در حال ویرایش عبدالرحیم حائری

{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان             = عبدالرحیم حائری
|تصویر             = عبدالرحیم حائری فصولی.jpg
|عرض تصویر         = 
|توضیح تصویر       = 
|نام کامل          = عبدالرحیم حائری فصولی یا صاحب الفصول
|کنیه              = 
|لقب               = 
|نسب               = 
|زادروز            =  ۱۲۹۴ ق.
|کشور تولد         = [[عراق]]
|شهر تولد          = [[کربلا]]
|محل زندگی         = [[کربلا]]، [[قم]]، اصفهان، [[تهران]]
|مهاجر/انصار       = 
|نام همسر          = 
|فرزندان           = محمدمهدی
|خویشاوندان سرشناس = محمدحسین حائری اصفهانی(م.حدود ۱۲۶۱ق)
|دین               = 
|مذهب              = [[شیعه]]
|پیشه              = 
|مناصب             = 
|نحوه درگذشت/شهادت = 
|تاریخ درگذشت      = ۱۳۶۷ق. <!-- 14/3/1368 -->
|شهر درگذشت        = تهران <!-- تهران -->
|کشور درگذشت       = [[ایران]] <!-- ایران -->
|آرامگاه           = جنوب غرب تهران، خیابان کارون جنوبی، تقاطع خیابان هاشمی.

|زمان اسلام آوردن   = 
|نحوه اسلام آوردن   = 
|حضور در جنگ‌ها     = 
|هجرت به           = 
|دلیل شهرت         = 
|نقش‌های برجسته     = ترمیم قبور امامان [[بقیع]]
|دیگر فعالیت‌ها     = 

|نام زیارتگاه      = 
|سمت               = 
|خدمت              = 
|محل اقدام         = 
|سفر               = 
|نوشته‌ها           = 
|موقوفات           = 
|بناهای ساخته شده  = 
|مقام علمی         = 

|پس از             =
|پیش از            =

|اساتید            =  ملا اسماعیل بروجردی (م.۱۳۱۹ق)، میرزا محمدهاشم خوانساری (م.۱۳۱۸ق) 
|محل تحصیل         = [[کربلا]]، اصفهان، [[نجف]]
|اجازه روایت از    = 
|اجازه اجتهاد از   = 
|شاگردان           = 
|اجازه روایت به    = 
|اجازه اجتهاد به   = 
|تالیفات           = 

|فعالیت سیاسی      = 
|فعالیت اجتماعی    = 
|فعالیت مذهبی      = 

|وبگاه رسمی        = 
|امضا              =  <!-- sign.jpg -->
}}
'''عبدالرحیم حائری''' (۱۲۹۴–۱۳۶۷ق)، فرزند عبدالحسین و مشهور به فصولی، عالم شیعی معاصر بوده که برای نخستین بار پس از تخریب مقبره [[بقیع]]، قبرهای [[امامان(ع)|امامان]] بقیع را مشخص کرده و دور آن دیواری ساخته است. او در [[کربلا]] به دنیا آمده و در زادگاه، اصفهان و [[نجف]] از استادانی مانند ملا اسماعیل بروجردی (م.۱۳۱۹ق) و میرزا محمدهاشم خوانساری (م.۱۳۱۸ق) بهره برده است. 

مهمترین فعالیت‌های او در سفر حج سال ۱۳۴۵ق. روی داد که توانست از [[تعطیل حج|تعطیلی حج]] [[ایران|ایرانیان]] جلوگیری کند و به ترمیم قبرهای امامان بقیع بپردازد. او از حدود سال ۱۳۵۴ق. تا پایان عمر در [[تهران]] به فعالیت دینی پرداخت و در همانجا درگذشته و دفن شد.  مقبره او در جنوب غرب تهران، خیابان کارون جنوبی، تقاطع خیابان هاشمی قرار دارد. 

==زیست‌نامه==

عبدالرحیم حائری، فرزند عبدالحسین و از نوادگان محمدحسین حائری اصفهانی(م.حدود ۱۲۶۱ق){{یادداشت|معروف به صاحب فصول.}} بوده و به فصولی شهرت داشته است.<ref>طبقات اعلام الشیعه، ج3، ص1104؛ کیهان فرهنگی، ش62، ص52ـ 53؛ اثر آفرینان، ج2، ص244.</ref> برخی او را «صاحب الفصول الغرویه» نیز خوانده‌اند.<ref>الشيخ عبد الرحيم حفيد صاحب الفصول الغروية، مركز تراث كربلاء؛ [http://mk.iq/view.php?id=1371&ids=1 نسخه اصلی]، [https://web.archive.org/web/20200312080946/http://mk.iq/view.php?id=1371&ids=1 نسخه آرشیو].</ref> 

