| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | | {{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۸]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Sajjadd }} |
| | عنوان =مرقد مسلم بن عقیل
| |
| | تصویر =مرقد مسلم بن عقیل1.jpg
| |
| | اندازه تصویر =350px | |
| | بنيانگذار =
| |
| | تأسیس =سال ۶۵ ه. ق
| |
| | کاربری =
| |
| | مکان =[[مسجد کوفه]]
| |
| | نام‌های دیگر =
| |
| | وقایع مرتبط =
| |
| | ظرفیت = | |
| | وضعیت =
| |
| | مساحت =۱۰۶ متر
| |
| | امکانات =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | بازسازی =نواب حافظ محمد عبدالحسین‌خان، شیخ محمدحسن نجفی، [[آیتالله سیدمحسن حکیم]]
| |
| | وبگاه = http://masjed-alkufa.com/ | |
| }}
| |
| '''مرقد مسلم بن عقیل(ع)'''، نماینده [[امام حسین(ع)]] به سوی اهل [[کوفه]] و اولین [[شهید]] واقعه [[کربلا]]، در ضلع جنوب‌شرقی [[مسجد کوفه|مسجد كوفه]] واقع است. این مرقد ابتدا در بیرون [[مسجد کوفه]] قرار داشت که پس از مدتی به [[مسجد]] متصل شد. پس از شهادت مسلم، [[قبیله مذحج]] با موافقت [[عبیدالله بن زیاد|ابن زیاد]] پیکر او را کنار [[دارالاماره]] دفن کرد تا قبر او و [[شیعه|شیعیان]] زیر نظر حکومت باشند.
| |
|
| |
|
| در سال ۶۵ق اولین آستانه بقعه و حرم مسلم بن عقیل(ع) به دستور [[مختار ثقفی]] ساخته شد. پس از آن چندبار حرم بازسازی شد تا اینکه در طی سال‌های ۱۳۸۴ق و ۱۳۸۵ق [[سید محسن حکیم]]، [[مرجع تقلید|مرجع]] وقت [[شیعه]]، دستور توسعه بنای حرم را صادر کرد و برای حرم [[ضریح]] نقره‌ای و [[گنبد]] طلاکاری ساخته شد. | | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] |
| | مرقد [[مسلم بن عقیل]]، بیرون ضلع شرقی [[مسجد کوفه]] در [[کوفه]] قرار دارد. در حال حاضر، بارگاه و صحن مخصوصی برای آن بنا گردیده و به مسجد کوفه متصل شده است. ورود به آن نیز از طریق صحن و شبستان مسجد، امکانپذیر است. |
| | ==معرفی مسلم بن عقیل== |
| | [[پرونده:مرقد مسلم بن عقیل.jpg|بندانگشتی|مرقد مسلم بن عقیل]] |
| | [[مسلم بن عقیل|مسلم]]، فرزند [[عقیل بن ابی‌طالب]]، پسرعمو و سفیر گرامی [[امام حسین(ع)]] به [[کوفه]] بود. پدرش عقیل، برادر [[امیرمؤمنان(ع)]] و دومین فرزند [[ابوطالب]] و از داناترین مردم [[قریش]] به تاریخ و انساب آنان بود. او پس از [[صلح حدیبیه]]، به [[پیامبر اسلام(ص)]] ایمان آورد و به [[مدینه]] هجرت کرد و همراه برادرش، [[جعفر طیار]]، در [[غزوه موته]] و سپس در [[غزوه حنین]] شرکت نمود. او در سال 60 ه. ق، در مدینه منوره درگذشت<ref>الاعلام، زرکلی، ج4، ص242.</ref> و قبر وی تاکنون در قبرستان بقیع، باقی است. |
|
| |
|
| این آستانه اکنون(۱۳۹۰ش) به صورت چهار گوش و به مساحت ۱۰۶ متر مربع است. به این مرقد در سفرنامه [[ابن جبیر]] در سال ۵۸۰ق و سفرنامه [[ابن بطوطه]] در سال ۷۲۵قمری اشاره شده است. هر ساله در ایام شهادت مسلم بن عقیل(ع)، که معروف به [[ایام مسلمیه]] می‌باشد، در [[کوفه]] و [[حرم عبدالعظیم حسنی]] در [[شهرری]] دسته‌های [[عزاداری]] برپا می‌گردد.
