در حال ویرایش قبر حضرت خدیجه
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| عنوان = | | عنوان = | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۰: | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| تخریب = سال‌های ۱۲۱۸ و ۱۳۴۳ق | | تخریب = سال‌های ۱۲۱۸ و ۱۳۴۳ق | ||
| عرض جغرافیایی = | | عرض جغرافیایی = | ||
| طول جغرافیایی = | | طول جغرافیایی = | ||
}} | }} | ||
'''قبر حضرت خدیجه | '''قبر حضرت خدیجه'''، آرامگاه خَدیجه دختر خُوَیلَد و همسر [[حضرت محمد(ص)]] است و در [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] واقع در مکه قرار دارد. | ||
قبر خدیجه را در نزدیکی قبر [[عبدالمطلب]] و [[ابوطالب]] ذکر کرده‌اند و از جمله قبوری بود که شیعه و سنی به زیارت آن می رفتند. در سال 950ق حاکم عثمانی [[مصر]] بارگاهی از سنگ برای قبر ساخت و آن را با پارچه مزین کرد و خادمی برای آن قراردارد. | |||
در سفرنامه‌های حج دوره [[قاجاریان|قاجار]] نیز اشاراتی به قبر حضرت خدیجه شده است؛ از سنگ‌کاری و کاشی‌کاری فاخر این بقعه تا مورد اقبال بودن آن از سوی شیعه و سنی. | |||
خدیجه | بقعه‌ای که برای قبر خدیجه ساخته شده بود در 1218ق با تسلط [[وهابیان]] بر مکه تخریب شد اما مجدد به دست عثمانیان بازسازی شد؛ اما در نهایت با تشکیل حکومت [[آل سعود]]، این بقعه همراه با سایر بقعه ها در سال 1343قمری تخریب شد. بعدتر بخش قدیمی و جدید قبرستان ابوطالب با دیواری جدا شد تا زائران نتوانند قبر خاندان و صحابه پیامبر را ببینند. امروزه زائران تنها در روزها و ساعاتی اجازه دارند از پشت نرده‌های فلزی، بخش قدیمی را زیارت کنند. | ||
==مکان قبر== | ==مکان قبر== | ||
بنابر نظر [[ابن‌بطوطه]] (درگذشت: ۷۷۹ق) و شهید اول (درگذشت: ۷۸۶ق)، قبر خدیجه(س) در [[جنة المعلاة|جَنَّة المَعلاة]] که به آن قبرستان ابوطالب نیز گویند، بوده و آن را از قبرهای معروف این قبرستان دانسته‌اند.<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> همچنین منابع از وجود قبر خدیجه در نزدیکی محل دفن عبدالمطلب، ابوطالب و [[آمنه بنت وهب]]، مادر پیامبر، خبر داده‌اند.<ref>خانه و مقبره حضرت خدیجه، ص 272-273</ref> | |||
اما | این در حالیست که عبدالملک مرجانی، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، با اشاره به خواب یک شخص، می‌نویسد قبر خدیجه در کنار قبر [[فضیل بن عیاض]] در قبرستان ابوطالب است؛ اما درباره شخصی که این خواب را دیده چیزی نمی‌گوید.<ref>بهجة النفوس، ج2، ص1016</ref> برخی از مؤلفان [[اهل سنت]] در سده‌های بعد نیز با اعتماد به این گزارش، در تعیین محل قبر خدیجه شک کرده‌اند.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص376.</ref> | ||
اما برخی با توجه به نامعلوم بودن نام کسی که قبر خدیجه را شناسایی کرده، جایگاه خدیجه نزد مسلمانان و سنتِ زیارت قبور نزد اهل مکه و حاجیان که برگرفته از سیره پیامبر(ص) بود، در صحت گزارش مرجانی تردید کرده‌اند.{{مدرک}} همچنین نه تنها در هیچ‌یک از منابع هم‌عصر با مرجانی چنین گزارشی نیامده، بلکه معاصران وی از معروف بودن قبر خدیجه سخن گفته‌اند.<ref>نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> به نظر برخی دیگر از پژوهشگران، مزار [[عبدالمطلب]]، [[ابوطالب]] و [[حضرت خدیجه (س)|خدیجه(س)]] در قبرستان معلاة نیست؛ زیرا در منابع کهن اسلامی اشاره‌ای به مزار این سه نفر در معلاة نشده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1328419/%d8%a7%d9%85%d8%a7%da%a9%d9%86-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%da%a9%d9%87-%d9%85%da%a9%d8%b1%d9%85%d9%87 «اماکن تاریخى اسلامى در مکه مکرّمه»]، ص۱۱۸_۱۱۹.</ref> [[قبر حضرت خدیجه|قبر کنونی حضرت خدیجه(س)]] نیز از قرن نهم قمری معرفی شد و تا قرن هشتم در منابع کهن هیچ اشاره‌ای به وجود قبر او در این قبرستان نیست.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1328419/%d8%a7%d9%85%d8%a7%da%a9%d9%86-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%da%a9%d9%87-%d9%85%da%a9%d8%b1%d9%85%d9%87 «اماکن تاریخى اسلامى در مکه مکرّمه»]، ص۱۱۸_۱۱۹.</ref> | |||
