در حال ویرایش غزوه خیبر

{{در دست ویرایش|ماه=[[اردیبهشت]]|روز=[[۲۷]]|سال=[[۱۴۰۴]]|کاربر=Mo.ali.rezapour  }}

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]

'''غَزوه خیبر''' به جنگ [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] با یهودیان منطقه [[خیبر]] در مدینه گفته می‌شود که با پیروزی یاران پیامبر(ص) پایان یافت. سبب جنگ پیامبر با یهودیان خیبر را این دانسته‌اند که این یهودیان، به یهودیان اخراج‌شده مدینه پناه داده بودند و همچنین دیگر قبایل عرب را به جنگ با مدینه تشویق می‌کردند. و نیز گزارش‌هایی وجود دارد که یهودیان خیبر قصد حمله به را مسلمانان را داشتند.

 

این جنگ در سال هفتم هجری رخ داد و مسلمانان طی یکی دو ماه توانستند منطقه خیبر را فتح کنند و یهودیان را شکست دهند. در منابع تاریخی گفته شده تعداد شهدای این غزوه ۱۵ نفر و تعداد کشته‌شدگان یهود ۹۳ نفر است. در این جنگ از رشادت‌های [[امام علی(ع)]] زیاد سخن گفته شده است. گزارش شده امام علی درِ [[قلعه خیبر]] را به تنهایی از جا کنده است.  

پس از جنگ صلح‌نامه‌ای بین پیامبر با یهودیان خیبر نوشته شد و طی آن مقرر شد باغ‌های یهودیان در اختیار آنها بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد.  

خیبر منطقه‌ای حاصل‌خیز در شمال مدینه است که در عصر پیامبر(ص) از مراکز یهودی‌نشین حجاز بود.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۴.</ref> غزوه خیبر و برخی سریه‌ها در منطقه خیبر اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۸.</ref> خیبر از نظر اقتصادی، خیبر اهمیت کشاورزی و بازرگانی داشت.<ref>معجم البلدان، ج۲، ص۱۹۵ و ص۴۱۱.</ref> خیبر امروزه نام یکی از استان‌های عربستان است. این استان در ناحیه‌ای کوهستانی و در مسیر تبوک و جاده اردن قرار دارد. فاصله آن تا مدینه حدود ۱۶۵ کیلومتر است.<ref>المعالم الاثیره، ص۱۰۹.</ref>

محققان علت اصلی لشکرکشی پیامبر به منطقه خیبر را از بین بردن مرکزیت دشمنی با مسلمانان در شمال مدینه دانسته‌اند؛ زیرا از ابتدای حضور مسلمانان در مدینه، منطقه خیبر و یهودیان ساکن آن و همچنین قبایل اطراف، که بیشتر تحت تأثیر و نفوذ خیبر بودند، مدینه را تهدید می‌کردند. رویدادهای یک‌ساله پیش از نبرد و سریه‌هایی که به آن سو انجام شد، نشان‌دهنده نا امن بودن آن منطقه و توطئه‌های مکرر یهودیان خیبر و قبایل هم‌پیمان آن‌هاست.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۶.</ref>

[[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نضیر]] که پس از پیمان‌شکنی و اعلام جنگ با پیامبر در سال چهارم هجرت، مجبور به تسلیم و مهاجرت از مدینه شد، به خیبر رفتند و دشمنی خود را با مسلمانان تشدید کردند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۹۱؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۵۰.</ref> همچنین اهالی خیبر، با پشتوانه مالی حاصل از کشاورزی، قبایل اطراف خود و شمال مدینه را علیه مدینه تحریک می‌کردند.<ref>تاریخ الطبری، ج۲، ص۲۸۶؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۲؛ الاصابه، ج۶، ص۱۳۵.</ref> گزارش‌هایی از آمادگی و قصد بزرگان خیبر برای حمله به مدینه نیز وجود دارد.<ref>المغازی، ص۵۳۰ و  ص۵۶۳.؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۷۰.</ref> چنان‌که دو ماه پیش از غزوه خیبر، پیامبر خبردار شد که یکی از فرماندهان یهود منطقه، قصد حمله به مدینه را دارد.<ref>تاریخ الطبری، ج۳، ص۲۳؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۳۰۱.</ref> نامه‌ای از پیامبر به اهالی خیبر هم موجود است که آنان را به اسلام دعوت کرده است.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۵۴۴.</ref> هرچند زمان این نامه روشن نیست، ولی برخی آن را مربوط به سال هفتم دانسته‌اند.<ref>مکاتیب الرسول، ج۲، ص۴۸۸.</ref> چنان‌که از کلمات این نامه استفاده می‌شود، پیش از غزوه خیبر نوشته شده و اتمام حجتی با اهل خیبر بوده و پس از این نامه، به آن سو لشکرکشی شده است.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۶.</ref>

