در حال ویرایش قبة الصخره

}}

'''قبة الصخره''' یا مسجد صَخْره، نام مسجدی در محدوده حرم شریف [[شهر بیت‌المقدس]] است که در میان حصار سلیمان و در کنار [[مسجدالاقصی]] قرار دارد. این مسجد به دلیل اینکه مشهد انبیا یا محل [[معراج پیامبر اسلام]](ص) بوده، نزد ادیانی چون [[صابئیت]]، [[یهودیت]]، [[مسیحیت]] و [[اسلام]] دارای احترام است.

این مسجد که دربر دارنده صخره مقدس بوده، آثار و مشاهد مختلفی از انبیای گذشته را در خود جای داده و پیشینه آن به دوران انبیای پیش از [[اسلام]] برمی‌گردد. مسجد صخره پس از فتح [[بیت‌المقدس]] در قرن نخست قمری به دستور [[خلیفه دوم]] بنا گردید و [[عبد‌الملک بن مروان]] در سال 65ق، این مسجد را به حرم شریف ملحق کرد. اما در قرن پنجم قمری حدود یک قرن، صلیبیان، بیت‌المقدس را از قلمرو حکومت اسلامی خارج  کردند و اداره این مکان به دست مسیحیان افتاد.

==موقعیت جغرافیایی==

[[پرونده:نمایی از مسجد صخره و مسجد الاقصی.jpg|بندانگشتی|نمایی از مسجد صخره و مسجد الاقصی در محدوده حرم]]

==جایگاه و اهمیت==

این مسجد که صخر‌ه‌ای را در بر گرفته است، گرچه در روز فتح بیت‌‌المقدس و به دستور [[خلیفه دوم]] بنا شد،<ref>العبر تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبد‌المحمد آیتی، ج1، ص263؛  الروض المعطار فی خبر الاقطار، ص69.</ref> به آن دلیل که مشهد انبیا<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص51؛  الاشارات الی معرفة الزیارات، ص31؛  مقدمه ابن خلدون، ج2، ص698.</ref> و بنا به نقلی، محل [[معراج]] رسول خدا(ص) بود،<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص96.</ref> اهمیت اسلامی یافته است و [[عبد‌الملک بن مروان]] در سال 65ق، این مسجد را به حرم شریف ملحق کرد.<ref>العبر تاریخ ابن خلدون، ج1، ص265.</ref>

===معراج پیامبر اسلام===

تاریخ اسلامی این معبد نیز، بنا به گزارشاتی که کمتر می‌توان برای آن مدرکی روایی یافت، با معراج پیامبر اسلام(ص) مرتبط است برخی بر این عقیده‌اند که رسول خدا(ص) در شب معراج، پس از اقامه نماز در این معبد، صخره مقدس را لمس کرد و صخره، که از جلالت رسول اسلام(ص) برخاسته بود، به امر حضرت بر جای نشست و نیمه‌معلق باقی ماند.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص53؛  رحله ابن بطوطه، ج1، ص96.</ref>

[[پرونده:مسجد صخره و مسجد الاقصی در محدوده حرم.jpg|بندانگشتی|مسجد صخره و مسجد الاقصی در حصار سلیمان]]

پس از فتح اسلامی بیت‌‌المقدس نیز، [[عمر بن خطاب]] با راهنمایی [[کعب‌الاحبار]]، به موقعیت این صخره اطلاع یافت و پس از آنکه خود به تطهیر و پاکیزه کردن آن همت گماشت، مسجدی را بر آن بنا نهاد.<ref>الروض المعطار، ص69.</ref> هنگام بنای مسجد، کعب‌الاحبار توصیه کرد که موضع صخره و ساختمان مسجد، به گونه‌ای باشد که قبله [[حضرت موسی(ع)]] (صخره) و قبله [[حضرت محمد(ص)]] در یک سمت قرار گیرند!<ref>الروض المعطار، ص69.</ref> ابن خلدون نیز معتقد است که کشیش مسیحیان بیت‌المقدس، قبة ‌الصخره را برای ساخت مسجد به خلیفه دوم پیشنهاد کرد.<ref>العبر، تاریخ ابن خلدون، ج1، ص263.</ref> این پیشنهاد را می‌توان طرحی برای زدودن آثار یهود از بیت‌‌المقدس یا درگیر کردن مسلمانان با یهودیان دانست پیشنهادی که پس از چهارده قرن، هنوز پیامد‌های آن، جهان اسلام را تحت تاثیر خود قرار داده است.

