در حال ویرایش مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی

{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۷]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad }}
{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان = مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی
|سرشناسی = 
|تصویر = 
|نام کامل =شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی
|لقب = مجدالملک، مجدالدوله، مُشَیِّدالدوله
|نسب = 
|زادروز = 
|شهر تولد = [[قم]]
|کشور تولد = ایران
|تاریخ درگذشت =492ق.
|شهر درگذشت =[[زنجان]]
|کشور درگذشت =[[ایران]]
|آرامگاه =[[کربلا]]
|نام همسر = 
|فرزندان = 
|خویشاوندان سرشناس = 
|دین = [[اسلام]]
|مذهب = [[شیعه]]
|پیشه = 
|مناصب = وزیر عهد سلجوقیان
|پس از =
|پیش از =
|اساتید = 
|شاگردان = 
|تالیفات = 
|وبگاه رسمی = 
|امضا = 
}}

'''بَراوِسْتانی، مجدالملک''' وزیر شیعی عهد سلجوقیان و سازنده [[گنبد بقیع]] امامان معصوم (علیهم‌السلام) است. 

نام کامل وی شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی می‌باشد.

وی در دوران [[ملکشاه سلجوقی]] نائب شرف‌الملک خوارزمی و مستوفی کل بوده است که بعدا جای او را گرفته و لقب مجدالملک یا مجدالدوله را دریافت کرده است.

او در 490ق وزیر سلطان سلجوقی گردید و تا سال 492ق با زبیده خاتون همسر سلطان بر امور کشور مستولی بود.

او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان یاری می‌رساند و با سیاست‌های خود توانست اتحاد بین [[شیعه]] و [[سنی]] را ایجاد کند.

از خدمات او ساخت بقعه امامان معصوم، [[چهار طاق عثمان بن مظعون]]، بقعه عبدالعظیم حسنی، بازسازی حرم کاظمین و دیگر آثار را می‌توان نام برد.

==نسب==

شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، وزیر شیعی<ref>الکامل، ج10، ص289-290.</ref> [[برکیارق سلطان سلجوقی]] (حک: 485-498ق.) از براوستان، یکی از روستاهای [[قم]]، برخاست.<ref>معجم البلدان، ج1، ص368.</ref> این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی،<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> اردستانی،<ref>بقیع الغرقد، ص295.</ref> بلاسانی<ref>الکامل، ج10، ص361.</ref> و شکل‌های دیگر<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص134-135؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص482.</ref> آمده است.

==نیابت شرف‌الملک==

شمس‌الدین براوستانی قمی در دوران ملکشاه سلجوقی (حک: 465-485ق.) نیابت شرف‌الملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. سپس جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت.<ref>الکامل، ج10، ص289؛ تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> وی لقب مُشَیِّدالدوله را نیز داشت.<ref>تاریخ بیهق، ص155؛ تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> از آن‌جا که حسابدار خزانه سلجوقی بود، به او مستوفی هم می‌گفتند.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص162.</ref> 
مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب [[سلطان محمّد سلجوقی]] شده بود.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص722.</ref> 

او در اوج قدرت خواجه نظام‌الملک شافعی (وزیر اعظم)، نزد سلطان ملکشاه سلجوقی مقامی والا داشت. هنگامی که نوه نظام‌الملک، حاکم [[مرو]]، با نماینده سلطان اختلاف پیدا کرد و زندانی شد، سلطان، مجدالملک را نزد نظام الملک فرستاد و رفتار نوه‌اش را به او یادآور شد و تهدیدش نمود.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص220.</ref> 

==وزارت‌ سلطان==

مجدالملک از حمایت زبیده، همسر سلطان سلجوقی، که از مخالفان نظام‌الملک بود، بهره داشت.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج3، ص282.</ref> 

بر پایه گزارشی، مجدالملک همراه برخی از صاحب منصبان آن عصر، در مخالفت با خواجه نظام‌الملک، شاه را به او بدبین کرد.<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> 

مجدالملک پس از کشته شدن خواجه نظام‌الملک و قدرت یافتن برخی فرزندان او از جمله عزالملک (487ق.) و فخرالملک و مؤیدالملک، تا مدتی از حکومت و سیاست کناره گرفت و در [[اصفهان]] گوشه‌گیری اختیار کرد.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص96.</ref> آن‌گاه که فخرالملک به وزارت رسید، به دلیل ناتوانی و ناشایستگی وی، همه امور به دست مجدالملک که ریاست استیفای برکیارق را داشت، اداره می‌شد.

