| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''عمر بن فهد مکی''' (م۸۸۵ق) از نویسندگان بنام [[تاریخ محلی مکه]] در سده نهم بود. وی از خاندان مشهور [[بنی‌فهد]] است.<ref>الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۹.</ref> اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب [[اتحاف الوری باخبار ام القری]] است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند.
| | {{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۷]]|سال=[[۱۴۰۳]]|کاربر=192.168.100.200 }} |
|
| |
|
| | [[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]] |
| | عمر بن فهد مکی، از نویسندگان بنام تاریخ محلی مکه در سده نهم بود. اثر مهم او در تاریخ محلی مکه کتاب [[اتحاف الوری باخبار ام القری]] است. فرزند و نوه او بعدا کار او را در تاریخ نگاری مکه ادامه دادند. |
| ==زندگی== | | ==زندگی== |
| نام ابن فهد، محمد بوده؛ ولی بیشتر وی را عمر می‌گفته‌اند. لقب او نجم الدین و کنیه‌اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref>
| | بر پايه سخن خود وي، نسب او به م[[حمد بن حنفيه]] مي‌رسد و از اين رو، به او و ديگر اعضاي خاندانش نسبت‌هاي علوي، قُرَشي و هاشمي داده‌اند. گزارشی ديگر، نسب او را به عتبة بن ابي‌‌لهب مي‌رساند. در سده‌هاي 8-10ق. عالمان برجسته‌اي در خاندان ابن فهد ظهور يافتند و در طلب علم به جاهاي دور و نزديک همانند شام، مصر و يمن سفر کردند. اعضاي اين خاندان بيشتر در علم حديث و تاريخ محلي مکه مشهور بودند. |
| | |
| بر پایه سخن خود وی، نسب او به [[محمد بن حنفیه]] می‌رسد و از این رو، به او و دیگر اعضای خاندانش نسبت‌های [[[[آل علی|علوی]]]]، [[قبیله قریش|قُرَشی]] و [[بنی هاشم|هاشمی]] داده‌اند. گزارشی دیگر، نسب او را به [[عتبة بن ابی‌لهب]] می‌رساند.<ref>نظم العقیان، ص۱۷۰-۱۷۱.</ref> در سده‌های ۸-۱۰ق. عالمان برجسته‌ای در خاندان ابن فهد ظهور یافتند و در طلب علم به جاهای دور و نزدیک همانند [[شام]]، [[مصر]] و [[یمن]] سفر کردند.<ref>نک: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۲۷، «ابن فهد».</ref> اعضای این خاندان بیشتر در علم حدیث و تاریخ محلی مکه مشهور بودند.<ref>الدر الکمین، ج۱، ص۳۹۵.</ref> | |
| | |
| ابن فهد زیر نظر پدرش، تقی الدین ابوالفضل محمد (م.۸۷۱ق.)<ref>نک: تهذیب الکمال، ج۱، ص۷۰؛ الضوء اللامع، ج۹، ص۲۸۱.</ref> مقدمات [[فقه]] و [[حدیث]] و [[قرآن]] را آموخت. آموختن فقه را با [[مذهب حنبلی]] آغاز کرد؛ ولی همراه پدر تغییر مذهب داد و فراگیری فقه [[مذهب شافعی|شافعی]] را در پیش گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> او از استادان اهل [[مکه]] همانند [[ابوعبدالله فاسی]]<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> و استادانی که به این شهر رفت و آمد می‌کردند مانند عبدالرحمن زرندی و ابوبکر مراغی دانش آموخت و اجازه گزارش حدیث گرفت.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶.</ref> سپس برای کسب علم چند بار به سرزمین‌های گوناگون همچون مصر و شام سفر کرد..<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷.</ref> از استادان وی، دانشمند نام‌آور، [[ابن حجر عسقلانی]] است که به او بسیار ارج می‌نهاد و ابن فهد در سفر [[قاهره]] در خانه او ساکن شد.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷؛ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۱-۱۲، «مقدمه»؛ التاریخ و المورخون، ص۱۴۸.</ref> [[شمس‌الدین سخاوی]] نیز رابطه علمی و دوستی نزدیک با ابن فهد داشته<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۳۱.</ref> و در آثارش از او با تعبیر «صاحبنا» و «مفیدنا» یاد کرده است.<ref>نک: الاعلان بالتوبیخ، ص۷۱، ۱۹۶-۱۹۷؛ الضوء اللامع، ج۴، ص۲۲۴، ۲۸۴؛ ج۵، ص۱۷۴؛ ج۶، ص۹۴، ۱۲۶، ۱۲۹.</ref>
| |
| | |
| ==روش ابن فهد در نگارش==
| |
