در حال ویرایش صحن کوچک (آستان حسینی)

| بنیانگذار = [[آل بویه]]

| بازسازی = به دستور نجیب پاشا، در سال ۱۲۶۲ق.

صحن کوچک یا الصحن الصغیر، در ضلع شرقی صحن بزرگ حرم امام حسین(ع) که صحن اصلی آن است قرار داشت.<ref name=":0" /> زائر، معمولاً پس از [[زیارت امام حسین(ع)|زیارت امام حسین(ع)]] از دو ورودی صحن کوچک، به زیارت [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|حرم حضرت عباس(ع)]]، می‌رفت. این صحن، از سمت شرق، بر تقاطع راه‌های شهرهای شمالی، شرقی و جنوبی، واقع شده بود. کنار دروازه شرقی آن که «باب الصّافی» نام داشت، مقبره‌ای مربوط به خاندان سید مهدی صافی، از صاحب منصبان قدیمی کربلا، قرار داشت.<ref name=":2">ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، ص۲۳۳.</ref>

صحن کوچک، با مساحت ۴۸ مترمربع{{یادداشت|برخی آن را ۳۰ متر مربع دانسته‌اند.<ref>المواقع الأثریة و السیاحة فی کربلاء، ص۵۴.</ref>}} از آثار تاریخی و هنری نفیس و ارزشمند به شمار می‌آمد. این صحن کوچک، دیوارهای بلندی داشت و آن‌ها را کاشی‌کاری‌هایی که ممتاز و با نقش‌های گیاهی توصیف شده‌اند، زینت می‌داد.<ref name=":0" /> سقف ورودی‌ها، دارای مقرنس‌هایی بود، که برخی، آن‌ها را به صورت استوانه‌های هندسی‌شکل، با زوایه‌ها و ضلع‌های متنوع و بهم درآمیخته، بسیار ظریف، چشم‌نواز، کم‌یاب و گرانبها توصیف کرده‌اند.<ref name=":3">ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، ص۲۳۲.</ref>

صحن بزرگ و صحن کوچک با راهرویی دراز و عریض به یکدیگر راه می‌یافت. ویژگی‌های هنری راهرو را مانند صحن کوچک، ولی از نوع بهتر و استوارتر و نیز با سنگ گرانیت و کاشی قدیمی توصیف کرده‌اند. برخی، عناصر معماری این راهرو را تحفه‌هایی دانسته‌اند که موزه‌های دنیا، جهت به دست آوردن مانند آن‌ها، از یکدیگر سبقت می‌گیرند.<ref name=":2" />

 

این صحن، دو دروازه داشت؛ یکی دروازه شمالی که «دَرِ صحن کوچک» نامیده می‌شد و دیگری دروازه شرقی که «باب الصّافی» نام داشت.<ref name=":2" /> در صحن کوچک، دو مناره کوچک مزین به آیات قرآن وجود داشت که در سال ۱۲۶۲ق. به دستور نجیب پاشا، والی عثمانی، ساخته شده بود.<ref name=":0" /> این دو مناره، در سمت شمالی صحن و کنار دو مقبره ساخته شده بود که در آن دو مقبره [[سید ابراهیم قزوینی]] حائری و سید محمدمهدی بن علی طباطبایی دفن شده بودند.<ref>المواقع الأثریة و السیاحة فی کربلاء، ص۵۶.</ref> این دو اتاق را [[ناصرالدین شاه]] در سفرنامه خود، وقتی از صحن [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، به سوی [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|حرم حضرت عباس(ع)]] در حرکت بوده، گزارش کرده است. به گفته او، در اتاق دست چپ، [[فاضل دربندی]] و سید مهدی طباطبایی دفن شده و در اتاق دست راست، سید ابراهیم قزوینی، برادرش سید مهدی، محمدحسین قروینی و [[محمدحسین حائری اصفهانی|محمدحسین اصفهانی]] صاحب فصول دفن شده‌اند.<ref>شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ص۱۱۸.</ref>

تاریخ ساخت این بنا، به دوران خلافت بنی‌عباس در قرن چهارم و پنجم هجری<ref name=":2" /> و روزگار آل بویه<ref name=":3" /> برمی‌گردد.

دو مناره کوچک مزین به آیات قرآن در سال ۱۲۶۲ق. به دستور نجیب پاشا، والی [[بنی عثمان|عثمانی]]، در این صحن، ساخته شده بود.<ref name=":0" />

برخی بر این باورند که زمامداران [[آل بویه|آل بویه]]، این قسمت از [[حائر]] مقدس را آرامگاه خود قرار داده بودند تا قبرهای آنان در [[بین الحرمین|بین‌الحرمین]]، زیر پای [[زائر|زائران]] قرار گیرد. از همین روی، این ساختمان را فنی و مهندسی، محکم و در عین حال چشم نواز ساختند.<ref name=":2" />

 

این اثر تاریخی، توسط شهرداری [[کربلا]]، در سال ۱۳۶۸ق. (۱۹۴۸م) به طور کامل تخریب شد. دلیل تخریب، احداث خیابان در گرداگرد [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، اعلام شد. برخی این دلیل را بهانه‌ای برای ویران کردن این صحن دانسته‌اند. روحانیان شیعه نیز در اعتراض به این اقدام، از برگزاری نماز جماعت در صحن حرم امام حسین(ع) خودداری کردند.<ref name=":0">تاریخ مرقد الحسین والعباس(ع)، صص 183 و 184.</ref>

*'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران ۱۳۸۹ش.

*'''تاریخ مرقد الحسین والعباس(ع)'''، سلمان هادی آل طعمة،  مؤسسة الاعلمی، بیروت، ۱۴۱۶ق. (۱۹۹۶م).

*'''المواقع الأثریة و السیاحة فی کربلاء'''، سلمان هادی طعمه، سلمان ، مشعر، تهران، بی‌تا.