در حال ویرایش محراب

{{سخ}}

'''محراب'''، جایی در مسجدها و معبدها است که برای [[نماز]] و عبادت ساخته شده و در مسجدها، امام جماعت در آن مکان، به نماز می‌ایستد. طرح اصلی محراب، طاقی نوک‌تیز روی ستون‌هایی کوچک، همراه با تزئینات و [[کتیبه|کتیبه‌های]] گوناگون است. [[عمر بن عبدالعزیز]] (ح. ۹۹–۱۰۱ق) را، نخستین کسی دانسته‌اند که در مسجد، محراب ساخته است. برخی از محراب‌ها که پیشینیه مقدسی دارند، کاربری زیارتی نیز یافته‌اند؛ مانند محراب [[حضرت محمد(ص)]] در [[مسجد النبی(ص)]] و محراب [[مسجد کوفه]] در [[نجف]].

محراب از حرب،{{یادداشت}} بر وزن مِفعال، اسم آلت برای مبالغه است.<ref name=":0">قبله‌نمای مسجد محراب، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۳۵، به نقل از لسان العرب، ذیل کلمه حرب.</ref> این واژه، به معانی جای ایستادن امام جماعت در مسجد،<ref name=":1">کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴.</ref> اتاق،<ref>کتاب العین، ج۳، ص۲۱۴؛ جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.</ref> صدر مجلس، بهترین بخش از اتاق،<ref name=":2">جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۷۵؛ الصحاح، ج۱، ص۱۰۸.</ref> محل نشستن پادشاه،<ref name=":4">المحیط فی اللغة، ج۳، ص۸۵.</ref> قصر،<ref name=":3">لسان العرب، ج۱، ص۳۰۵.</ref> پناهگاه شیر<ref name=":4" /> و گردن حیوان<ref name=":1" /> آمده است. فراهیدی لغت‌شناس، محاریبِ [[بنی‌اسرائیل]] را مسجدهای آن‌ها دانسته که برای [[نماز]] در آن‌ها گرد می‌آمدند.<ref name=":1" /> برخی نیز، محراب را در آیه {{قلم رنگ|سبز|فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ‏}}، مسجد معنا کرده‌اند.<ref>الصحاح، ج۱، ص۱۰۹.</ref> واژه محراب، به عنوان صفت برای «رجل»، به معنای مرد شجاع و جنگاور نیز به کار رفته است.<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۸.</ref> برخی، محراب را مکان رفیع و مجلس شریف معرفی کرده و علت نامگذاری آن را این دانسته‌اند که از مکان شریف دفاع شده و برای به دست آوردنش جنگ می‌شود.<ref>فقه اللغة، ص۳۲۹.</ref> برخی نیز، یکی از معانی محراب را بالاترین اتاق در خانه و بالاترین مکان در مسجد دانسته‌اند.<ref name=":3" />

[[مسجد النبی(ص)]]، حتی تا زمان خلفا، جایی به نام محراب نداشته است. به عقیده برخی، [[عمر بن عبدالعزیز]] (ح. ۹۹–۱۰۱ق)، نخستین کسی است که در مسجد، محراب ساخته<ref>مجموعه مقالات همایش معماری مسجد، ج ٢، ص ٢۶٨؛ وفاءالوفاء، ج۱، ص۳۳۹.</ref> و برخی، رواج آن را از سده سوم قمری دانسته‌اند.<ref name=":6" /> محرابی که کنار منبر پیامبر (ص) و معروف به «محراب سلیمانی» است، در سال ۹۷۴ق. ساخته شده است.<ref name=":5">سیری در اماکن سرزمین وحی، ص ٢٨.</ref> معروف‌ترین محراب‌ها توسط پادشاهان [[عثمانی]] در [[مدینه]] و در مسجدالنبی(ص) ایجاد شدند.<ref>اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج ٢، ص ١١٨.</ref>

در برخی زیارتگاه‌ها، محراب‌های خاصی که پیشینه‌ای مقدس دارد، مورد توجه [[زائر|زائران]] قرار گرفته و برای [[تبرک]] یا نماز خواندن در آن‌ها علاقه نشان می‌دهند؛ برخی از آن‌ها عبارتند از:

*محراب تهجد در مسجد النبی (ص) که محل نماز شب حضرت محمد(ص) بوده است؛

* '''اولین دانشگاه و آخرین پیامبر (ص)'''، رضا پاک نژاد، کتابفروشی اسلامیه، تهران، ۱۳۶۰ش.