در حال ویرایش مسجد الاقصی

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
{{اشتباه نشود|مسجد صخره}}
{{اشتباه نشود|مسجد صخره}}
{{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۲۵]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=A sharefat  }}
{{جعبه اطلاعات مسجد
{{جعبه اطلاعات مسجد
| عرض جعبه            =  
| عرض جعبه            =  
خط ۴۵: خط ۴۶:
   
   
ساختمانی که امروزه مسجدالاقصی خوانده می‌شود، محوطه‌ای حصار کشی شده با وسعت بیش از ۱۴۴۰۰۰ متر مربع است که بناهایی از جمله قبة الصخره، مسجد القِبلی، مسجد الاقصی قدیم، مصلی مروانی، مسجد براق و قبه‌های متعدد دیگر را شامل می‌شود.  
ساختمانی که امروزه مسجدالاقصی خوانده می‌شود، محوطه‌ای حصار کشی شده با وسعت بیش از ۱۴۴۰۰۰ متر مربع است که بناهایی از جمله قبة الصخره، مسجد القِبلی، مسجد الاقصی قدیم، مصلی مروانی، مسجد براق و قبه‌های متعدد دیگر را شامل می‌شود.  
==معرفی==
==جایگاه و اهمیت==
[[پرونده:مسجد الاقصی2.jpg|بندانگشتی|]]
[[پرونده:مسجد الاقصی2.jpg|بندانگشتی|]]
مسجد الاقصی در جنوب قبة الصخره در بیت المقدس است<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، «مسجد الاقصی»، ج۲، ص۲۰۵۲-۲۰۵۳.</ref> و اولین قبله مسلمانان بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج، ص۳۳۱؛ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref> این مسجد در کنار مسجد الحرام، مسجد النبی<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ص۸۴.</ref> و مسجد کوفه، از مساجد بافضیلت دانسته شده<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹.</ref> و بر اساس آیات قرآن و روایات، محل عروج پیامبر اسلام(ص) در شب معراج بود.<ref>الکامل فی التاریخ، ج2، ص52؛ الیقین، سید بن طاووس، تحقیق: انصاری، ص295.</ref> به گفته پیامبر، مسجدالاقصی از مکان‌های برگزیده است.<ref>التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری(ع)‏، ص661.</ref>  
مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام، مسجد النبی و مسجد کوفه، یکی از چهار مسجد بافضیلت دانسته شده است.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹.</ref> بر اساس آیات قرآن و روایات، محل عروج پیامبر اسلام(ص) در شب معراج بوده است.<ref>الکامل فی التاریخ، ج2، ص52؛ الیقین، سید بن طاووس، تحقیق: انصاری، ص295.</ref> بنابر آنچه در منابع آمده، سازندگان مسجدالاقصی را می‌توان ملائکه، حضرت آدم(ع) و فرزندان آدم یا برخی انبیای الهی دانست.<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref> این مسجد در میان ادیان ابراهیمی مورد احترام است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۵۷.</ref> این مسجد در شهر بیت‌المقدس قرار دارد که اولین قبله مسلمانان بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج، ص۳۳۱؛ حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref>


بنابر آنچه در منابع آمده، سازندگان مسجدالاقصی را می‌توان ملائکه، حضرت آدم(ع) و فرزندان آدم یا برخی انبیای الهی دانست<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref> و در میان ادیان ابراهیمی نیز مورد احترام است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۵۷؛ دائرة المعارف قرآن، «بیت المقدس»، ج۱، ص۵۸۲.</ref>
مسجدالاقصی، به‌معنای دورترین مسجد، مشهورترین نام این مسجد است که در آیه اول سوره اسراء بدان اشاره شده<ref>جمعة سلامة، دلیل المسجد الأقصی المبارک، ۲۰۱۶م، ص۳۳.</ref> و برخی مورخان بیش از بیست نام برای آن برشمرده‌اند.<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۳، ص۵۳؛ المعالم الاثیرة، ص۸۴.</ref> علت نامیده شدن این مسجد به «اقصی» مسافت زیاد آن با کعبه،<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۶، ص۲۹۱.</ref> مسجدالحرام، اعراب، اهل مکه یا رسول خدا(ص) بوده است.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج۳، ص۱۷؛ امتاع الاسماع، ج۸، ص۱۹۶؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۳، ص۱۷.</ref>


