در حال ویرایش مزار امامزاده قاسم بن حسن(ع)

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان =مزار امامزاده قاسم بن امام حسن(ع)
| تصویر =مرقد امامزاده قاسم بن امام حسن.jpg
| اندازه تصویر =300px
| بنيانگذار = 
| تأسیس =دوره [[آل‌بویه]]
| کاربری =[[مرقد]]
| مکان =شهر مسیّب در [[عراق]]
| نام‌های دیگر =ابوجاسم • قاسم بن حسن عتیکاوی
| وقایع مرتبط =
| ظرفیت =
| وضعیت =فعال
| مساحت =
| امکانات =ایوان • رواق • گنبد • صحن • حجره‌
| شماره ثبت =
| معمار =
| سبک =
| بازسازی =
| وبگاه = 
}}
'''مزار امامزاده قاسم بن حسن(ع)''' حدود چهار فرسخی [[کربلا]] در منطقه «عتیکات» نزدیک شهر «مسیّب» قرار دارد که در بین اهالی به «ابوجاسم» و «قاسم بن حسن عتیکاوی» مشهور است.

به نظر برخی این مکان، مدفن قاسم بن [[امام حسن مجتبی(ع)]] است ولی به گفته برخی مقاتل و منابع تاریخی، قاسم(ع) در کربلا به [[شهادت]] رسید و در کنار دیگر شهدای کربلا [[دفن]] گردید. قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع) که در [[جنگ نهروان]] به شهادت رسید از دیگر احتمال‌های مدفون در مزار می‌باشد.

بنای قبلی این مزار به اعتقاد عده‌ای متعلق به دوره [[آل بویه|آل‌بویه]] است که در سال ۱۹۵۰م تخریب شد و به جای آن، مزار کنونی که دارای ایوان، [[رواق]]، [[گنبد]]، [[صحن]] و [[حجره‌|حجره‌هایی]] است، بنا گردید.
==موقعیت و بنا==
این مزار، حدود چهار فرسخی [[کربلا]]، در منطقه «عتیکات» نزدیک شهر «مسیّب» قرار دارد که بین اهالی به «ابوجاسم»<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194.</ref> و قاسم بن حسن عتیکاوی مشهور است.<ref>المشاهد المشرّفة، ج4، ص145.</ref>عتیکات یا عتیکیات جمع عُتیکی، منسوب به عُتَیک است و به روزهای بسیار گرم گفته می‌شود. شهر مسیّب نزدیک [[فرات|رود فرات]] قرار دارد و شاید ریشه لغوی نام آن ماده «سیب» باشد که نام نهری در منطقه ذنابة الفرات بوده است. 

در گذشته در این ناحیه شهری قرار داشت که صباح بن‌ هارون، یحیی بن احمد مقری، هبة الله بن عبدالله و احمد بن عبدالله مؤدب [[مقتدر عباسی]] از آنجا برخاسته بودند.

عده‌ای، بنای قبلی این مزار را از آثار دوره [[آل‌بویه]] می‌دانند که در سال 1950م خراب شد و به‌جای آن، آرامگاه دیگری، شامل [[ایوان]]، [[رواق]]، [[گنبد]]، [[صحن]] و [[حجره‌|حجره‌ها]] ساخته شد. به گفته حمید فواز از خاندان آل‌جعفر متولی زیارتگاه، از این مزار کرامات فراوانی دیده شده است.<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref> 
[[پرونده:ضریح امامزاده قاسم بن حسن(ع).jpg|بندانگشتی|ضریح امامزاده قاسم بن حسن(ع)|200px]]
==مدفون در مزار==
به نظر برخی این مکان، مدفن قاسم بن امام حسن مجتبی(ع) است.<ref>زيارتگاه‌هاى عراق، ج۲، ص۹۰.</ref> در کتب تاریخ، تراجم و انساب، برای [[امام حسن مجتبی(ع)]] از 15 تا 31 فرزند، ذکر شده است.<ref>نگاه کنید به: الارشاد، ج2، ص20؛ اعلام الوری، ص212؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص29؛ الشجرة المبارکة، ص3؛ کشف الغمّة، ج2، ص198؛ تاریخ الائمة، ص18؛ انیس المؤمنین، ص92؛ تاج الموالید، ص103؛ کاشف الغمّة، ص66 و 67؛ التتمة فی تواریخ الائمة، ص69.</ref>
قاسم از همسر امام حسن(ع)، به نام «رمله» که [[ام‌ ولد]] بود، به دنیا آمد.<ref>ابصار العین، ص36.</ref> شواهدی وجود دارد که این بانو، مادر ابوبکر بن حسن(ع) نیز بوده و در [[کربلا]]، به همراه فرزندانش، حضور داشته است.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref> 

برخی از منابع، سال ولادت قاسم را 47ق ذکر کرده‌اند.<ref>کاشف الغمه، ص33.</ref> بنابراین او در زمان شهادت پدرش، سه ساله و در واقعه کربلا سیزده یا چهارده ساله بوده است.<ref>پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص109.</ref> اما به گفته بیهقی، او در زمان شهادت، شانزده ساله بود.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref>

به گفته برخی مقاتل و منابع تاریخی، چنین به دست می‌آید که چهار تا شش تن از فرزندان امام حسن مجتبی(ع)، به نام‌های [[حسن مثنّی]]، قاسم، [[عبدالله بن حسن|عبدالله]]، [[عمرو بن امام حسن|عمرو]]، [[عبدالرحمان بن امام حسن|عبدالرحمان]] و [[ابوبکر بن امام حسن|ابوبکر]]، به همراه [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به سوی کربلا، حرکت کردند.<ref>مناهل الضرب، ص23.</ref> عبدالرحمان در مسیر [[حج]] و با [[لباس احرام]]، در [[منطقه ابواء]] از دنیا رفت‌<ref>الارشاد، ج2، ص26.</ref> و قاسم، عبدالله و ابوبکر نیز در [[روز عاشورا]]، به شهادت رسیدند.<ref>پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص100، 102 و 105.</ref> 