| | درباره جزئیات زندگی مسلم بن عقیل تا پیش از رفتن او به کوفه، به عنوان سفیر امام حسین(ع)، آگاهیهای زیادی نداریم. نقل است که مادر وی، یک ام ولد به نام «علیه» بود که عقیل او را از [[شام]]، خریداری کرد.<ref>مقاتل الطالبیین، ص86.</ref> |
| ==موقعیت مرقد==
| | ===همسر و فرزندان=== |
| [[پرونده:نقشه مسجد کوفه و مرقد مسلم بن عقیل.jpg|280px|بندانگشتی|چپ|نقشه مسجد کوفه و مرقد مسلم بن عقیل]] | | مسلم با [[رقیه بنت علی|رقیه]]، دختر امام علی(ع)، ازدواج کرد که حاصل آن، سه فرزند به نام‌های عبدالله، [[علی بن مسلم|علی]] و [[محمد بن مسلم|محمد]] بود.<ref>نسب قریش، ص45.</ref> دو تن از فرزندان مسلم در [[روز عاشورا]]، کنار امام حسین(ع) به شهادت رسیدند. یکی از این دو، [[عبدالله بن مسلم]] بود که مادرش رقیه، دختر امام علی(ع) بود که [[عمرو بن صبیح]] او را به شهادت رسانید.<ref>مقاتل الطالبیین، ص98.</ref> فرزند دیگر مسلم که در عاشورا به شهادت رسید، محمد بود که مادرش امولد و قاتلانش، [[ابومرهم ازدی]] و [[لقیط بن ایاس جهنی]] بودند.<ref>مقاتل الطالبیین، ص97.</ref> |
| مرقد [[مسلم بن عقیل]]، نماینده [[امام حسین(ع)]] به سوی اهل [[کوفه]]<ref>المزار،القزوینی، ص۱۱۷.</ref> و اولین شهید واقعه [[کربلا]]<ref>الدلیل، منشورات مؤسسة كاشف الغطاء العامة، ص۳۴.</ref>، در ضلع جنوب‌شرقی [[مسجد کوفه|مسجد كوفه]] واقع است.<ref>موسوعة العتبات المقدسة، الخلیلی، ج۱، ص۸۳؛ مراقد المعارف، حرزالدین، ج۲، ص۳۰۷، تاریخ النجف الاشرف، حرزالدین، ج۱، ص۱۸۱ش؛ المزار،القزوینی، ص۱۱۷.</ref> به‌طوری که مقابل مرقدش، [[مرقد هانی بن عروه]] و در جنب‌اش [[مرقد مختار ثقفی]] قرار دارد.<ref>مسلم بن عقيل(ع)، البغدادی، ص۱۷۸.</ref> این مرقد ابتدا در بیرون [[مسجد کوفه]] قرار داشت که پس از مدتی به مسجد متصل شد و در حال حاضر، ورود به آن نيز از طريق [[صحن]] و [[شبستان]] مسجد، امكان‌پذير است.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
| | ===سفیر امام حسین=== |
| | مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین(ع) به کوفه بود. پس از اینکه اهل کوفه به امام(ع) نامه نوشتند و آن حضرت را به رفتن به کوفه دعوت کردند، امام(ع) مسلم را نزد خود خواند و به او دستور داد که به کوفه برود و اگر دید کوفیان بر آنچه در نامههایشان نوشتهاند، پایبندند و برای بیعت با امام(ع) آمادهاند، او به امام(ع) نامه بنویسد. او نیز به کوفه رفت و شیعیان به نزد وی آمدند و او از آنها برای امام حسین(ع) بیعت گرفت.<ref>همان، ص99.</ref> |
| | ولی در نهایت مردم کوفه بر پیمان خود نماندند و مسلم را همراهی نکرده و مسلم بن عقیل به دستور ابن زیاد از بالای دارالاماره به پایین انداخته شد و به شهادت رسید. |
| | ==محل مرقد== |
| | مرقد مسلم بن عقیل، بیرون ضلع شرقی [[مسجد کوفه]] و در فاصله کمی از دارالاماره قرار داشته است. پس از مدتی، بارگاه و صحن مخصوصی برای آن بنا گردید و به مسجد کوفه متصل شد. در حال حاضر، ورود به آن نیز از طریق صحن و شبستان مسجد، امکانپذیر است. |
