در حال ویرایش مزار قنبر‌ علی (بغداد)

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =مرقد قنبر علی
| تصویر            =223.jpg
| اندازه تصویر     =
| بنيانگذار        =
| تأسیس            =
| کاربری           =زیارتگاه
| مکان             =بغداد
| نام‌های دیگر      =
| وقایع مرتبط      =
| ظرفیت            =
| وضعیت            =
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
}}

'''مزار قنبر علی''' در [[کشور عراق]] در [[شهر بغداد]] در بازار یا محله قنبر علی، در منطقه رصافه (در بخش شرقی بغداد)، قرار دارد. 

درباره این زیارتگاه و شخصیت مدفون در آن، اختلاف‌نظر وجود دارد. بر اساس باور متعارف و قول مشهور، این زیارتگاه، قبر غلام [[امام هادی|امام علی هادی(ع)]]، به نام قنبر است؛ درحالی‌که در منابع تراجم و رجال، برای آن حضرت، غلامی بدین نام یاد نشده است. اما نام‌گذاری زیارتگاه، نشان‌دهنده انتساب آن به [[قنبر]]، غلام [[امام علی(ع)]] است. 


==معرفی اجمالی قنبر==
[[قنبر]]، کنیه‌اش ابو همدان بود و با توجه به قرائنی، می‌توان حدس زد که اصالتاً ایرانی بود. او امام علی(ع) را از دوران خلافت عمر همراهی کرد.<ref>الفضائل، ص64.</ref> وی از پرورش‌یافتگان و شاگردان امام(ع) بود<ref>الاختصاص، ص7.</ref> که از نوجوانی در خدمت امام(ع) زندگی می‌کرد و محبت شدیدی به ایشان داشت. این محبت، باعث شده بود که وی، حتی آن حضرت را در تاریکی شب، تعقیب کند و شبانه‌روز مراقب ایشان باشد.<ref>التوحید، الشیخ الصدوق، ص338.</ref> 

ماجرای پیراهن خریدن امام(ع) برای قنبر و خودشان، در منابع قدیمی آمده است که امام، پیراهن ارزان‌تر را برای خود و پیراهن‌ گران‌تر را برای وی، خریداری کرد.<ref>الغارات، ابن هلال الثقفی، ص65 و 66.</ref>

قنبر، روایات زیادی را از امام علی(ع) نقل کرده است که نشان‌دهنده اهتمام امام(ع) به تربیت معنوی تعدادی از یاران خاصش، از جمله قنبر، بوده است. روایت تمثل ابلیس برای امام و قنبر و عده‌ای دیگر از یاران خاصش‌<ref>الاختصاص، ص108.</ref> و روایت بیان وضعیت ارواح مؤمنان در برزخ، ازجمله این روایات است.<ref>بحارالانوار، ج6؛ ص242.</ref>

==محل مزار قنبر==

[[علی بن ابی‌بکر هروی]]، به وجود قبری منسوب به قنبر در شهر [[حمص]]، اشاره‌ کرده است‌<ref>الاشارات الی معرفة الزیارات، ص9.</ref> که البته امروزه، به‌احتمال‌ زیاد، اثری از آن باقی نمانده است. اما به‌هرحال، انتساب آن به قنبر، پذیرفتنی نیست؛ زیرا [[حجاج بن یوسف]]، او را در [[عراق]] به شهادت رساند و حتی برخی، مدفن او را [[شهر واسط]]، تعیین کرده‌اند.<ref>جامع الانوار فی مناقب الاخیار، ص590؛ العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، ص216؛ مراقد المعارف، ج2، ص202.</ref>

==اقوال در شخص مدفون در مزار==

[[مصطفی جواد]]، انتساب زیارتگاه قنبر علی در بغداد را به وی، رد کرده است؛ زیرا قنبر، سال‌ها پیش از ساخته‌شدن شهر بغداد، به شهادت رسیده است‌<ref>دلیل خارطة بغداد المفصل، ص208.</ref> و از نظر تاریخی، امکان دفن وی در این نقطه وجود ندارد.

