در حال ویرایش غزوه خیبر

{{جعبه اطلاعات جنگ
| جنگ      = غزوه خیبر
| قسمتی‌از  =
| تصویر    =[[پرونده:نقشه غزوه خیبر.png]]

| زیرنویس  =موقعیت جغرافیایی خیبر
| زمان     =  سال هفتم هجری
| مکان     =  منطقه [[خیبر]] در شمال مدینه
| مختصات   = 
| علت      = تهدیدهای یهودیان خیبر
| قلمرو    =
| نتیجه    =  پیروزی مسلمانان
| جنگنده۱  = 
| جنگنده۲  = 
| فرمانده۱ = [[پیامبر(ص)]]
| فرمانده۲ = 
| قوای۱    =
| قوای۲    =
| خسارات۱  = 
| خسارات۲  = 
| خسارات۳ = 
| یادداشت  =
| عرض جغرافیایی = 
| طول جغرافیایی = 
| توضیح نقشه = 
}}
'''غَزوه خیبر''' به جنگ [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] با [[یهودیان]] منطقه [[خیبر]] در نزدیکی [[مدینه]] در سال هفتم هجری گفته می‌شود که با پیروزی مسلمانان پایان یافت. یهودیان اهل خیبر به یهودیان اخراج‌شده از مدینه پناه داده بودند و همچنین دیگر قبایل عرب را به جنگ با مدینه تشویق می‌کردند و نیز گزارش‌هایی وجود دارد که قصد حمله به را مسلمانان را داشتند.

در غزوه خیبر مسلمانان طی یک یا دو ماه توانستند منطقه خیبر را فتح کنند. در منابع تاریخی گفته شده تعداد شهدای این غزوه ۱۵ نفر و تعداد کشته‌شدگان یهود ۹۳ نفر است. در این جنگ از رشادت‌های [[امام علی(ع)]] سخن گفته شده است. گزارش شده امام علی درِ [[قلعه خیبر]] را به تنهایی از جا کنده است. 

پس از جنگ صلح‌نامه‌ای بین پیامبر با یهودیان خیبر نوشته شد و مقرر شد باغ‌های یهودیان در اختیار آن‌ها بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد. در این غزوه، منطقه فدک که در نزدیکی خیبر جای داشت بدون جنگ به دست مسلمانان افتاد و پیامبر آن را به [[حضرت زهرا(س)]] بخشید. 
== منطقه خیبر ==
{{اصلی|خیبر}}
خیبر منطقه‌ای حاصل‌خیز در شمال [[مدینه]] است که در عصر [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] از مراکز [[یهودیان در حجاز|یهودی‌نشین]] [[حجاز]] بود.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.</ref> غزوه خیبر و برخی سریه‌ها در منطقه خیبر اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۸.</ref> خیبر از نظر اقتصادی و کشاورزی و بازرگانی اهمیت داشت.<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۵ و ص۴۱۱.</ref> خیبر امروزه نام یکی از استان‌های [[عربستان]] است. این استان در ناحیه‌ای کوهستانی و در مسیر [[تبوک]] و جاده [[اردن]] قرار دارد. فاصله آن تا مدینه حدود ۱۶۵ کیلومتر است.<ref>المعالم الاثیره، ص۱۰۹.</ref>

== علت جنگ ==
[[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نضیر]] که پس از پیمان‌شکنی و اعلام جنگ با پیامبر در سال چهارم هجرت، مجبور به تسلیم و مهاجرت از مدینه شد، به خیبر رفتند و دشمنی خود را با مسلمانان تشدید کردند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۹۱؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۵۰.</ref> همچنین اهالی خیبر، با پشتوانه مالی حاصل از کشاورزی، قبایل اطراف خود و شمال مدینه را علیه مدینه تحریک می‌کردند.<ref>تاریخ الطبری، ج۲، ص۲۸۶؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۲؛ الاصابه، ج۶، ص۱۳۵.</ref> 

گزارش‌هایی از آمادگی و قصد سران خیبر برای حمله به [[مدینه]] نیز وجود دارد.<ref>المغازی، ص۵۳۰ و  ص۵۶۳.؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۷۰.</ref> <ref>تاریخ الطبری، ج۳، ص۲۳؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۳۰۱.</ref> نامه‌ای از پیامبر به اهالی خیبر هم موجود است که آنان را به اسلام دعوت کرده است.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۵۴۴.</ref> هرچند زمان این نامه روشن نیست، ولی برخی آن را مربوط به سال هفتم دانسته‌اند.<ref>مکاتیب الرسول، ج۲، ص۴۸۸.</ref> 