| | ==ضریح== |
| | [[پرونده:ضریح قبر مسلم بن عقیل.jpg|بندانگشتی|ضریح قبر مسلم بن عقیل]] |
| | در گذشته، روی قبر شریف مسلم، یک ضریح چوبی مشبک وجود داشت که بر آن، اشعاری در مدح حضرت مسلم، نقش بسته بود. تاریخ آن نیز سال 1055 ه. ق، (دوره صفوی) بود. ضریح را یک بانوی ایرانی، به نام «مام آقاخان» هدیه کرده بود. پس از مدتی، این ضریح چوبی، با یک ضریح نقره‌ای، تعویض گردید.<ref>مراقد المعارف، ج2، ص307 و 309.</ref> |
| | ==بازسازی بارگاه== |
| | بارگاه مسلم بن عقیل، براساس کتیبهای که پیشتر بر ورودی آنجا قرار داشت، در سال‌های 1232 و 1233 ه. ق، به اهتمام یکی از دولت‌مردان شیعه هندی، به نام نواب حافظ محمد عبدالحسین‌خان بازسازی شد. گنبد بنا تا حدود نیم قرن گذشته، کاشیکاری بود. در سال 1384 ه. ق، تعدادی از مؤمنان نزد [[آیتالله سیدمحسن حکیم]] آمدند و از ایشان برای طلاکاری گنبد حرم حضرت مسلم، اجازه گرفتند. آنها پس از کسب اجازه، از سال 1385 ه. ق- 1965 م، شروع به توسعه و بازسازی حرم و همچنین گنبد نمودند. |
|
| |
|
| ==تاریخچه بنا و معماری==
| | همچنین به دستور سیدمحسن حکیم ضریح طلا و نقرهکوب جدیدی برای حرم حضرت مسلم در اصفهان ساخته شد و روی قبر شریف، نصب گردید. کار طلاکاری گنبد نیز از تاریخ 28 [[ربیع الاول]] 1387 ه. ق، آغاز شد و یکی از تاجران [[شیعه]]، به نام حاج محمدحسین رفیعی بهبهانی کویتی، هزینه کامل آن را پرداخت و سید موسی بحرالعلوم در ماده تاریخ آن، قصیدهای را سرود که گرداگرد ساقه گنبد بنا، ثبت گردید.<ref>همان، ص310 و 314.</ref> |
| [[پرونده:ضریح قبر مسلم بن عقیل.jpg|280px|بندانگشتی|چپ|ضریح قبر مسلم بن عقیل]]
| | ==پانویس== |
| پس از شهادت مسلم و هانى با موافقت [[عبيدالله بن زیاد]]، [[قبيله مذحج]]، پيكر آن دو را كنار [[دارالاماره]] به خاك سپردند كه قبر آنها و [[شیعه|شیعیان]] زير نظر حكومت باشند.<ref>[https://ahlolbait.com/media/1135/ «معرفی شهر کوفه به همراه نقشه مقام های مسجد کوفه»]، سایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).</ref> در سال ۶۵ قمری، به دستور [[مختار ثقثی]]، اولین آستانه مسلم بن عقیل بنا شد و بر روی قبر او سنگ مرمر و [[گنبد]] ساخته شد.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> در سال ۳۶۸ق در زمان [[آل‌بویه]]، عضدالدوله دیلمی، [[حرم]] و بارگاه را توسعه داد و بازسازی کرد.<ref>[https://ahlolbait.com/media/1135/ «معرفی شهر کوفه به همراه نقشه مقام های مسجد کوفه»]، سایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).</ref>
| |
|
| |
|
| به این مرقد در سفرنامه[[ابن جبیر]] در سال ۵۸۰ق<ref>رحله ابن جبیر، ابن جبیر، ص۱۶۹.</ref> و سفرنامه ابن بطوطه در سال ۷۲۵ق<ref>رحله ابن بطوطه، ابن بطوطه، ج۲، ص۵۵.</ref> اشاره شده است.