به عقیده [[شیخ محمد صالح سهروردی]]، قنبر علی، صورت تحریف یافته نام [[ابوطالب نصر]]، ملقب به قنبر، فرزند [[علی ناقد]] (از رجال نیمه دوم سده ششم) است؛ بدین ترتیب که نام این شخصیت، یعنی قنبر بن علی، به‌مرور زمان، به عبارت قنبر علی تحریف‌ شده است.<ref>ر. ک: خیرالزاد فی تاریخ مساجد و جوامع بغداد، ص303.</ref> (یونس السامرائی نیز در کتاب خود این نظریه را پذیرفته و تکرار کرده است.<ref>ر. ک: مراقد بغداد، ص46.</ref>) او حاجب [[مستضی‌ء بامرالله عباسی]] بود که به [[ابن ناقد]] نیز شناخته می‌شد.

مردم در کودکی، نام قنبر را بر وی گذاشته بودند و او را به این اسم، صدا می‌زدند. خلیفه عباسی در سال (571 ه. ق)، او را به‌عنوان حاجب خود، تعیین کرد. اما به علت اینکه مردم او را مسخره می‌کردند، ناچار او را عزل نمود و شخصی به نام ابن‌معوّج را به‌جای وی، تعیین کرد.<ref>الکامل فی التاریخ، ج11، ص433.</ref> پس از درگذشت، او را در قبرستان «[[باب ابرز]]» بغداد، به خاک سپردند و برایش مقبره‌ای ساختند.<ref>خیرالزاد فی تاریخ مساجد و جوامع بغداد، ص303.</ref>

برخلاف نظر محمد صالح سهروردی، [[عبدالحمید عباده]] معتقد است صاحب این قبر، [[علی بن احمد درینی]] بوده که او هم در قبرستان باب ابرز، دفن شده است. اما [[عماد عبدالسلام رؤوف]]، با بیان اینکه میان محله قنبر علی امروزی و محل قبرستان باب ابرز، مسافت درخور توجهی وجود داشته است، انتساب این زیارتگاه را به هر یک از این دو شخصیت، رد کرده است.<ref>ر. ک: همان.</ref>

گویا نخستین کسی که به نام قنبر علی در بغداد اشاره‌کرده، [[غیاث بغدادی]] در کتاب خود به نام [[تاریخ غیاثی]] است. اما وی به‌طور واضح، از هویت این بنا (مقبره، مسجد یا تکیه)، سخن نگفته است. اما محمد صالح سهروردی، آن را منطبق بر مسجد غصن که آن را غصن، مادر مستکفی بالله خلیفه عباسی (حکومت: 333- 334 ه. ق) بنا کرد، دانسته است.<ref>ر. ک: خیرالزاد فی تاریخ مساجد و جوامع بغداد، ص303.</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
|پیش از لینک = کتاب
|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم.
|پس از لینک = بخش «مزار قنبر علی»، ج1، ص357،
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472
}}
* '''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م. 

* '''الفضائل'''، شاذان بن جبرئيل القمي، النجف الاشرف، المكتبة الحيدرية ومطبعتها، ١٣٨١ه.ق - ١٩۶٢م.

* '''الاختصاص'''، محمد بن محمد (الشيخ المفيد)، تصحيح: علي اكبر الغفاري، ط ۴، قم، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، ١۴١۴ ه.ق.

*'''التوحيد'''، الشيخ الصدوق.

* '''الغارات'''، ابراهيم بن محمد (ابن هلال الثقفي)، تحقيق: السيد عبدالزهراء الحسيني الخطيب، ط١، بيروت، دار الاضواء، ١۴٠٧ه.ق - ١٩٨٧م.

* '''بحارالانوار'''، مجلسی.

* '''البداية والنهاية'''، ابوالفداء اسماعيل بن كثير الدمشقي (ابن كثير)، تحقيق: علي شيري، ط ١، بيروت، دار احياء التراث العربي، ١۴٠٨ه.ق - ١٩٨٨م.

* '''التفسير، (المنسوب الي الامام الحسن العسكري (ع) )'''، ط١، قم، ١۴٠٩ه ق.

