ref> عبدالله بن اُسَید کِندی؛<ref>بحارالأنوار، ج۵٣، ص ١٠٨.</ref> ابویحیی حکیم بن سعید حنفی؛<ref>رجال البرقی، ص۴؛ الاختصاص، ص ٢؛ بحارالأنوار ج ٣۴، ص ٢٧٢ و ر. ک: خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج٨، ص ٢۶٨.</ref> [[سلیم بن قیس هلالی]]؛<ref>رجال البرقی، ص ۴؛ الإختصاص، ص ٢؛ ر. ک: حلی، خلاصة الأقوال (رجال العلامة) ، ص ٨٣.</ref> اصبغ بن نباته تمیمی مجاشعی؛<ref>الطبقات الکبری، ج ۶، ص ٢٢۵؛ الاختصاص، ص ۶۵.</ref> عباد بن نسیب، که از اصحاب [[امام علی(ع)]] بودند.<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، ج١، ص ٢٧۵.</ref>

 

[[برقی]] (م.۲۸۰ق)<ref name=":1">رجال البرقی، ص ۴.</ref> رجال‌نگار [[شیعه]] و [[شیخ مفید]]،<ref name=":2">الاختصاص ص ٣.</ref> نام سلمان، مقداد و ابوذر را جزو شرطة الخمیس ذکر کرده‌اند؛ با این‌که [[ابوذر غفاری|ابوذر]] (م.۳۲ق)،<ref>ابن اثیر، أسدالغابة، ج١، ص٣۵٨.</ref> [[مقداد]] (م.۳۳ق)<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص١۴٨١.</ref> و [[سلمان فارسی]] (آخر ۳۶ق){{یادداشت|توفی بالمدائن فی خلافة عثمان بن عفان.}}<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص ٩۵.</ref> اگر چه از یاران ویژه امام علی(ع) به شمار می‌روند ولی در دوره شکل‌گیری شرطة الخمیس حضور نداشتند، مگر آن‌که آنان در زمره کسانی باشند که با امام علی(ع) هم‌شرط و هم‌پیمان شدند؛ شرط و پیمانی که بر محور پیروی از امام و عطای بهشت شکل گرفت.{{یادداشت|امام علی(ع): تشرطوا، فإنا أشارطکم علی الجنة و لست أشارطکم علی ذهب و لا فضة، إن نبینا(ص) فیما مضی قال لأصحابه: تشرطوا، فإنی لست أشارطکم إلّا علی الجنة.}} به باور برخی، گویا شرطة الخمیس که در دوره خلافت امام(ع) گسترده شد، همان یاران نخست، هم‌شرط و هم‌پیمان با امام(ع) همچون سلمان، مقداد و ابوذر بودند که بعدها گسترده شد.<ref name=":3">شرطة الخمیس در دوران خلافت امیرمؤمنان، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص۷۰.</ref>

 

 

 

 

 

 

[[قیس بن سعد انصاری]] از اصحاب سرشناس حضرت محمد(ص)،<ref>الاستیعاب، ج٣، ص١٢٩٠.</ref> یار باوفای امام علی(ع) و فرمانده شرطة الخمیس به شمار می‌رفت.<ref name=":6">رجال کشی، ص ١١٠، ح ١٧٧.</ref> او سالاری سپاه امام(ع) تا زمان شهادت وی را بر عهده داشت.<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص ١۵٩.</ref> یریم بن سعد، از قیس بن سعد گزارش کرده، که وی در حالی که فرمانده شرطة الخمیس بوده کنار [[نهر دجله|دجله]] وضو گرفته و سپس پیش رفته و با مردم نماز گزارده است.<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص ١٢٢.</ref> قیس، در آغاز خلافت [[امام حسن(ع)]] فرماندهی سپاه را عهده‌دار بود.<ref>الطبقات‌الکبری، خامسة١، ص٣٢١.</ref>

 

عبیدة السلمانی المرادی؛<ref>الاختصاص، ص ۴.</ref> از کارگزاران امام علی(ع) بود.{{یادداشت|عبیدة السلمانی المرادی؛ و ولی علی بن أبی‌طالب عبیدة السلمانی من مراد الفرات.}}<ref>أنساب الأشراف، ج٢، ص١٧٧.</ref> وی را فقیه و مفتی رشد یافته در مکتب امام(ع) نامیده‌اند. برخی او را در قضاوت هم‌سنگ [[شریح قاضی]] دانسته‌اند؛<ref>ابن العماد حنبلی، شذرات‌الذهب، ج١، ص٣٠۴</ref> به گونه‌ای که هر گاه مسئله‌ای بر شریح دشوار می‌شد، به عبیده ارجاع می‌داد. عبیده در [[نهروان]] در صف یاران امام(ع) جای داشت.<ref>ابن‌جوزی، المنتظم، ج۶، ص١٢٣.</ref>

 

اصبغ بن نباته تمیمی مجاشعی؛<ref>الطبقات الکبری، ج ۶، ص ٢٢۵؛ الاختصاص، ص ۶۵.</ref> او از یاران خاص و مورد اعتماد امیرمؤمنان (ع) بود که پس از ضربت خوردن امام، توفیق عیادت از حضرت را یافت.<ref>الأمالی للطوسی، ص ١٢٣، ح ١٩١.</ref> بنا بر نقل نصر بن مزاحم، اصبغ به عنوان یکی از فرماندهان صفین، در محضر علی (ع) این سخن را بیان کرد: ای امیر مؤمنان! تو مرا به شرطة الخمیس گماشته‌ای و اعتمادی به من کردی که به دیگران نکرده‌ای؛ من امروز از پایداری و پیروزی‌آفرینی خودداری نمی‌کنم؛ اما درباره شامیان (باید بگویم) که آنها از ما شکست خورده‌اند (و سرداران نامدارشان هلاک شده‌اند) در حالی که در میان ما هنوز دلاورانی باقی مانده‌اند؛ اجرای فرمانت را از ما بخواه و اجازه ده تا ما پیش‌روی کنیم. علی (ع) به او فرمود: «به نام خدا پیشروی کن».<ref>وقعة صفین، ص ۴٠۶.</ref> اصبغ بن نباته از أصحاب إمام حسن (ع) نیز به شمار می‌آمد.<ref>رجال الطوسی، ص ٩٣، الرقم ٩١٩.</ref>

عباد بن نسیب؛ بخاری، او را از اعضای شرطة الخمیس شمرده و معروف به ابوالوضی العبسی دانسته است.<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، ج١، ص ٢٧۵.</ref> اربلی، او را با نام ابوالوضی القیسی یاد کرده است.<ref>اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج١، ص ٢۶٨.</ref>

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]