| | {{پانویس}} |
|
| |
|
| در سال ۶۵۶ق در عصر هولاکو<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> یا ۶۸۱ق بنا به اختلاف در نقل، آستانه توسط محمد بن محمود رازى و ابوالمحاسن بن احمد شیرازی تعمير گرديد.<ref>مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۶-۵۷.</ref>
| | ==منابع == |
| پس از آن، سلطان اویس جلایری در ۷۶۷ق<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> و خانمی به نام ام‌آقاخان (مام آقاخان) در سال ۱۰۵۵ق در دوره [[صفویان|صفوی]]، اقدام به اهدای [[ضریح]] چوبی برای حرم کرد<ref>مراقد المعارف، ج۲، ص۳۰۹؛ المزار،القزوینی، ص۱۱۷؛ مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۷.</ref> که پس از مدتی با [[ضریح]] نقره‌ای تعویض شد.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
| |
|
| |
|
| در سال‌های ۱۲۳۲ق<ref>مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۷.</ref> و ۱۲۳۳ق<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref> شخصی از دولت‌مردان شیعه [[هندوستان|هندی]] به نام نواب حافظ محمد عبدالحسين خان حرم را بازسازی کرد.<ref>مراقد المعارف، ج۲، ص۳۱۰؛ زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۶.</ref> [[محمدحسن نجفی]] معروف به [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] نیز در سال ۱۲۶۳ق با مبالغی که از یکی از [[شیعه|شیعیان]] هندوستان به ایشان رسید، اقدام به بازسازی [[حرم]] کرد.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref>
| | {{منابع}} |
|
| |
|
| در طی سال‌های ۱۳۸۴ق و ۱۳۸۵ق به دلیل کوچک بودن فضای حرم مسلم بن عقیل و به درخواست مردم، [[سید محسن حکیم]]، [[مرجع تقلید|مرجع]] وقت شیعه، دستور ساخت و تجدید بنای حرم مسلم بن عقیل را صادر کرد. [[ضریح]] طلا و نقره کوب جدیدی از [[اصفهان]] رسید و [[گنبد]] نیز طلاکاری شد.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۱۱۶؛ مراقد المعارف، ج۲، ص۳۱۰؛ مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها، حسینی جلالی، ص۵۷؛ دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref>
| | {{برگرفتگی |
|
| |
|
| این آستانه اکنون(۱۳۹۰ش) به صورت چهار‌گوش و به مساحت ۱۰۶ متر مربع و از سه طرف دارای رواق است. رواق جنوبی آن به قبر مختار متصل گردیده است و در مقابل حرم یک ایوان بزرگ قرار دارد، بر روی قبر نیز ضریحی نقره‌ای کار گذاشته شده است. این حرم دارای گنبد بزرگی است که ارتفاع آن از بالای بام حرم، ۱۸متر و از صحن شریف ۲۹متر است.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۱۱۱.</ref>
| | | منبع = زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مرقد مسلم بن عقیل»، ج1، ص105-116. |
|
| |
|
| ==زیارت‌نامه== | | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472 |
| بخش‌هایی از زیارت‌نامه مسلم بن عقیل به شرح ذیل است:
| |
|
| |
|