* '''مقاتل الطالبيين'''، ابوالفرج الاصفهاني، تحقيق: السيد احمد صقر، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ١۴٠٨ه.ق - ١٩٨٧م.

* '''اختيار معرفة الرجال (رجال الكشّي)'''، مشهد، ١۴٠٩ه.ق.

* '''تاريخ المدينة المنورة'''، عمر بن شبّه النميري (ابن شبه)، ط ١، قم، دار الفكر، ١۴١٠ه ق.

* '''انساب الاشراف'''، احمد بن يحيي البلاذري، تحقيق: محمود الفردوس العظم، دمشق، دار اليقظة العربية، ١٩٩٨م.

* '''الامامة والسياسة'''، عبدالله بن مسلم (ابن قتيبة الدينوري)، تحقيق: علي شيري، ط ١، بيروت، دار الاضواء، ١۴١٠ه.ق - ١٩٩٠م.

* '''الفتوح، احمد بن اعثم الكوفي (ابن اعثم)'''، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الاضواء، ط ١، ١۴١١ه.ق - ١٩٩١م.

* '''تاريخ الطبري'''، محمد بن جرير الطبري، ط ١، بيروت، دار الكتب العلميه، ١۴٠٨ه.ق - ١٩٨٨م.

* '''تاريخ اليعقوبي'''، احمد بن أبي يعقوب بن جعفر بن الكاتب العباسي (اليعقوبي)، بيروت، دار صادر، (لا ت).

* '''التنبيه والاشراف'''، علي بن الحسين (المسعودي)، ليدن، بريل.

* '''اعلام الوري بأعلام الهدي'''، فضل بن الحسن (الطبرسي)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث، قم، مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لإحياء التراث، ١۴١٧ه.ق.

* ''' زين الاخبار'''، عبدالحى گرديزى.

* '''تاريخ نيشابور'''.

* '''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ ه.ق - ١٩٩٣م.

* '''النجوم الزاهرة في ملوك مصر والقاهرة'''، ابن تغري بردي، ط ١، القاهرة، ١٣٩٢ه.ق.

* '''تاريخ الاسلام ووفيات المشاهير والأعلام'''، شمس‌الدين محمد بن احمد بن عثمان الذهبي، تحقيق: عمر عبدالسلام تدمري، بيروت، دار الكتاب العربي.

* '''الاشارات الي معرفة الزيارات'''، علي بن ابي‌بكر الهروي، تحقيق: جانين سورديل - طومين، دمشق، المعهد الفرنسي، ١٩۵٣م.

* '''جامع الانوار في مناقب الاخيار'''، صفاءالدين عيسي البندنيجي القادري، تحقيق: اسامة ناصر النقشبندي و مهدي عبدالحسين النجم، ط ١، بيروت، الدار العربية للموسوعات، ١۴٢٢ه.ق - ٢٠٠٢م.

* '''العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع'''، عبدالحميد عبادة، تحقيق: عماد عبدالسلام رؤوف، ط ١، بغداد، انوار دجلة، 2004 م.

* '''مراقد المعارف'''، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م.

* '''دليل خارطة بغداد المفصّل في خطط بغداد قديماً وحديثاً'''، مصطفي جواد و احمد سوسة، بيروت، مكتبة الحضارات، ١۴٣٢ه.ق - ٢٠١١م.

* '''خيرالزاد فى تاريخ مساجد و جوامع بغداد'''.

* '''مراقد بغداد'''، يونس الشيخ ابراهيم السامرائي، بغداد، مكتبة الشرق الجديد، (لا ت).

* '''الكامل في التاريخ'''، عزالدين علي بن محمد الشيباني (ابن الاثير الجزري)، بيروت، دار صادر، ١٣٩٩ه.ق - ١٩٧٩م.

* '''خيرالزاد فى تاريخ مساجد و جوامع بغداد'''.


{{پایان}}
{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}}

[[رده:مزار اصحاب امام علی(ع)]]
[[رده:مزار اصحاب امام علی(ع) در بغداد]]