| از مهم‌ترین و سودمندترین دلبستگی‌های ابن فهد، مرتب‌سازی و تنظیم موضوعات منابع شرح حال‌نگاری و حدیثی موجود به ترتیب الفبایی و تبویب، تخریج و مستندسازی آنها بود. او با این ابتکار کوشید تا دسترسی به مباحث این منابع را برای محققان آسان سازد.<ref>نک: الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹؛ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۵، «مقدمه».</ref> تنظیم گزارش‌های [[مکه]] برای نخستین بار به‌گونه سال‌شمار در اتحاف الوری نیز در شمار چنین کوشش‌هایی است.<ref>بلوغ القری، ج۱، ص۷۹.</ref>
| |
| | |
| روش سال‌شمار ابن فهد سرمشق برخی از نویسندگان پس از او شد؛ همانند فرزندش [[عبدالعزیز بن عمر بن فهد|عبدالعزیز]] (درگذشت ۹۲۰ق.) که در کتاب [[بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری|بلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری بأخبار ام القُری]] رویدادهای سال ۸۸۵ تا ۹۲۲ق. را ثبت کرد و به روش پدر تفصیل بیشتر داد و مطالب را به ترتیب ماهانه آورد.<ref>نک: بلوغ القری، ج۱، ص۷۹.</ref> نیز نوه ابن فهد، جارالله [[محمد بن عبدالعزیز بن فهد|محمد بن عبدالعزیز]] (م.۹۵۴ق.) در کتاب [[نیل المنی بذیل بلوغ القری|نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری]] همین شیوه را پی گرفت.
| |
| | |
|
| |
|
| | ابن فهد زير نظر پدرش، تقي الدين ابوالفضل محمد (م.871ق.) مقدمات فقه و حديث و قرآن را آموخت. آموختن فقه را با مذهب حنبلي آغاز کرد؛ ولي همراه پدر تغيير مذهب داد و فراگيري فقه شافعي را در پيش گرفت. او از استادان اهل مکه همانند ابوعبدالله فاسي و استادانی که به این شهر رفت و آمد می‌کردند مانند عبدالرحمن زرندي و ابوبکر مراغي دانش آموخت و اجازه گزارش حديث گرفت. سپس براي کسب علم چند بار به سرزمين‌هاي گوناگون همچون مصر و شام سفر کرد. از استادان وي، دانشمند نام‌آور، ابن حجر عسقلاني است که به او بسيار ارج مي‌نهاد و ابن فهد در سفر قاهره در خانه او ساکن شد. [[شمس‌الدین سخاوي]] نيز رابطه علمي و دوستي نزديک با ابن فهد داشته و در آثارش از او با تعبير «صاحبنا» و «مفيدنا» یاد کرده است. |
| ==آثار نویسنده== | | ==آثار نویسنده== |
| ابن فهد، جز اتحاف الوری، آثار بسیار دیگر دارد که برخی از آنها اکنون در دست نیستند. مهم‌ترین آنها عبارتند از: | | ابن فهد، جز اتحاف الوري، آثار بسيار ديگر دارد که برخي از آنها اکنون در دست نيستند. مهم‌ترين آنها عبارتند از: |
| {{ستون-شروع|۴}} | | {{ستون-شروع|4}} |
| *الالحاقات یا مسلسلات<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۴۲۹، «ابن فهد».</ref> | | *الالحاقات يا مسلسلات |
| *بذل الجهد فی من سُمّی بفهد و ابن فهد<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۳۶۰؛ الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | | *بذل الجهد في من سُمّي بفهد و ابن فهد |
| *بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام<ref>التاریخ و المورخون، ص۱۵۰.</ref> | | *بغية المرام بأخبار ولاة البلد الحرام |
| *التبیین للطبریین<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸؛ ایضاح المکنون، ج۱، ص۲۲۴.</ref> | | *التبيين للطبريين |
| *تذکرة الاناسی بأولاد ابی‌عبدالله الفاسی<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | | *تذکرة الاناسي بأولاد ابي‌عبدالله الفاسي |
| *السرّ الظهیری بأولاد احمد النوَیری<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | | *السرّ الظهيري بأولاد احمد النوَيري |
| *الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین<ref>الاعلان بالتوبیخ، ص۷۱، ۲۸۲؛ غایة المرام، ج۱، ص۴.</ref> | | *الدر الکمين بذيل العقد الثمين في تاريخ البلد الامين |
| *غایة الامانی فی تراجم اولاد القسطلانی<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | | *غاية الاماني في تراجم اولاد القسطلاني |
| *الفهرست<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹.</ref> | | *الفهرست |