| «سَلامُ اللّه ِ وسَلامُ مَلائِكَتِهِ المُقَرَّبينَ ، وأنبِيائِهِ المُرسَلينَ ، وعِبادِهِ الصّالِحينَ ، وجَميعِ الشُّهَداءِ وَالصِّدّيقينَ ، وَالزّاكِياتُ الطَّيِّباتُ فيما تَغتَدي وتَروحُ ، عَلَيكَ يا مُسلِمَ بنَ عَقيل . أشهَدُ لَكَ بِالتَّسليمِ وَالتَّصديقِ ، وَالوَفاءِ وَالنَّصيحَةِ لِخَلَفِ النَّبِيِّ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِ وآلِهِ..السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا العَبدُ الصّالِحُ ، المُطيعُ للّه ِِ ولِرَسولِهِ ، ولِأَميرِ المُؤمِنينَ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِم وسَلَّمَ ، السَّلامُ عَلَيكَ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ ومَغفِرَتُهُ ، وعَلى روحِكَ وبَدَنِكَ . أشهَدُ واُشهِدُ اللّه َ أنَّكَ مَضَيتَ عَلى ما مَضى بِهِ البَدرِيّونَ وَالمُجاهِدونَ في سَبيلِ اللّه ِ.. »<ref>المزار، شهید اول، ص۲۷۸-۲۸۰؛ المزار الکبیر، مشهدی، ۱۷۸-۱۷۹.</ref>
| | }} |
| ==آئین و مراسم==
| |
| هر ساله در ایام شهادت مسلم بن عقیل(ع)، که معروف به [[ایام مسلمیه]] است، در [[کوفه]] دسته‌های عزاداری برپا شده و هر کدام از دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی، پس از حضور در [[کوفه]] سوی [[حرم]] مسلم بن عقیل حرکت کرده و در آنجا به مدیحه‌سرایی می‌پردازند. در این روزها [[مسجد کوفه]] سیاه‌پوش شده و در خیابان‌های منتهی به این مکان، [[موکب|موکب‌های]] پذیرایی از [[زائر|زائران]] راه‌اندازی می‌شود.<ref>[https://www.yjc.news/fa/news/7827876/ «ماجرای فال بد مسلم در حوالی کوفه/ وقتی نایب امام به خاطر دستور ولی به ماموریتش ادامه داد»]، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>
| |
|
| |
|
| آئین سنتی ایام مسلمیه از حدود 80 سال قبل در [[حرم عبدالعظیم الحسنی]] در [[شهرری]] نیز از شب [[شهادت]] حضرت [[امام محمدباقر(ع)]] تا روز شهادت مسلم بن عقیل برگزار می‌شود.<ref>[http://www.shabestan.ir/detail/News/722407 «آیین سنتی ایام مسلمیه چیست؟ / ایام مسلمیه هیئت کجا برویم؟»]، سایت خبرگزاری شبستان.</ref>
| | * '''مقاتل الطالبيين'''، ابوالفرج الاصفهاني، تحقيق: السيد احمد صقر، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ١۴٠٨ه. ق - ١٩٨٧م. |
| ==نگارخانه==
| |
| <center><gallery widths="170" heights="150px" perrow="6" style="border: 5px solid #004225; box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -moz-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -webkit-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); border-radius: 0.5em; -moz-border-radius: 0.5em; -webkit-border-radius: 0.5em;">
| |
| پرونده:عکس قدیمی از حرم مسلم بن عقیل.jpg|عکس قدیمی از حرم مسلم بن عقیل
| |
| پرونده:نمای گنبد حضرت مسلم از طرف مقام حضرت ابراهیم در مسجد کوفه.jpg|نمای گنبد حضرت مسلم از طرف مقام حضرت ابراهیم در مسجد کوفه
| |
| پرونده:کوفه (4).jpg|نمای گنبد حضرت مسلم(ع) از طرف محل فرود آمدن کشتی حضرت نوح(ع) بعد از فروکش کردن طوفان
| |
| پرونده:کوفه (22).jpg|مقام امام صادق(ع)در مسجد کوفه - روبروی ورودی حرم حضرت مسلم(ع)
| |
| پرونده:کوفه (11).jpg|ضریح حضرت مسلم(ع) از طرف شبستان مسجد کوفه
| |
| پرونده:کوفه 14.jpg|حرم حضرت مسلم(ع)
| |
| پرونده:کوفه (34).jpg|تصویر هوایی از زوار حضرت مسلم و هانی بن عروه
| |
| پرونده:کوفه (33).jpg|گنبد طلایی حضرت مسلم(ع) در مسجد کوفه
| |