وی در سال ۱۲۹۴ ق. در [[کربلا]] به دنیا آمد و در همان‌جا به تحصیلات دینی پرداخت. برخی از استادان او ملا اسماعیل بروجردی (م.۱۳۱۹ق)، زین‌العابدین مازندرانی (م.۱۳۰۶ق) و میرزا محمدهاشم خوانساری (م.۱۳۱۸ق) بودند.<ref>موسوعه فقه الاسلامی، ج1، ص70؛ کیهان فرهنگی، ش62، ص52.</ref> از سال ۱۳۱۰ق. به مدت ده سال در اصفهان و پس از آن ده سال در [[نجف]] به آموختن دانش‌های دینی پرداخت.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص27 ـ 37؛ «مقدمه».</ref> وی از کودکی با تخلص حائری، شعر می‌سرود.<ref name=":0">کیهان فرهنگی، شماره62، ص52ـ53.</ref> او بیش از ۳۰ اجازه روایت و اجتهاد از عالمان شیعه داشت<ref name=":0" /> و آثاری در عرفان، تفسیر قرآن و درایه نگاشت.<ref>الذریعه، ج20، ص17؛ ج21، ص47؛ ج22، ص213؛ ج23 ص107؛ اثر آفرینان، ج2، ص244.</ref>

عبدالرحیم حائری با آشفته شدن اوضاع [[عراق]] در جنگ جهانی اول در سال ۱۳۳۰ق. به [[تهران]] مهاجرت کرد. از سال ۱۳۴۹ق. به مدت سه سال در [[قم]] و یک سال بعد نیز در اراک ساکن شد. پس از آن تا پایان عمر در تهران به فعالیت دینی پرداخت.<ref name=":1" /> 

حائری در سال ۱۳۶۷ق. (۱۳۲۷ش) در تهران درگذشت و در آنجا دفن شد.<ref name=":1">دعوت بشر به یگانگی، ص50.</ref> برای وی مقبره‌ای ساخته شده که در جنوب غرب تهران، خیابان کارون جنوبی، تقاطع خیابان هاشمی قرار دارد.<ref>مزار عالمی که زیارتش حاجت‌ می‌دهد، خبرگزاری رسا؛ [https://rasanews.ir/fa/news/510422/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%AD%D8%A7%D8%AC%D8%AA%E2%80%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D8%AF نسخه اصلی]، [https://web.archive.org/web/20200312082211/https://rasanews.ir/fa/news/510422/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%AD%D8%A7%D8%AC%D8%AA%E2%80%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D8%AF نسخه آرشیو].</ref> 

==فعالیت‌ها==

===جلوگیری از تعطیلی حج ایرانیان===
بسیاری از مسلمانان در سال ۱۳۴۴ق. از بیم تکفیر از سوی [[وهابیت]] و برخورد افراطی آنها به حج نرفتند. این [[تعطیل حج|تعطیلی حج]]، پس از تسلط [[آل سعود]] بر [[حرمین]] و به دنبال [[تخریب قبور|تخریب]] [[بارگاه‌های بقیع]] صورت گرفت.<ref>عجائب الآثار، ج4، ص141 ـ روابط ایران و عربستان، ص52ـ 57. مرآة الحرمین، ج1، ص454.</ref> سال ۱۳۴۵ق. (۱۳۰۶ش) نیز، این ترس باقی بود؛ از این رو، دولت [[عراق]] به گروهی از [[ایران|ایرانیان]] که برای حج، به [[عتبات]] رفته بودند، اجازه سفر به [[حجاز]] را نمی‌داد. عبدالرحیم حائری که برای سفر حج از [[تهران]] به [[کربلا]] رفته بود، مردم را دعوت به فرستادن تلگراف به حجاز و درخواست تضمین سفر حج کرد. حکومت سعودی، تک تک تلگراف‌های زائران را پاسخ گفته، آنها را دعوت به حج کرده و سفر حج آنان را تضمین کرد. پس از آن، دولت عراق اجازه خروج حاجیان را صادر کرد.<ref>حکایات قبرستان بقیع، ص20 ـ26.</ref>

===گرفتن اجازه وقوف انفرادی شیعیان در عرفات===
حائری در ادامه سفر خود به حج در سال ۱۳۴۵ق. (۱۳۰۶ش)، برای زیارت [[حرم حضرت زینب(س)]] به [[سوریه]] رفت و در دمشق با سفیر سعودی ملاقات کرد. وی که از نقش حائری در اعزام حاجیان آگاه بود، گزارش اقدامات حائری را به ملک عبدالعزیز [[آل سعود|سعودی]] داد و با توجه به عدم استقبال مسلمانان از حج در آن سال، حائری را برای سفر حج تشویق کرده و برای امنیت سفر او و ایرانیان از ملک تضمین گرفت.<ref>حکایات قبرستان بقیع، ص27 ـ نامه‌های حائری، ص37ـ38.</ref> همچنین با توجه به امکان اختلاف رؤیت هلال [[ذی حجه]] در بین [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، که در روز [[وقوف در عرفات]] و سایر [[مناسک حج]] اثرگذار است، وی موافقت پادشاه سعودی برای وقوف انفرادی حاجیان شیعی در [[عرفات]] را دریافت کرد.