مسجدالاقصی (به‌معنای دورترین مسجد)، مشهورترین نام این مسجد است که در آیه اول سوره اسراء بدان اشاره شده<ref>جمعة سلامة، دلیل المسجد الأقصی المبارک، ۲۰۱۶م، ص۳۳.</ref> و برخی مورخان بیش از بیست نام برای آن برشمرده‌اند.<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۳، ص۵۳؛ المعالم الاثیرة، ص۸۴.</ref>
==نام‌های مسجدالاقصی==
 
مسجدالاقصی مشهورترین نام این مسجد است که در آیه اول سوره اسراء بدان اشاره شده<ref>جمعة سلامة، دلیل المسجد الأقصی المبارک، ۲۰۱۶م، ص۳۳.</ref> و ﴿رَبْوَةٍ ذاتِ قَرارٍ وَ مَعِینٍ﴾؛ «سرزمین مرتفع و دارای امنیت و آب جاری...» در آیه ۵۰ سوره مؤمنون نیز اشاره به همین مسجد است.
گفته شده علت نامیدن این مسجد به «اقصی»، مسافت زیاد آن با کعبه،<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۶، ص۲۹۱.</ref> مسجدالحرام، اعراب، اهل مکه یا رسول خدا(ص) بوده است.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج۳، ص۱۷؛ امتاع الاسماع، ج۸، ص۱۹۶؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۳، ص۱۷.</ref> برخی نیز وجود این مسجد در بیت المقدس را ساخته حکومت بنی امیه به قصد معتبرسازی منطقه شام دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: «دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، «مسجد الاقصی»، ج۲، ص۲۰۵۳.»</ref>
==فضیلت مسجدالاقصی==
در منابع حدیثی [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، روایاتی از پیامبر اسلام(ص) درباره فضیلت مسجدالاقصی نقل شده است. برخی از این احادیث عبارتند از:
* گناهان کسی که پس از حج‌گزاری، موفق به نماز خواندن در مسجدالنبی و مسجدالاقصی در همان سال شود، بخشیده می‌شود.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج3، ص110.</ref>
* بهشت بر کسی که از مسجدالاقصی برای [[حج]] یا [[عمره]] [[احرام]] ببندد، واجب می‌شود.<ref>الانتصار، ص235؛ المعجم الاوسط، الطبرانی، ج6، ص319.</ref>
* گناهان کسی که به قصد نماز در مسجدالاقصی از خانه‌اش خارج شود، بخشیده می‌شود.<ref>سنن النسائی، ج4، ص512.</ref>
* بدن حضرت آدم(ع)، از خاک بیت‌المقدس آفریده شده است.<ref>روضة الواعظین، ص647.</ref>
* بیت‌المقدس محل نزول [[ملائکه]] بر بنی‌اسرائیل است.<ref>روضة الواعظین، ص647.</ref>
* در مسجدالاقصی درخواستی از خداوند نمی‌شود، مگر آنکه اجابت می‌شود.<ref>معجم البلدان‏، ج5، ص167؛ البلدان، ص147 و 148.</ref>


==مسجدالاقصی در قرآن==
علت نامیده شدن این مسجد به «اقصی» مسافت زیاد آن با کعبه،<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۶، ص۲۹۱.</ref> مسجدالحرام، اعراب، اهل مکه یا رسول خدا(ص) بوده است.<ref>سبل الهدي و الرشاد، ج۳، ص۱۷؛ امتاع الاسماع، ج۸، ص۱۹۶؛ سبل الهدي و الرشاد، ج۳، ص۱۷.</ref>
{{اصلی|مسجدالاقصی در قرآن}}
مسجدالاقصی از معدود اماکن و مشاهدی است که در قرآن کریم به دفعات از آن یاد شده است. از عوامل اهمیت یافتن مسجدالاقصی در قرآن را معراج پیامبر اسلام(ع) و نیز پیوند تاریخی این مسجد با ادیان الهی؛ به ‌ویژه انبیا و اولیای بنی‌اسرائیل دانسته‌اند. از جمله این آیات، آیه اول سوره اسراء (معراج پیامبر از مسجد الاقصی)<ref>المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۷.</ref> و آیه ۴۳ سوره آل عمران (عبادات حضرت مریم(س) در مسجدالاقصی) است.<ref>تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج1، ص276.</ref>