| پرونده:کوفه (32).jpg|گنبد حضرت مسلم(ع) در شب
| |
| پرونده:مسجد کوفه2.jpg|مزار مسلم بن عقیل(ع) جنب مسجد کوفه
| |
| </gallery>
| |
| </center>
| |
|
| |
|
| ==پانویس==
| | * '''الاعلام'''، خيرالدين الزركلي، ط ١۵، بيروت، دار العلم للملايين، ٢٠٠٢م. |
|
| |
|
| {{پانویس}}
| | * '''نسب قريش'''، مصعب بن عبدالله بن مصعب الزبيري، تحقيق: ليفي بروفنسال، ط ٣، القاهرة، دار المعارف. |
|
| |
|
| ==منابع ==
| | * '''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م. |
| {{منابع}}
| |
| * '''[http://www.shabestan.ir/detail/News/722407 «آیین سنتی ایام مسلمیه چیست؟ / ایام مسلمیه هیئت کجا برویم؟»]'''، سایت خبرگزاری شبستان، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
| |
| * '''رحله ابن بطوطه'''، ابن بطوطه، رباط، اكاديمية المملكة المغربية، بی‌تا.
| |
| * '''رحله ابن جبیر'''، ابن جبیر، بیروت، دار ومكتبة الهلال، بی‌تا.
| |
| * '''زیارتگاههای عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.
| |
| * '''دایرة‌المعارف تشیع'''، جمعی از نویسندگان، چاپ اول، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.
| |
| * '''الدلیل'''، منشورات مؤسسة كاشف الغطاء العامة، النجف، مؤسسة كاشف الغطاء العامة، بی‌تا.
| |
| * '''[https://www.yjc.news/fa/news/7827876/ «ماجرای فال بد مسلم در حوالی کوفه/ وقتی نایب امام به خاطر دستور ولی به ماموریتش ادامه داد»]'''، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
| |
| * '''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ۱۳۷۱ش. | |
| * '''مزارات اهل بیت(ع) و تاریخها'''، محمدحسین حسینی جلالی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
| |
| * '''المزار'''، شهید اول محمد بن مکی، چاپ اول، قم، مدرسه امام مهدى(ع)، ۱۴۱۰ق.
| |
| * '''المزار'''، سید مهدی القزوینی، تحقیق: جودت قزوینی، ط۱۵، بیروت، دار الرافدين للطباعة والنشر والتوزيع، بی‌تا.
| |
| * '''المزار الکبیر'''، محمد بن جعفر مشهدی،چاپ اول، قم، نشر القیوم، ۱۴۱۹ق.
| |
| * '''مسلم بن عقیل(ع)'''، محمد البغدادی، كربلاء، العتبة الحسينية المقدسة؛ قسم الشؤون الفكرية والثقافية، ۱۴۳۳ق.
| |
| * '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر الخلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
| |
| * '''[https://ahlolbait.com/media/1135/ «معرفی شهر کوفه به همراه نقشه مقام های مسجد کوفه»]'''، سایت موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع)، تاریخ بازدید: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
| |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
|
| |
|
| | {{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}} |
| {{مکان‌های مقدس اسلامی}} | | {{مکان‌های مقدس اسلامی}} |
| {{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}
| |
| {{نجف}}
| |
|
| |
|
| |
|
| [[رده:مزار اصحاب امام حسین(ع)]] | | [[رده:مکان‌های مذهبی]] |
| [[رده:زیارتگاههای کوفه]] | | [[رده:تابعین]] |
| [[رده:مکان‌های تاریخی کوفه]] | | [[رده:اصحاب امام حسین(ع)]] |
| [[رده:مزار فرزندان عقیل بن ابی‌طالب(ع)]]
| |