غزوه خیبر در سال هفتم هجری اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۱؛ تاریخ خلیفه، ص۴.</ref> پیامبر در آغاز راه پرچمی به دست [[حباب بن منذر]] و یکی به دست [[سعد بن عباده]] داد و پرچم اصلی را به [[امام علی(ع)]] سپرد.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۱.</ref> پیامبر و سپاه او طی چند روز بیشتر قلعه‌های یهودیان در خیبر را فتح کردند.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۶۶؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۲۶.</ref> مهم‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه این منطقه [[قلعه خیبر|قلعه قَموص]] بود که هنگام نبرد آن، پیامبر دچار سردرد شده بود و در اردوگاه به سر می‌برد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۷۰.</ref> صبحگاهان پیامبر(ص) در پی امام علی فرستاد و پرچم را به دستش سپرد.<ref>البدء و التاریخ، ج۴، ص۲۲۶؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۹ و ص۱۱۰۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۸۶.</ref> امام علی پس از کشتن قهرمان یهود، مرحب، پیروزی مسلمانان و فرار یهودیان را محقق ساخت.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۵۶.</ref> در هنگامه این درگیری، سپر امام علی شکست و به جای آن درِ قلعه را با دستان خود کَند و سپر قرار داد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۳۵؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۲۰؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۸۹.</ref> آن‌گاه روی خندقی که پیرامون قلعه حفر شده بود، انداخت تا رزمندگان از روی آن عبور کنند.<ref>الارشاد، ج۱، ص۱۲۶ و ص۱۲۷.</ref> به گفته برخی، هشت نفر<ref>امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۱۰؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۸۹؛ ج۷، ص۲۲۴.</ref> و به گفته برخی دیگر هفتاد نفر نمی‌توانستند این در را بلند کنند.<ref>الارشاد، ج۱، ص۱۲۸ و ص۱۲۹؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۱۲.</ref> در آخرین مرحله غزوه خیبر، آخرین دژها به محاصره سپاه اسلام درآمد و با مذاکره به دست پیامبر افتاد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۷۰.</ref>

عدد لشکریان مسلمان در خیبر، ۱۵۰۰ نفر گزارش شده است که ۲۰۰ نفر آنان سواره بودند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۰؛ المغازی، ج۲، ص۶۸۹؛ الکامل، ج۲، ص۲۱۶..</ref> تعداد جنگجویان خیبر را فقط واقدی در چند مورد از کتاب مغازی، ۱۰۰۰۰ نفر گزارش کرده<ref>المغازی، ج2، ص637، 640، 642.</ref> و در منابع دیگر نیامده است.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۸.</ref> گروهی از زنان نیز در این نبرد شرکت کردند تا لشکر را امداد، و زخمی‌ها را مداوا کنند. تعداد زنانی که صحابه‌نگاران نام آنان را به مناسبت شرح حال هر یک ثبت کرده‌اند، به ۱۵ نفر می‌رسد.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲۷ و ص۲۴۵ و ص۲۵۴ و ص۲۹۳ و ص۳۰۰؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۳۵.</ref> تعداد شهدای این غزوه ۱۵ نفر و تعداد کشتگان یهود ۹۳ نفر ثبت شده است.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۲.</ref>

پس از نبرد خیبر، غنائم دو قلعه شق و نطات میان مسلمانان تقسیم شد و غنائم دژ کتیبه، به عنوان خمس، در اختیار پیامبر قرار گرفت. ایشان آن را بین همسران خود، بنی‌هاشم، یتیمان، مساکین و عده‌ای دیگر تقسیم کرد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۹.</ref> آن‌گاه با اهالی خیبر چنین قرار گذاشت که باغ‌هایشان در اختیارشان بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد. از این رو هر سال نماینده‌ای از سوی آن حضرت برای تعیین مقدار محصول به خیبر می‌رفت و این تا زمان [[خلیفه دوم]] ادامه داشت.<ref>المغازی، ص۶۹۱.</ref>

* '''امتاع الاسماع'''، المقریزی، احمد بن علی، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.