پس از وی، ولید بن عبدالملک بر توسعه و تزیین مسجد قبة ‌الصخره همت گماشت و از امپراتور روم خواست تا کارگران و مصالح لازم برای این امر را به بیت‌‌المقدس گسیل دارد.<ref>مقدمه ابن خلدون، ج2، صص701-703.</ref> به کار رفتن هشت هزار قطعه مس زراندودشده در گنبد و هزار مثقال طلا در ستون‌‌های مسجد قبة ‌الصخره، از تزییناتی است که در دوره عبدالملک صورت گرفته است.<ref>الروض المعطار، ص69.</ref> تزییناتی که چندان پایبند بر موازین دینی و فقهی نبود و بیشتر شاهدی بر رویکرد معرفتی و جهان‌بینی خلفای اموی بود.

===تبرک‌فروشی و نصب صلیب===

تا سال 583ق، نزدیک به یک قرن به طول انجامید تا مسلمانان توانستند بار دیگر بیت‌المقدس، مسجدالاقصی و مسجد قبة ‌الصخره را به جهان اسلام برگردانند. در این مدت نه ‌تنها مشاهد، آثار و بنای حرم شریف، که مشتمل بر مسجدالاقصی و سایر مقامات آن بود، دستخوش تغییرات شد، بلکه مناسک و مراسم متداول در این شهر و مشاهد آن نیز دگرگونی یافت، از جمله این تغییرات، پنهان کردن صخره مقدس با سنگ مرمر بود. علت این کار سودجویی متولیان حرم بود؛ چراکه آنها سنگ‌‌های صخره را به وزن طلا و به عنوان تبرک به زائران مسیحی می‌فروختند این اقدام که مورد اقبال متولیان و زائران شهر‌های دور واقع شده بود، باعث شد که یکی از دولتمردان مسیحی، تبرک‌فروشی کشیشان را تهدیدی جدی برای بقای تاریخی صخره بداند و درصدد پوشاندن آن با سنگ‌‌های مرمر برآید.<ref>الکامل، ج11، ص552؛  العبر تاریخ ابن خلدون، ج4، صص472 و473؛  المعالم الاثیرة، ص66.</ref>

این برتری در مواردی که تقابل، بین خود مسلمانان بود، اهمیتی دوچندان می‌یافت. از جمله این موارد سرکوب اعتراض اهالی بیت‌‌المقدس، از سوی یکی از سرداران سلجوقی به نام «اتسز»، در سال 469ق، بود در این واقعه، وی به دلیل خشمی که از ساکنان [[بیت‌‌المقدس]] به دل گرفته بود، تنها پناهجویان به قبة ‌الصخره را امان داد و سایر اهالی و حتی پناهندگان به محراب داوود(ع) و مسجدالاقصی را به قتل رساند.<ref>الکامل، ج10، ص283؛  العبر تاریخ ابن خلدون، ج4، صص 472 و 473.</ref>

==ساختمان و معماری==

موقعیت مسجد در حرم شریف به صورتی است که صخره میان مسجد و مسجد میان سکو و سکو میان صحن واقع شده است.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص50.</ref> سکویی که مسجد بر آن بنا شده و با چهار مسیر پله‌ای به آن دسترسی پیدا می‌کنند، به ابعاد 330 ارش (فاصله‌ای از سر آرنج تا نوک انگشت میانی) در سیصد ارش و ارتفاع دوازده گز (فاصله‌ای در حدود یک و نیم ارش) است.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص49.</ref>