== ماجرای جنگ ==
غزوه خیبر در سال هفتم هجری اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۱؛ تاریخ خلیفه، ص۴.</ref> پیامبر در آغاز راه پرچمی به دست [[حباب بن منذر]] و یکی به دست [[سعد بن عباده]] داد و پرچم اصلی را به [[امام علی(ع)]] سپرد.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۱.</ref> پیامبر و سپاه او طی چند روز بیشتر قلعه‌های یهودیان در خیبر را فتح کردند.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۶۶؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۲۶.</ref> مهم‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه این منطقه [[قلعه خیبر|قلعه قَموص]] بود که هنگام نبرد آن، پیامبر دچار سردرد شده بود و در اردوگاه به سر می‌برد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۷۰.</ref> صبحگاهان پیامبر(ص) در پی امام علی فرستاد و پرچم را به دستش سپرد.<ref>البدء و التاریخ، ج۴، ص۲۲۶؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۹ و ص۱۱۰۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۸۶.</ref> امام علی پس از کشتن قهرمان یهود، مَرحَب، پیروزی مسلمانان و فرار یهودیان را محقق ساخت.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۵۶.</ref> امام علی(ع) درب قلعه را با دستان خود کند و آن را روی خندق پیرامون قلعه انداخت تا مسلمانان از آن عبور کنند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۳۵؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۲۰؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۸۹؛ الارشاد، ج۱، ص۱۲۶ و ص۱۲۷.</ref> در آخرین مرحله غزوه خیبر، آخرین دژها به محاصره سپاه اسلام درآمد و با مذاکره به دست پیامبر افتاد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۷۰.</ref>
[[پرونده:باقیمانده خیبر.jpg|بندانگشتی|قلعه‌های خیبر]]
عدد لشکریان مسلمان در خیبر، ۱۵۰۰ نفر گزارش شده است که ۲۰۰ نفر آنان سواره بودند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۰؛ المغازی، ج۲، ص۶۸۹؛ الکامل، ج۲، ص۲۱۶..</ref> گروهی از زنان (حدود ۱۵ تن)‌ نیز در این نبرد شرکت کردند تا لشکر را امداد، و زخمی‌ها را مداوا کنند.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲۷ و ص۲۴۵ و ص۲۵۴ و ص۲۹۳ و ص۳۰۰؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۳۵.</ref> تعداد شهدای این غزوه ۱۵ نفر و تعداد کشتگان یهود ۹۳ نفر ثبت شده است.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۲.</ref>

== صلح‌نامه ==
پس از نبرد خیبر، غنائم دو قلعه شق و نطات میان مسلمانان تقسیم شد و غنائم دژ کتیبه، به عنوان [[خمس]]، در اختیار پیامبر قرار گرفت. ایشان آن را بین [[امهات المؤمنین|همسران]] خود، [[بنی هاشم|بنی‌هاشم]]، یتیمان، مساکین و عده‌ای دیگر تقسیم کرد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۹.</ref> آن‌گاه با اهالی خیبر چنین قرار گذاشت که باغ‌هایشان در اختیارشان بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه آنان، از آنِ مسلمانان باشد. هر سال نماینده‌ای از سوی آن حضرت برای تعیین مقدار محصول به خیبر می‌رفت و این شرایط تا زمان [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم، ادامه داشت.<ref>المغازی، ص۶۹۱.</ref>

=== فدک ===
{{اصلی|فدک}}
در نزدیکی منطقه خیبر، باغ و روستایی بود به نام [[فدک]] که در غزوه خیبر بدون درگیری و جنگ به دست مسلمانان افتاد. یهودیان فدک به خاطر پیشگیری از لشکرکشی سپاه اسلام که در غزوه خیبر پیروز شدند، با آنان صلح کردند. طبق این مصالحه نیمی از این باغات برای پیامبر بود.<ref>امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۲۵.</ref> بر پایه آیه فیء (آیه ۷ سوره حشر)، اموالی که بدون جنگ به دست آید، فَیء نامیده می‌شوند و پیامبر(ص) اختیار دارد آنها را به کسانی که خود صلاح می‌داند، بسپارد و پیامبر فدک را به [[حضرت زهرا(س)]] بخشید.<ref>مفاتیح الغیب، ج۲۹، ص۵۰۶؛ المیزان، ج۱۹، ص۲۰۳.</ref>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = 
| منبع = مقاله «خیبر، غزوه» در دانشنامه حج و زیارت است.
| لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1717151/%D8%AE%DB%8C%D8%A8%D8%B1-%D8%BA%D8%B2%D9%88%D9%87?q=%D8%AE%DB%8C%D8%A8%D8%B1%20%D8%BA%D8%B2%D9%88%D9%87&amp;score=274877907000.0&amp;rownumber=2
| توضیحات منبع = 
}}
* '''الارشاد'''، مفید، محمد بن محمد، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
* '''الاستیعاب'''، ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
* '''الاصابة فی تمییز الصحابه'''، ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
* '''امتاع الاسماع'''، مقریزی، احمد بن علی، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
* '''البدء و التاریخ'''، مقدسی، مطهر بن طاهر، بیروت، دار صادر، ۱۹۰۳م.
* '''البدایة و النهایه'''، ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* '''تاریخ خلیفه'''، خلیفة بن خیاط، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
* '''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، طبری، محمد بن جریر، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
* '''تاریخ مدینة دمشق'''، ابن عساکر، علی بن حسن، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
* '''تاریخ الیعقوبی'''، یعقوبی، احمد بن اسحاق، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
* '''دانشنامه حج و حرمین شریفین'''، «خیبر، غزوه»، صادقی، محسن، تهران، مشعر، بی‌تا.
* '''دلایل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه'''، البیهقی، احمد بن الحسین، به کوشش عبدالمعطی امین قلعه‌جی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
* '''السیرة النبویه'''، ابن هشام، عبدالملک بن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
* '''الطبقات الکبری'''، ابن سعد، محمد بن سعد، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* '''الکامل فی التاریخ'''، علی بن اثیر، علی بن محمد، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
* '''مفاتیح الغیب'''، فخر رازی، محمد بن عمر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، سوم، ۱۴۲۰ق.
* '''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
* '''المغازی'''، واقدی، محمد بن عمر، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
* '''المیزان فی تفسیر القرآن'''، طباطبایی، سید محمدحسین، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
* '''مکاتیب الرسول'''، میانجی، احمدی، تهران، دار الحدیث، ۱۴۱۹ق.
{{پایان}}
{{غزوات پیامبر}}
[[رده:غزوات پیامبر(ص)]]