==حضرت خدیجه(س)== | |||
خدیجه(س) دختر خُوَیْلد بن اسد، از خاندان قریش<ref>ابن اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۷۸.</ref> و فاطمه بنت زائده بود.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷-۱۸.</ref> ابن سعد، تاریخ‌نگار قرن سوم قمری، سال تولد او را پانزده سال قبل از [[عام الفیل]] می‌داند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۱۳، شماره ۴۰۹۶.</ref> | |||
از | اطلاع چندانی درباره شخصیت خدیجه(س)، در دوران پیش از اسلام در دست نیست. او ثروتمند بود و سرمایه خود را برای تجارت، به کار می‌گرفت.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۳؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۳.</ref> | ||
===ازدواج با پیامبر=== | |||
بنابر منابع تاریخی، خدیجه اولین همسر [[پیامبر(ص)]] بود.<ref>سیره ابن اسحاق، ص۲۴۵؛ المناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۱۴۹؛ تاریخ تحلیلی اسلام، ص۳۹-۴۰.</ref> پیامبر اکرم(ص) در ۲۵ سالگی با خدیجه ازدواج کرد<ref>تاریخ تحلیلی اسلام، ص۳۹-۴۰.</ref> که حاصل این ازدواج شش فرزند بود؛ دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله و چهار دختر به نام‌های زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه(س).<ref>الاعلام، ج۲، ص۳۰۲.</ref> | |||
در روایتی حضرت محمد(ص)، سرورِ زنان جهان را خدیجه(س)، [[فاطمه(س)]]، مریم و آسیه معرفی می‌کند.<ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۹.</ref> | |||
== | ===درگذشت=== | ||
خدیجه حدود ۲۵ سال با حضرت محمد(ص) زندگی کرد. وی در ۱۰ رمضان سال ۱۰ [[بعثت]] در مدینه درگذشت.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۴؛ سیره ابن هشام، ج۱، ص۴۱۶.</ref> | |||
==قرارگرفتن گنبد و ضریح بر قبر== | |||
[[پرونده:گنبد مزار حضرت خدیجه قبل از تخریب.jpg|بندانگشتی|گنبد مزار حضرت خدیجه (سمت راست) و فرزندش قاسم (سمت چپ) قبل از تخریب]] | [[پرونده:گنبد مزار حضرت خدیجه قبل از تخریب.jpg|بندانگشتی|گنبد مزار حضرت خدیجه (سمت راست) و فرزندش قاسم (سمت چپ) قبل از تخریب]] | ||
یکی از بناهای ساخته شده در قبرستان ابوطالب، [[گنبد]] و بارگاهی بود که بر قبر خدیجه(س) قرار داشت. | |||
مرجانی در سال ۷۲۹ق سنگی با عبارت «ان هذا قبر السیدة خدیجه» دیده است.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص646.</ref> بعدها [[صندوق|صندوقی]] چوبی بر روی قبر او ساخته شد.<ref>تحصیل المرام، ص647.</ref> | |||
در سال ۹۵۰ق محمد بن سلیمان از صاحب منصبان [[مصر]] در حکومت داود پاشا والی مصر، بر روی قبر، بارگاه و [[گنبد|گنبدی]] از سنگ ساخت.<ref>تحصیل المرام، ص647.</ref> بر روی قبر نیز صندوقی تازه گذاشت و پارچه‌ای فاخر بر روی آن قرار داد و برای بارگاه خادمی مشخص کرد.<ref>تحصیل المرام، ص647؛ افادة الانام، ج2، ص150.</ref> | |||
این بارگاه پس از تخریب بدست [[آل سعود]]، در سال۱۲۴۲ق تجدید بنا شد<ref>افادة الانام، ج2، ص151.</ref> و تا سده چهاردهم قمری باقی ماند. گزارش‌ها از ارسال پارچه‌هایی از سوی حاکمان عثمانی مصر، برای استفاده بر روی صندوق این بارگاه و نیز قبر منسوب به [[آمنه بنت وهب|آمنه]] در دهه ۱۲۶۰ق حکایت دارند.<ref>افادة الانام، ج2، ص170.</ref> | |||
===اشاره سفرنامه‌نویسان به گنبد آرامگاه=== | |||
در [[سفرنامه‌نویسی|سفرنامه‌های]] دوره [[قاجار|قاجاری]] نیز گزارش‌هایی از بارگاه و [[ضریح]] خدیجه ارائه شده است.<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص206؛ سفرنامه میرزا داوود، ص144.</ref> برخی از این گزارش‌ها عبارتند از: | |||
*نویسنده‌ای ناشناس، در سال 1299ق از وجود بقعه برای قبر حضرت خدیجه اشاره کرده و این مقبره را به همراه مقبره حضرت آمنه از مکان‌های زیارتی اهل سنت در قبرستان ابوطالب ذکر کرده‌است.<ref>سفرنامه‌های حج قاجار، ج4، ص 775</ref> | |||
*میرزا محمد حسین فراهانی در سفر [[حج]] خود به سال ۱۳۰۲ق از وجود ضریح چوبی در این بارگاه و نیز پارچه مخمل گلابتون دوزی شده بر قبر سخن گفته و به حضور متولی و خادم و نیز زیارتنامه‌خوان برای این بارگاه اشاره کرده است.<ref>سفرنامه فراهانی، ص202.</ref> | |||