در 490ق. برکیارق فخرالملک را برکنار کرد و مجدالملک را وزارت داد و او تا 492ق. به همراه زبیده خاتون بر امور کشور مستولی بود<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص37.</ref> و قدرتمندی‌اش رشک مخالفان را برانگیخت.

==علت و نحوه کشته‌شدن==

مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت بود. این اتهام در دشمنی‌های مؤیّدالملک ریشه داشت.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص271.</ref> برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکم‌هایش بر امیران بوده است.<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> 

مجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان برای نجات وی،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> در [[زنجان]]<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به سال 492ق. در 51 سالگی قطعه قطعه شد<ref>الکامل، ج10، ص289؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299؛ تاریخ ادبیات ایران، ج3، ص5.</ref> و بدنش را به اصفهان فرستادند و در آن‌جا دفن کردند.<ref>الکامل، ج10، ص282.</ref> 

==محل دفن==

در گزارش‌ها آورده‌اند که وی همیشه کفنی حاوی [[تربت]] امام حسین(ع)<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> را که از [[مکه]] برایش آورده بودند،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2609.</ref> همراه داشت.<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> بعدها پیکر او را به کربلا بردند و کنار مرقد حسینی به خاک سپردند.<ref>الکامل، ج10، ص299؛ مجالس المؤمنین، ج2، ص460؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref>

==خصوصیات==

مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی،<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> انجام‌دهنده کارهای خیر، و اهل نماز و روزه و شب‌بیداری دانسته‌اند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص265.</ref> او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان بسیار یاری می‌نمود و در عین حال، [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] را به نیکی یاد می‏کرد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> 

او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار می‌رفت و در حفظ قانون، اداره دیوان‌ها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش می‏‌کرد<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> و شاعران هم او را مدح گفته‌‏اند.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص270.</ref> 

===بزرگ‌‌داشت دانشوران اهل‌سنت===

وی دانشوران اهل‌سنت را گرامی می‌داشت و با آن‌ها رابطه‌ای نیکو داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان [[بغداد]]، و [[ابوحامد غزالی]] (م. 505ق.) عنایت داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> همچنین [[ابوالحسن طبری]] معروف به هراس، فقیه شافعی و از اصحاب امام الحرمین [[جوینی]]، از التفات مجدالملک بهره می‌برد.<ref>الکامل، ج10، ص291.</ref> 

===ایجاد سازگاری بین شیعه و سنی===

مجدالملک با سیاست و کیاست توانست میان [[شیعه]] و [[سنی]] سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن [[خلفا]] شد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> کتمان نمی‌توان کرد که در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر [[تقیه]] کردند.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج2، ص188.</ref> 

==آثار مجدالملک در حرمین==

[[عبدالجلیل رازی]] در پاسخ نویسنده سنی کتاب [[بعض فضائح الروافض]] که مجدالملک را به اعتقاد نادرست متهم کرده، به دفاع از وی پرداخته و کارهای نیک او را در [[حرمین]] یادآور شده و به تصریح آورده که هنوز آثار خیر مجدالملک در حرمین مکه و [[مدینه]] و مشاهد امامان معصوم، آشکار و باقی است.<ref>نک: النقض، ص82-84.</ref> 

===بقعه امامان معصوم===

از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در [[بقیع]] از جمله گنبد [[امام حسن مجتبی(ع)]] و بقاع امامان [[امام سجاد|سجاد]] و [[امام باقر|باقر]] و [[امام صادق|صادق]]: و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> است.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص89.</ref> 

آورده‌اند که پیشتر یکی از معماران فرستاده مجدالملک، به دست امیر مدینه، [[منظور بن عماره حسینی]]، به سال 495ق. کشته شد.<ref>الکامل، ج10، ص352؛ تاریخ امراء المدینه، ص241.</ref> 

بر پایه گزارش برخی منابع معاصر، این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست [[آل‌سعود]] و وهابیان است.<ref>مدینه‌شناسی، ص341.</ref> 

===چهار طاق عثمان===

[[چهار طاق عثمان بن مظعون]] را که اهل سنت [[مقام عثمان بن عفّان]] می‌پندارند، مجدالملک ساخته است.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> 