حائری در ورود به [[مکه]]، از سوی مسئولان شهر استقبال شد. در میان مناسک حج نیز با ثبوت رؤیت هلال نزد حائری، حاجیان ایرانی به همراه حاجیان دیگر کشورها وقوف و سایر اعمال حج را بجا آوردند و به این جهت ملک عبدالعزیز با اعزام نماینده‌ای از حائری تقدیر کرد.<ref name=":2" />

===ترمیم قبرهای امامان بقیع===
[[پرونده:متن توافق ملک عبدالعزیز و عبدالرحیم حائری.jpg|بندانگشتی|متن توافق ملک عبدالعزیز و عبدالرحیم حائری.]]
حائری پس از مناسک حج، به دعوت ملک عبدالعزیز در مراسمی در قصر ملک شرکت کرد و طی دو جلسه مذاکره، نسبت به [[تخریب قبور]] امامان [[بقیع]] اعتراض کرده‌ و خواستار ترمیم قبور شد. با توجه به سابقه تخریب قبور بزرگان اسلام از سوی [[وهابیت]] و شایع شدن تلاش آنها برای تخریب [[حرم نبوی(ص)]]، ملک عبدالعزیز تصریح کرد که هرگز قصد تخریب [[حرم نبوی(ص)]] را ندارد و تخریب قبور بقیع را نیز به دیگران نسبت داد.<ref name=":2">حکایات قبرستان بقیع، ص39؛ دعوت بشر به یکانگی، ص30 ـ 35، «مقدمه»</ref> وی خود را متعهد به پاکسازی و ایجاد دیواری برای حفاظت از قبور بقیع دانست و تأکید کرد از زیارت مشروع از بقیع جلوگیری نکند.<ref>دعوت بشر به یکانگی، ص30 ـ 35، «مقدمه».</ref> این مذاکرات به صورت نامه‌ای رسمی به حائری ابلاغ شد.<ref name=":2" />

با صدور نامه پادشاه سعودی، در همان سال حائری صورت قبور ائمه بقیع را از سطح زمین بالاتر آورد و دیواری دور قبور ساخت.<ref>دعوت بشر به یکانگی، ص34، «مقدمه».</ref> این اقدام، از آن جهت که در نخستین سال پس از تخریب قبور بقیع و وجود نشانه‌هایی از قبور انجام گرفته، مهم دانسته شده است.<ref name=":3">شرح دیدار یک روحانی با ملک عبدالعزیز ـ http://www.ical.ir.index.php?option=com_k2&view=item&id=1738</ref>

بر پایه گزارش حائری، وی همچنین پیشنهاد کرد که سایبان و سکوهای مناسبی بدون تزیئنات و طلاکاری، جهت زائران در بقیع احداث شود که با وجود موافقت عبدالعزیز، هرگز عملی نشد. نامه ملک عبدالعزیز به عنوان سندی برای ترمیم قبور در اختیار عالمان قرار گرفت و تلاش‌هایی نیز برای تأمین بودجه تعمیرات بقیع صورت گرفت؛ ولی به دلائلی نامعلوم این امر محقق نشد.<ref name=":3" />

حائری برای تحقق مفاد نامه پیگیری‌های پرشماری انجام داد. انتشار نسخه‌ای از آن در روزنامه اطلاعات، همچنین ارائه آن به سفیر ایران در لندن برای پیگیری بیشتر و ارسال رونوشتی برای جامعه الازهر [[مصر]] در این زمینه گزارش شده است. مکاتباتی نیز با سفیر سعودی در سوریه انجام گرفت. گفته شده در سال ۱۳۶۷ق. (۱۳۲۷ش) [[صدر الاشرف|صدرالاشراف]] [[امیر الحاج]] ایران، تصویر نامه ملک عبدالعزیز را تکثیر و در اختیار شماری از حاجیان قرار داد تا در صورت جلوگیری از زیارت بقیع به آن استناد کنند.<ref>دعوت بشر به یکانگی، ص34، «مقدمه».</ref>