*ابراهیم رفعت پاشا نیز از وجود گنبد بلندی بر روی قبر حضرت خدیجه در سال 1318ق خبر داده و تصویر آن را در کتابش به چاپ رسانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7_%D8%AC1.pdf&page=30 مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج1، ص 30]</ref> | |||
*سید فخرالدین جزائری در سال 1330ق<ref>سفرنامه‌های حج قاجار، ج8، ص 207</ref> و نیز سیداحمد هدایتی در سال 1338ق از وجود کاشی‌های زیبا روی بقعه حضرت خدیجه خبر داده‌اند.<ref>سفرنامه های حج قاجار، ج8، ص 667-668</ref> | |||
==تخریب ضریح== | |||
با تسلط [[وهابیت]] بر [[مکه]] و پایه‌گذاری نخستین دولت [[آل سعود|سعودی]]، همه بناها و [[گنبد]]های موجود در جنة المعلاة، در روز چهارشنبه ۲۹ ربیع الثانی ۱۲۱۸ق ویران شد و قبرهای این قبرستان با زمین هم‌سطح شد.<ref>منائح الکرم، ج4، ص422؛ کشف الارتیاب، ص27.</ref> پس از انقراض این دولت بدست نیروهای [[دولت عثمانی|عثمانی]]، بار دیگر گنبدی بر قبر و بارگاه حضرت خدیجه ساخته شد؛ ولی این بنا نیز در سال ۱۳۴۳ق و بدنبال تشکیل دولت سوم سعودی تخریب شد.<ref>نک: افادة الانام، ج2، ص151.</ref> | |||
==عدم امکان زیارت قبر حضرت خدیجه در زمان حاضر== | |||
قبرستان ابوطالب به دو ناحیه مجزای شمالی و جنوبی<ref group="یادداشت">قدیمی و جدید</ref> تقسیم شده است. این دو بخش با دیواری بلند و میله‌های فلزی از هم جدا شده است تا مانع دیده شدن قبر خدیجه، قبرهای [[بنی‌هاشم]] و اجداد [[حضرت محمد(ص)]] و [[تبرک|تبرک‌جویی]] حاجیان و زائران شود.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص113.</ref> | |||
حاجیان و زائران تنها در روزها و ساعاتی از هفته، اجازه دارند با ورود به قسمت جدید قبرستان، از پشت نرده‌های فلزیِ بخش قدیمی، به زیارت قبور خاندان و [[صحابه]] پیامبر(ص) بپردازند. در زمان بسته بودن درهای قبرستان نیز، زائران از روی پل حجون که از روی قبرستان عبور می‌کند، قبور را زیارت می‌کردند.{{مدرک}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۶۵: | خط ۷۹: | ||
* '''افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق. | * '''افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق. | ||
* '''الاستیعاب فی معرفةالأصحاب'''، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | * '''الاستیعاب فی معرفةالأصحاب'''، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
* '''الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه'''، شهید اول، قم، موسسه النشر الاسلامیه لتابعه لجماعه المدرسین، چاپ دوم، 1417ق | * '''الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه'''، شهید اول، قم، موسسه النشر الاسلامیه لتابعه لجماعه المدرسین، چاپ دوم، 1417ق | ||
* '''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | * '''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | ||
| خط ۷۸: | خط ۹۱: | ||
* '''کشف الارتیاب'''، سید محسن الامین (۱۳۷۱ق)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق. | * '''کشف الارتیاب'''، سید محسن الامین (۱۳۷۱ق)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق. | ||
* '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | * '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | ||
* '''منائح الکرم فی اخبار مکه و البیت و ولاه الحرم'''، علی بن تاج الدین السنجاری (۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق. | * '''منائح الکرم فی اخبار مکه و البیت و ولاه الحرم'''، علی بن تاج الدین السنجاری (۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق. | ||
* '''منزل و مقبره حضرت خدیجه علیها السلام براساس سفرنامه های حج'''، محمدرضا خادمیان، همایش صدف کوثر، دوره اول، 1395/10/2، ص 267تا 275. | * '''منزل و مقبره حضرت خدیجه علیها السلام براساس سفرنامه های حج'''، محمدرضا خادمیان، همایش صدف کوثر، دوره اول، 1395/10/2، ص 267تا 275. | ||