به نوشته علامه طباطبایی در المیزان، مراد از مسجد الاقصى در آیه اول سوره اسراء به قرينه جمله‌(الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ)، بيت المقدس است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۷.</ref>
برخی مورخان بیش از بیست نام برای آن برشمرده‌اند.<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۳، ص۵۳؛ المعالم الاثیرة، ص۸۴.</ref> برخی نام‌های این مسجد عبارت‌اند از:
 
==نام‌های مسجدالاقصی==
مسجدالاقصی مشهورترین نام این مسجد است و برخی مورخان بیش از بیست نام برای آن برشمرده‌اند.<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۳، ص۵۳؛ المعالم الاثیرة، ص۸۴.</ref> برخی نام‌های این مسجد عبارت‌اند از:
* مسجد ایلیا؛<ref>فتح الباری، ج3، ص53؛ معجم البلدان، ج1، ص375.</ref>
* مسجد ایلیا؛<ref>فتح الباری، ج3، ص53؛ معجم البلدان، ج1، ص375.</ref>


خط ۸۹: خط ۷۶:
* صلعون؛<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref>
* صلعون؛<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref>


* اُوری شَلم (اُوری سَلم).<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref>
* اُوری شَلم (اُوری سَلم)، کوره الیاء، مصرث، بابُوس (بابُوش)،  کورشیلاء، فُسط مصر، اَرض محشر و منشر، المحفوظه، مفرقّه و مدینة الجنه.<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref>
 
==بنیان‌گذاران مسجدالاقصی==
قدمت و گستره زمانی، همچنین جایگاه اجتماعی و مذهبی مسجدالاقصی نزد اقوام، نژادها، ادیان و مذاهب مختلف، باعث شده است که نه ‌تنها در موضوع نام‌گذاری، بلکه در موضوع بنیان‌گذاران این مسجد نیز نظر‌های مختلفی ارائه شود. [[محمد بن یوسف صالحی شامی]] (م942ق) در کتاب خود، مجموعه‌ای از اسامی را به عنوان بنیان‌گذاران مسجدالاقصی برشمرده است.<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref> با تکیه بر کتاب وی و سایر منابع، سازندگان مسجدالاقصی را می‌توان این چنین نام برد:


==تاریخچه بنا==
* [[ملائکه خداوند]]؛<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref>
درباره بنیان‌گذاران مسجدالاقصی نظر‌های مختلفی ارائه شده است:
* [[ملائکه خداوند]]؛ در برخی روایات به بنا شدن این مسجد توسط ملائکه اشاره شده است.<ref>المعالم الاثیرة، ص۶۳.</ref>


* [[حضرت آدم]] و فرزندانش؛ برخی معتقدند پس از آنکه [[حضرت آدم(ع)]] به سوی کعبه نماز ‌گزارد، مأمور شد بیت‌‌المقدس را قبله‌گاه خود سازد. ازاین‌رو در آنجا مسجدی بنا کرد تا قبله‌گاه خود و همراهانش باشد.<ref>المعالم الاثیرة، ص۶۳.</ref> همچنین برخی ساخته شدن مسجدالحرام و مسجدالاقصی به دست فرزندان آدم(ع) و تجدید بنا شدن آنها از سوی [[حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت سلیمان(ع)]] را محتمل دانسته‌اند.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، ص145.</ref>
* [[حضرت آدم]] و فرزندانش؛ برخی معتقدند پس از آنکه [[حضرت آدم(ع)]] به سوی کعبه نماز ‌گزارد، مامور شد بیت‌‌المقدس را قبله‌گاه خود سازد. ازاین‌رو در آنجا مسجدی بنا کرد تا قبله‌گاه خود و همراهانش باشد.<ref>المعالم الاثیرة، ص84.</ref> همچنین برخی ساخته شدن مسجدالحرام و مسجدالاقصی به دست فرزندان آدم(ع) و تجدید بنا شدن آنها از سوی [[حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت سلیمان(ع)]] را محتمل دانسته‌اند.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، ص145.</ref>