| *اللباب فی الالقاب<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | | *اللباب في الالقاب |
| *المخضرمین<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | | *المخضرمين |
| *المشارق المنیرة فی ذکر بنی‌ظهیره<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | | *المشارق المنيرة في ذکر بني‌ظهيره |
| *معجم الشیوخ یا المعجم<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref> | | *معجم الشيوخ يا المعجم |
| *المغیر اسمهم<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | | *المغير اسمهم |
| *المؤاخاة بینهم<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | | *المؤاخاة بينهم |
| *المدلّسین<ref>البدر الطالع، ج۱، ص۳۴۹.</ref> | | *المدلّسين |
| *نور العیون بما تفرق من الفنون<ref>ایضاح المکنون، ج۲، ص۶۸۵.</ref> | | *نور العيون بما تفرق من الفنون |
| {{پایان}}
| |
| همچنین وی آثاری دارد که در آنها شرح حال و آثار مشایخ خود و دیگران را نگاشته است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۸.</ref>
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| {{دانشنامه
| |
| | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9335
| |
| | عنوان = اتحاف الوری
| |
| | نویسنده = ابراهیم احمدیان
| |
| }}
| |
| * '''اتحاف الوری باخبار ام القری''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش شلتوت و عبدالکریم، مکه، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، ۱۴۰۴ق
| |
| * '''الإعلام بأعلام بیت الله الحرام''': محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۲۰۰۴م
| |
| * '''الاعلان بالتوبیخ''': شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانز روز، بیروت،دار الکتب العلمیه
| |
| * '''ایضاح المکنون''': اسماعیل باشا بغدادی (م.۱۳۳۹ق.)، به کوشش رفعت بیگله، بیروت،دار احیاء التراث العربی
| |
| * '''البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع''': محمد بن علی شوکانی (م.۱۲۵۰ق.)، به کوشش خلیل منصور، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۸م
| |
| * '''بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری باخبار ام القری''': عبدالعزیز بن النجم بن فهد (م.۹۲۲ق.)، به کوشش صلاح الدین بن خلیل ابراهیم و دیگران، قاهره،دار القاهره، ۲۰۰۵م
| |
| * '''التاریخ و المورخون''': محمد الحبیب الهیله، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۹۹۴م
| |
| * '''تهذیب الکمال''': المزی (م.۷۴۲ق.)، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۹۸۵م
| |
| * '''دائرة المعارف بزرگ اسلامی''': موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ق
| |
| * '''الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالملک بن دهیش، بیروت،دار خضاعه، ۲۰۰۰م
| |
| * '''الضوء اللامع''': شمس الدین السخاوی (م.۹۲۰ق.)، قاهره،دار الکتاب الاسلامی
| |
| * '''غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام''': عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش فهیم شلتوت، جده،دار المدنی، ۱۹۸۶م
| |
| * '''نظم العقیان فی اعیان الاعیان''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش فیلیپ حتی، نیویورک، ۱۹۲۷م.
| |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| <onlyinclude>{{تکمیل مقاله
| |
| | شناسه = شد
| |
| | جعبه اطلاعات =
| |
| | عنوان‌بندی = شد
| |
| | ویرایش = شد
| |
| | لینک‌دهی = شد
| |
| | عکس =
| |
| | جعبه نقل قول =
| |
| | پیوند به بیرون =
| |
| | مطالعه بیشتر =
| |
| | پانویس و منابع = شد
| |
| | ناوبری =
| |
| | رده = شد
| |
| | تغییر مسیر =
| |
| }}<onlyinclude>
| |
|
| |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
| [[رده:نویسندگان سده نهم هجری قمری]]
| |
| [[رده:نویسندگان تاریخ و جغرافیای مکه]]
| |