به ادعای مؤلفان کتاب زیارتگاه‌های عراق، به [[اجماع]] همه مورخان و ارباب تراجم، قاسم بن حسن(ع)، در کربلا به شهادت رسید.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۹۰.</ref> به نوشته [[بیهقی]]، مقابل عمویش در کربلا کشته شد و قاتل وی، «عمرو بن سعید بن نفیل» بود. او کنار سایر شهدا، در کربلا به خاک سپرده شد.<ref>لباب الانساب، ج1، ص401.</ref> 

===قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع)===
[[سیدمهدی قزوینی]] صاحب این [[مزار]] را، قاسم اکبر بن امام حسن مجتبی(ع) دانست<ref>فلک النجاة، ص22.</ref> که در رکاب جدش [[امام علی(ع)]] و پدرش [[امام حسن(ع)]] در [[جنگ نهروان|نهروان]]، شرکت کرد و پس از زخمی شدن در این مکان، وفات یافت و به خاک سپرده شد.<ref>آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر، ص303؛ معجم المراقد، ص319.</ref> 

[[محمد حرزالدین|حرزالدین]] پس از ذکر سخن قزوینی، او را تنها کسی می‌داند که این ادعا را ذکر کرده و نقل می‌کند که برای این مطلب، منبعی پیدا نکرده و صاحب قبر را فرد مشخصی نمی‌داند.<ref>مراقد المعارف، ج2، ص194 و 195.</ref> همچنان که [[سیدعبدالرزاق کمونه]] نیز با تأیید سخن حرزالدین ذکر می‌کند که منبعی ندارد که حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)، به جز قاسم که در کربلا به [[شهادت]] رسید، پسری به نام قاسم داشته باشد.<ref>مشاهد العترة الطاهرة، ص237؛ کتاب المزار، ص143 و 144.</ref>

===یکی از نوادگان و ذریه ائمه(ع)===
[[سیدحسین ابوسعیده]] احتمال می‌دهد که مدفون در مزار، یکی از نوادگان و ذریه ائمه(ع) باشد؛ ولی ذکر می‌کند که قائل این قول مشخص نیست.<ref>المشاهد المشرفة، ج4، ص146.</ref> [[ثامر عبدالحسن عامری]] نیز معتقد است که شخص مدفون، فرزند بلافصل امام حسن(ع) نیست؛ بلکه یکی از نوادگان اوست که به اختصار، به قاسم بن حسن(ع) مشهور شده است.<ref>معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص319.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
*'''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م.
*'''المشاهد المشرفة'''، السيد حسين ابوسعيدة، ط ١، بيروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٣٣ه. ق - ٢٠١٢م.
*'''معجم المراقد والمزارات في العراق'''، ثامر عبدالحسن العامري، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
*'''لباب الانساب والالقاب والاعقاب'''، ابوالحسن على بن زيد بيهقى (ابن فندق)، قم، كتابخانه آيت‌الله العظمى مرعشى نجفى، ١۴١٠ه. ق.
*'''آرامگاه‌هاى خاندان پاك پيامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعين'''، سيد عبدالرّزاق كمونه، ترجمه: عبدالعلى صاحبى، چاپ دوم، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٧۵ه. ش.
*'''مشاهد العترة الطاهرة وأعيان الصحابة والتابعين'''، السيد عبدالرزاق كمونة الحسيني، النجف، مطبعة الآداب، ١٣٨٧ه. ق - ١٩۶٨م.
*'''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
*'''اعلام الوري بأعلام الهدي'''، طبرسي، فضل بن حسن، (ط - القديمة)، چاپ سوم، تهران، ١٣٩٠ه. ق.
*'''مناقب آل ابي‌طالب'''، محمد بن علي السروي المازندراني (ابن شهرآشوب)، تحقيق: يوسف البقاعي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴١٢ه. ق - ١٩٩١م.
*'''الشجرة المباركة في انساب الطالبية'''، فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
*'''كشف الغمّة في معرفة الائمة'''، علي بن عيسي الاربلي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴٠۵ه. ق - ١٩٨۵م.
*'''التتمة في تواريخ الائمة'''، السيد تاج‌الدين بن علي بن احمد الحسيني العاملي، تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية - مؤسسة البعثة، ط ١، قم، مؤسسة البعثة، ١۴١٢ه. ق.
*'''مناهل الضرب في انساب العرب'''، سيد جعفر الاعرجي النجفي الحسيني، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
*'''ابصار العين في انصار الحسين(ع)'''، محمد بن طاهر السماوي، تحقيق: محمد جعفر الطبسي، ط ١، مركز الدراسات الاسلامية لحرس الثورة، ١۴١٩ه. ق - ١٣٧٧ه. ش.
*'''انيس المومنين'''، حموي، محمدبن اسحاق، قرن ۱۰ق. به تصحيح ميرهاشم محدث، تهران: بنياد بعثت، واحد تحقيقات اسلامي، ۱۳۶۳.
*'''فلک النجاه فی الامامه و الصلاه'''، علی‌محمد فتح‌الدین‌حنفی، دار الاسلام، قم، 1377.
*'''زيارتگاه‌هاى عراق'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه‌یار، تهران، نشر سازمان حج و زیارت،بی‌تا.
{{پایان}}

{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}

[[رده:زیارتگاه‌های مسیب]]
[[رده:مزار امامزاده‌های عراق]]