در حال ویرایش مزار سید تاج‌الدین محمد آوی

سید تاج‌الدین محمد آوی (م.۷۱۱ق)، فرزند مجدالدین حسین و از نوادگان [[امام سجاد(ع)]] است.<ref name=":10">تاریخ النجف الاشرف، ج۲، ص۲۱۴.</ref> او تحصیل کرده [[نجف]] و از عالمان و سخنوران سرشناس دوره خود بود.<ref name=":2">الاصیلی، ص۳۱۵.</ref> وی در [[شیعه]] شدن اولجایتو، یکی از پادشاهان [[مغول]] نقش داشته<ref>مستدرک الوسائل، ج٢، ص۴٠۶؛ تاریخ اولجایتو، ص٩٩-١٠٢.</ref> و به مقام نقیب النقبای قلمرو حکومت اولجایتو نصب شد.<ref>بحر الانساب، ج١، ص٣٣۶؛ عمدة الطالب، ص٣١٣.</ref> از اقدامات او بیرون کردن یهودیان از [[مشهد ذوالکفل پیامبر(ع)|مقبره ذوالکفل(ع)]] در نزدیکی بغداد بود.<ref name=":5">عمدة الطالب، ص٣١٣؛ تاریخ گزیده، ص۵۴؛ تاریخ مغول در ایران، ص٢۵١ .</ref>

وی در سال ۷۱۱ق. به همراه دو فرزندش کشته شد.<ref>تاریخ اولجایتو، ص١٣١.</ref> انگیزه‌های قتل وی را، سوء استفاده پسر وی در اداره نقابت عراق،<ref>عمدة الطالب، ص۳۱۳ و ٣١۴.</ref> حسادت برخی از درباریان به جایگاه سید تاج‌الدین<ref>سید تاج الدین حسینی آوی، ص ۴۶ و ۴۷.</ref> و خشم یهودیان از گرفتن مقبره ذوالکفل(ع)<ref name=":6">سید تاج‌الدین حسینی آوی، ص۴۳.</ref> از آنها دانسته‌اند.

این قبر در سال ۱۸۹۰م (۱۳۰۷-۱۳۰۸ق) کشف شد. یکی از ساکنان کناره رود [[دجله]] به نام شیخ حمدعلی، سه بار پیاپی در خواب دید کسی با چهره‌ای نورانی و لباس روحانی از او می‌خواهد مکان خاصی را نظافت کند. در آن مکان تخته‌سنگی یافت شد که روی آن نوشته بود:‌ «النقیب ابوالفضل تاج‌الدین الافطسی الحسینی».<ref name=":12" />

متولی این مزار در سال ۲۰۱۱م. (۱۴۳۲-۱۴۳۳ق)، که از نسل نخستین کاشف سنگ مزار است، این رویداد را با اندکی تفاوت بازگو کرده است. به گفته او، حاج علی‌خان کشاورزی مشغول کار در این منطقه بود که سنگ قبری یافت که روی آن نوشته بود: «مرقد السيد تاج‌الدين الآوى و ولديه».<ref group="یادداشت">آرامگاه سيد تاج‌الدين آوى و دوپسرش</ref><ref name=":1">مقاله سيد تاج‌الدين الآوى شاهد ضحايا الارهاب و التعصب حيدر الجد، مجله فرهنگى ينابيع، شماره ٢٧، سال٢٠١١.</ref>

در سال ١٩۵٠م. متوليانِ وقت مزار<ref group="یادداشت">عبدالتاج حمد و رهيف حمد.</ref> با مراجعه به عالمان تاریخ‌نگار و نسب‌شناس [[حوزه علمیه نجف|حوزه علميه نجف]]، از درستی نسب و محل دفن اطمینان یافتند.<ref name=":1" />

بر روی محلی که سنگ‌نوشته یافت شد، اتاقکی گلی با سقفی از نی ساخته شد که به مدت ۴۰ سال باقی بود.<ref name=":12">معجم المراقد و المزارات فى العراق، ص١١٢.</ref> در سال ۱۹۴۰م. ساختمان آن آجری شده و ایوانی کوچک به آن افزوده شد.<ref>سيد تاج‌الدين الآوى شاهد ضحايا الارهاب و التعصب.</ref> سنگ‌نوشته یاد شده، تا سال ۱۹۷۰م. (۱۳۸۹-۱۳۹۰ق) بر روی ضریح قرار داشت؛ ولی در بازسازی‌ها از میان رفت.<ref name=":12" />

گسترش و بازسازی‌های گوناگون، در سال‌های مختلف برای این مقبره گزارش شده است.<ref>معجم المراقد و المزارات فى العراق، ص١١٢؛ رک: سید تاج الدین حسینی آوی،‌ ص۶۵.</ref> برای نمونه، پس از طغیان رود دجله در سال ۱۹۵۴م. و ویران شدن بخشی از مزار، ساختمانی با تیرآهن و آجر و گنبدی به ارتفاع چهار متر ساخته شد. در سال ۱۹۹۷م. نیز بنای مزار گسترش یافته و نمای داخلی آن مرمر شد.<ref name=":1" />

زائران این مزار عادت دارند بخشی از مسير را براى وفا به نذرشان پياده بپيمايند. این مسیر، جاده‌ای فرعی به موازات نهری کوچک به نام «نزلة التاج» است که تا حرم یک کیلومتر فاصله دارد. <ref name=":0" />

این مزار، بر پایه گزارشی در سال ۲۰۱۱م. (۱۴۳۲-۱۴۳۳ق)، دارای صحن و گنبدی با کاشی‌کاری آبی‌رنگ به ارتفاع ۴۰ و قطر پنج متر بوده، مساحت کلی مزار ۲۵۰۰ و مساحت داخل مزار ۴۴۰ متر مربع بوده است. در این سال، ضریح جدیدی با پنجره‌های نقره‌ای روی قبر نصب شده است.<ref name=":1" />