* فرزندان [[حضرت نوح(ع)]]؛ بعضی معتقدند بنیان‌گذار مسجدالاقصی، فرزندان نوح (سام و ایلیا) بودند و حضرت داوود و سلیمان آن را توسعه دادند.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، ص145.</ref>
* بعضی [[سام بن نوح]]<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، ص145.</ref> و گروهی دیگر معتقدند که بنیان‌گذار مسجدالاقصی، [[ایلیا بن ارم بن نوح]](ع) بود و حضرت داوود و سلیمان توسعه‌دهندگان آن بودند.<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، ص145.</ref>
* [[حضرت یعقوب(ع)]]؛ برخی معتقدند حضرت یعقوب اولین سازنده مسجد الاقصی است و پس از او به دست [[حضرت داوود(ع)]] و [[حضرت سلیمان(ع)]] تعمیر و بازسازی شد.<ref>البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۳۹۸.</ref>


* حضرت داوود(ع) و فرزندش حضرت سلیمان(ع)؛<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، صص144 و 145؛ الانساب، ج12، ص390.</ref> بخشی از بنا در سنین پیری حضرت داوود(ع) ساخته شده و در زمان فرزندش تکمیل گردید.<ref>.حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1381ش، ص76ـ78.</ref>
* [[حضرت یعقوب(ع)]]؛<ref>اخبار مکة، ج2، ص64.</ref>


به نوشته کتاب المعالم الاثیره فی السنة و السیره، بیشتر این نظرات قابل جمع بوده و تعارضی با یکدیگر ندارند؛ چرا که فاصله زمانی هر کدام از این بنیان‌گذاران، فرض تجدید بنای مسجد به دستان آنها را محتمل می‌کند.<ref>المعالم الاثیرة، ص63.</ref>
* [[حضرت داوود(ع)]] و فرزندش [[حضرت سلیمان(ع)]]؛<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج1، صص144 و 145؛ الانساب، ج12، ص390.</ref> بخشی از بنا در سنین پیری حضرت داوود(ع) ساخته شده و در زمان فرزندش تکمیل گردید.<ref>.حمیدی، تاریخ اورشلیم، 1381ش، ص76ـ78.</ref>
===توسعه مسجدالاقصی پس از اسلام===
پس از فتح بیت‌‌المقدس به‌ دستور خلیفه دوم، تغییراتی در مسجد الاقصی صورت گرفته و ساختمان مسجد در دوره‌های مختلف تعمیر و بازسازی شده است:


* نخستین خلفایی که به توسعه و آبادانی مسجد الاقصی و [[مسجد قبة ‌الصخره]] همت گماشتند، عبدالملک بن مروان و فرزندش [[ولید بن عبدالملک]]، در نیمه دوم قرن اول هجری بودند.<ref>احسن التقاسیم، ج1، ص236.</ref>
گرچه بنیان‌گذاران پیش‌گفته به لحاظ استناد تاریخی، محل تامل و نظر و در موارد بسیار، متکی به منابع اسطوره‌ای اهل کتاب هستند، اما چنان‌که مؤلف کتاب «[[المعالم الاثیره فی السنة و السیره]]» نیز به آن معتقد است، بیشتر این نظرات قابل جمع بوده و تعارضی با یکدیگر ندارند؛ چراکه فاصله زمانی هر کدام از بنیان‌گذاران پیش‌گفته، فرض تجدید بنای مسجد به دستان ایشان را محتمل می‌کند.<ref>المعالم الاثیرة، ص63.</ref>
* در سال 90ق نیز برخی از حکمرانان مصر، کمک‌‌هایی به تزیین و تجدید بنای این مساجد کردند.
* در سال‌‌های 130 تا 407ق در بیت‌‌المقدس، خساراتی به مسجدالاقصی وارد آمد که توسط حاکمان مختلف عباسی و فاطمی تجدید بنا و تعمیر شد.<ref>المعالم الاثیرة، ص66.</ref>
* صلیبیان پس از اشغال بیت‌‌المقدس در سال ۵۸۳ق، در قسمت غربی مسجد الاقصی، اقامتگاه‌هایی برای خود ساختند و ملحقاتی مانند انبار غله و دستشویی نیز به مسجد افزودند؛<ref>حمیدی، تاریخ اورشلیم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۳.</ref> اما پس از بازپس‌گیری مسجد و شهر توسط مسلمانان به فرماندهی صلاح‌الدین ایوبی در سال ۵۸۹ق، وی فرمان داد تا بناها و مشاهد اسلامی شهر به حال نخستین خود بازگردد.<ref>الکامل، ج11، صص550 و 551.</ref> بازسازی، اصلاح و تزیین مسجدالاقصی، تعیین امام جماعت و واعظ برای مسجد الاقصی، اقامه نماز جماعت پنج‌گانه در این مسجد، قرار دادن قرآن‌‌های بسیار در مسجد، تعیین قاریان قرآن و اختصاص دادن مقرری برای آنها و ساخت مدارس و مراکز دینی از نخستین اقدامات فاتحان مسلمان بود.<ref>الکامل، ج11، ص552؛ العبر، تاریخ ابن خلدون، ج4، ص۴۷۲-۴۷۳.</ref>