===بقعه عبدالعظیم===

از دیگر خدمات وی، ساخت بقعه عبدالعظیم حسنی در ری است.<ref>تاریخ قم، ص123.</ref> 

===بازسازی حرم کاظمین===

نیز در 490ق. حرم کاظمین را بازسازی کرد و بناهای جدیدی به پیرامون آن افزود.<ref>جولة فی اماکن المقدسه، ص109؛ تاریخ قم، ص520.</ref> 

===بقعه علی بن باقر===

همچنین وی بنیان‌گذار بقعه علی بن باقر(ع) در مشهد اردهال است.<ref>نور باقر، ص103.</ref> 

===مساجد بیهق===

پس از زمین لرزه‌ای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا 464ق. همچنان آثار ویرانی آن‌ها برجا بود. نظام‌الملک دستور بنای آن‌ها را در 464ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آن‌ها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد.<ref>الکامل، ج9، ص591.</ref> 

نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آورده‌اند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشته‌اند.<ref>تاریخ بیهق، ص53؛ النقض، ص435.</ref> 

==پیوند به بیرون==

[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1274727/مجدالملک-قمی-وزیر-شیعی-سلجوقیان-و-نقش-او-در-خدمت‌رسانی-به-شیعه?= مجدالملک قمی وزیر شیعی سلجوقیان و نقش او در خدمت‌رسانی به شیعه، قریشی کرین، سیدحسن، مجله شیعه شناسی، پاییز 1395 - شماره 55 علمی-پژوهشی/ISC (20 صفحه - از 7 تا 26)]

[http://lib.eshia.ir/23022/11/4694 مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله براوستانى‌.]

==پانویس==

{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7929
 | عنوان = مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی
 | نویسنده = علی احمدی میرآقا، سید اسدالله موسوی عبادی
}}

* '''اعیان الشیعه''': سید محسن الامین (م. 1371ق.)، به کوشش حسن الامین، بیروت، دار التعارف.
* 
* '''بقیع الغرقد''': محمد امین الامینی، تهران، مشعر، 1428ق.
* 
* '''تاریخ ابن خلدون''': ابن‏خلدون (م. 808ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1391ق.
* 
* '''تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی''': ادوارد براون، ترجمه''': مجتبایی و صدری، تهران، مروارید، 1926م.
* 
* '''تاریخ ادبیات در ایران''': ذبیح‌ الله صفا، تهران، فردوس، 1378ش.
* 
* '''تاریخ اسلام''': علی اکبر فیاض، تهران، دانشگاه، 1335ش.
* 
* '''تاریخ الفی''': قاضی احمد تتوی و آصف خان قزوینی (م. 996ق.)، به کوشش طباطبائی مجد، تهران، علمی فرهنگی، 1382ش.
* 
* '''تاریخ امراء المدینه''': عارف عبدالغنی، دمشق، دار کنان.
* 
* '''تاریخ آل سلجوق در آناطولی''': مؤلف ناشناخته، به کوشش جلالی، تهران، میراث مکتوب، 1377ش.
* 
* '''تاریخ بیهق''': علی بن زید البیهقی (م. 565ق.)، دمشق، دار اقرا، 1425ق.
* 
* '''تاریخ حرم ائمه بقیع''': محمد صادق نجمی، تهران، مشعر، 1386ش.
* 
* '''تاریخ سلسله سلجوقی''': فتح بن علی بنداری اصفهانی (م. 643ق.)، ترجمه''': جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1356ش.
* 
* '''تاریخ قم''': حسن بن محمد قمی، به کوشش انصاری، قم، کتابخانه نجفی، 1385ش.
* 
* '''تعلیقات النقض''': میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358ش.
* 
* '''جولة فی الاماکن المقدسه''': السید ابراهیم الموسوی الزنجانی، بیروت، الاعلمی، 1405ق.
* 
* '''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (م. 1089ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، 1406ق.
* 
* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.
* 
* '''مجالس المؤمنین''': قاضی نورالله شوشتری (م. 1019ق.)، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1365ش.
* 
* '''مدینه‌شناسی''': سید محمد باقر نجفی، تهران، شرکت قلم، 1364ش.
* 
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.
* 
* '''النجوم الزاهره''': ابن تغری بردی الاتابکی (م. 874ق.)، مصر، وزارة الثقافة و الارشاد القومی.
* 
* '''النقض''': عبدالجلیل رازی، به کوشش حسینی ارموی، سپهر، 1371ش.
* 
* '''نور باقر(ع) مروری بر زندگی علی بن باقر(ع)''': علی محسنی، قم، مشهور، 1383ش.

{{پایان}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:وزیران سلجوقی]]
[[رده:سازندگان بقاع بقیع]]