[[سید حسین بروجردی]] از مراجع شیعه که در سال ۱۳۴۵ق. به حج رفت،<ref>نک: پیام حوزه، ش43ـ44، «زندگی‌نامه آیت الله بروجردی» (ویژه‌نامه)؛ پیام حوزه، ش31، «نگاهی گذرا به زندگانی حضرت آیة العظمی بروجردی».</ref> در شمار همراهان حائری در ملاقات وی با ملک عبدالعزیز یاد شده است.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص34.</ref> البته در منابع زندگینامه سید حسین بروجردی با وجود ذکر سفر حج در آن سال، اشاره‌ای به همراهی با حائری نشده است. برخی، شخص همراه با حائری را نماینده یا کارمند مجلس شورای ملی معرفی کرده‌اند.<ref name=":3" />

===زمینه ایجاد امنیت برای حاجیان ایرانی در راه جبل===
در سال ۱۳۴۷ق. حائری برای پیگیری اقدامات خود و تسهیل زیارت بقیع به حج رفت. در این سفر، مسیر خود را از راه جبل که مشکلات پرشماری برای ایرانیان و شیعیان داشت، انتخاب کرد و در مسیر ضمن گفت‌وگو با سران طوائف و قبائل، زمینه آشتی با آنها را مهیا ساخت. پس از اعمال حج و در مکه نیز مصرانه خواستار اجراء مفاد نامه قبل شده و قول‌های مساعدی نیز دریافت کرد. سال بعد (۱۳۴۸ق) نیز به قصد حج تا [[مدینه]] رفت؛ ولی به دلائلی نامعلوم از انجام حج منصرف شد و به [[نجف]] بازگشت.<ref>دعوت بشر به یگانگی، ص35، «مقدمه».</ref>

===پایه‌گذاری جامعه اخوان اسلامی===
عبدالرحیم حائری در کنار امور مذهبی از جمله برپایی نماز جمعه، با هدف ایجاد وحدت اسلامی و جلوگیری از تفرقه مسلمانان که به باور او مشکل اصلی مسلمانان بود، جامعه اخوان اسلامی را بنیان گذاشت.<ref name=":1" />

==در دیگر آثار==
با وجود اهمیت اقدامات حائری، بازتاب آن در منابع و گزارشات نشریات، اندک بوده و تنها مقدمه برخی آثار وی و کتاب «حکایات قبرستان بقیع» به گزارش آن پرداخته است.<ref>نک: حکایات قبرستان بقیع.</ref>

==پیوند به بیرون==

*مصاحبه با محمدمهدی حائری، فرزند عبدالرحیم حائری؛ [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/08/26/1575988 نسخه اصلی]، [https://web.archive.org/web/20200311154426/https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/08/26/1575988/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%85-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D9%82%D8%A8%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%82%DB%8C%D8%B9-%D8%B9 نسخه آرشیو].
*سیرة ذاتیة لعبدالرحیم حائری؛ [http://mk.iq/view.php?id=1371&ids=1 نسخه اصلی]، [https://web.archive.org/web/20200312080946/http://mk.iq/view.php?id=1371&ids=1 نسخه آرشیو].

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22127/حائـري-عبدالرحيم
 | عنوان = عبدالرحیم حائری
 | نویسنده = ابوذر جعفری
}}
* اثرآفرينان زندگينامه نام آوران فرهنگي ايران از آغاز تا سال 1300 هجري شمسي، زير نظر محمد رضا نصيري، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي ايران، 1377ش.
* پيام حوزه (فصلنامه)، حوزه علميه قم.
* حکايات قبرستان بقيع، خاطراتي از عبدالرحيم صاحب الفصول حائري، به کوشش شهرام قراگوزلو، تهران، رسپِنا، 1388 ش.
* دعوت بشر به يگانگي، عبدالرحيم حائري، شرح سعيد غفارزاده، تهران، غفارزاده، 1374ش.
* الذريعه الي تصانيف الشيعه، آقا بزرگ تهراني ( -1389ق.)، بيروت، دارالاضواء، 1403ق.
* روابط ايران و عربستان در سده بيستم (دوره پهلوي)، حميد احمدي، تهران، وزارت امور خارجه، 1386ش.
* طبقات اعلام الشيعه، آقا بزرگ تهراني، به کوشش عبدالعزيز طباطبايي و محمد طباطبايي، مشهد، دارالمرتضي، بي تا.
* تاريخ عجائب الاثار في التراجم و الاخبار، عبدالرحمن الجبرتي، بيروت، دارالجيل، بي تا.
* الفقه الاسلامي، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامي، قم، 1431ق.
* کيهان فرهنگي (ماهنامه)، تهران، موسسه کيهان.
* مرآة الحرمين، ابراهيم رفعت باشا ( -1353ق.)، قم، المطبعة العلميه، 1344ق.
* نامه‌ها حائري (نهج البصيره)، عبدالرحيم صاحب الفصول، شرح سعيد غفارزاده، تهران، قلم، 1376ش.