==ساختمان مسجدالاقصی==
==ساختمان مسجدالاقصی==
[[پرونده:نمایی از مسجد الاقصی.jpg|بندانگشتی|نمایی از مسجد الاقصی]]
[[پرونده:نمایی از مسجد الاقصی.jpg|بندانگشتی|نمایی از مسجد الاقصی]]
ساختمان مسجد الاقصی مستطیل‌شکل بوده و در جنوب [[قبة الصخره]] قرار دارد. طول این مسجد ۸۰ متر و عرض آن ۵۵ متر است.<ref>موسوعة بيت المقدس و المسجد الأقصی، ج۲، ص۹۴۵؛ تاریخ مجموعه مسجد الاقصی، ص۱۰.</ref>
[[محمد حسن شراب]]، از محققان معاصر، مسجدالاقصی و سایر مشاهد داخل حرم را چنین توصیف می‌کند:


برای مسجد الاقصی و سایر مشاهد داخل حرم توصیفاتی ذکر کرده‌اند:
مسجدالاقصی در قسمت جنوبی صحن حرم واقع شده و هرگاه کسی از سمت شمال وارد مسجد شود، مقابل خود با رواق بزرگی مواجه می‏‌شود که در زمان [[الملک المعظم عیسی]]، فرمانروای دمشق (634ق)، ساخته شده است که بعدها آن را نوسازی کرده‌‏اند... یک ورودی برای مسجد زنان، واقع در رکن جنوب غربی مسجد، وجود دارد که از دو رواق تشکیل شده است. این دو رواق از سمت غرب، 53 متر امتداد دارند و به جامع مغاربه متصل می‏‌شوند... سمت شمال غربی نیز ایوان بزرگی قرار دارد که نزدیک آن، ایوان زیبایی موسوم به محراب [[زکریا]] واقع شده است... در اطراف مسجدالاقصی، نُه گنبد قرار دارد که در دوره‌های مختلف ساخته شده‌‏اند.<ref>البدایة و النهایه، ج1، ص162.</ref>


* دارای ۷ رواق است؛ یک رواق وسط و از شرق و غرب مسجد نیز دارای رواق است.<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ص۸۵.</ref>
مسجدالاقصی در عهد [[عبدالملک بن مروان]]، تجدید بنا شد که خراج هفت‌ ساله [[مصر]] برای این کار در نظر گرفته شده بود.<ref>روضة الواعظین، ص647؛ معجم البلدان‏، ج5، ص167؛ سبل الهدی و الرشاد، ج1، صص143 و 144.</ref>
* دارای ۵۳ ستون از سنگ مرمر و ۴۹ ستون از دیگر سنگ‌ها است.
* ۱۱ در دارد؛ ۷ در سمت شمال، ۲ در سمت غرب، ۱ در هم سمت شرق.
* سمت شمال غربی نیز ایوان بزرگی قرار دارد که نزدیک آن، ایوان زیبایی موسوم به محراب [[زکریا]] واقع شده است.<ref>البدایة و النهایه، ج1، ص162.</ref>
* در سمت شرق نیز مکانی به نام جامع عمر قرار دارد که گفته می‌شود باقی‌مانده مسجدی است که به دستور عمر و پس از فتح بیت المقدس ساخته شد.<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ص۸۵.</ref>
* در اطراف مسجدالاقصی، نُه رواق، چهار گلدسته<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ص۸۵.</ref> و نُه گنبد قرار دارد که در دوره‌های مختلف ساخته شده‌‏اند.<ref>البدایة و النهایه، ج1، ص162.</ref> همچنین مسجدالاقصی در عهد [[عبدالملک بن مروان]]، تجدید بنا شد<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ص۸۵.</ref> که خراج هفت‌ ساله [[مصر]] برای این کار در نظر گرفته شده بود.<ref>روضة الواعظین، ص647؛ معجم البلدان‏، ج5، ص167؛ سبل الهدی و الرشاد، ج1، صص143 و 144.</ref>


[[ناصر خسرو]] در‌‌های مسجدالاقصی را نُه در می‌دانست که برخی از آنها عبارت‌اند از: باب النبی، باب العین، باب الحِطه و باب السکینه.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص45.</ref>
[[ناصر خسرو]] در‌‌های مسجدالاقصی را نه در می‌دانست که مشهور‌ترین آنها عبارت‌اند از: باب النبی، باب العین، باب الحِطه و باب السکینه.


خدمت‌گزاران مسجد از طایفه‌ای به نام «[[اخماس|اَخماس]]» بودند. آنها بردگانی بودند که عبدالملک بن مروان برای نگهداری از مسجدالاقصی گماشته بود. نام‌گذاری آنها به اخماس، بدین دلیل بود که آنها خمس اسیرانی بودند که در جنگ‌ها به دست می‌آمدند. این طایفه، مانند [[بنی‌شیبه]] در [[کعبه]]، عهده‌دار رسیدگی به امور مسجدالاقصی بودند و غیر از ایشان، کسی مجاز به خدمت نبود.<ref>احسن التقاسیم، ج1، ص236.</ref>
خدمت‌گزاران مسجد از طایفه‌ای به نام «[[اخماس|اَخماس]]» بودند. آنها بردگانی بودند که عبدالملک بن مروان برای نگهداری از مسجدالاقصی گماشته بود. نام‌گذاری آنها به اخماس، بدین دلیل بود که آنها خمس اسیرانی بودند که در جنگ‌ها به دست می‌آمدند. این طایفه، مانند [[بنی‌شیبه]] در [[کعبه]]، عهده‌دار رسیدگی به امور مسجدالاقصی بودند و غیر از ایشان، کسی مجاز به خدمت نبود.<ref>احسن التقاسیم، ج1، ص236.</ref>
=== آتش‌سوزی در ساختمان مسجد الاقصی ===
در ۲۱ آگوست سال ۱۹۶۹م برابر با ۱۳۴۸ش، یک یهودی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجد الاقصی را آتش زد.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجد الاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۹.</ref> در این آتش‌سوزی ۱۵۰۰ متر مربع از مسجد در آتش سوخت که منجر به آسیب‌دیدن بخش‌هایی از مسجد؛ همچون محراب زکریا و پایه‌های اصلی گنبد مسجد و فروریختن سقف آن شد. منبر قدیمی مسجد هم که متعلق به سال ۵۸۳ق بود، در این آتش سوخت.<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجد الاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۱۹.</ref>
=== معبد سلیمان ===
به عقیده یهودیان، بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجد الاقصی قرار دارد. از این‌رو برخی از آنان برای تخریب مسجد الاقصی و احیای معبد سلیمان تلاش می‌کنند.<ref>توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ص۸۸.</ref> به گفته برخی کارشناسان، حفاری‌های رژیم صهیونیستی سبب ایجاد شکاف‌هایی در دیوارها و زیر پایه‌های مسجدالاقصی شده<ref>«[https://www.aljazeera.net/news/alquds/2016/8/13/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9-%D8%A3%D8%B3%D9%81%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3 الحفريات الإسرائيلية أسفل القدس والأقصى]»</ref> و تهدیدی برای این بنا به شمار می‌رود.<ref>Barghoti, "[https://www.aa.com.tr/en/middle-east/israeli-excavations-threaten-al-aqsa-mosque-experts/1552432# Israeli excavations threaten Al-Aqsa Mosque: Experts]".</ref>
همچنین عده‌ای از مسیحیان، معتقدند شرط ظهور مسیح، ویرانی مسجد الاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به‌جای آن است<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/4952500 «آتش زدن مسجدالاقصی اقدامی برای سنجش غیرت دینی مسلمانان بود»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> و به همین سبب، از ورود مسلمانان به مسجد الاقصی جلوگیری می‌شود.<ref>[https://www.presstv.com/Detail/2016/08/16/480271/Israel-Third-Temple-Aqsa-Dome-of-Rock-Temple-Mount «گزارش: اسرائیل آمادۀ تخریب مسجدالاقصی و ساخت «سومین معبد» می‌شود»]، سایت پرس‌تی‌وی.</ref>
==مشاهد و آثار مسجدالاقصی==
==مشاهد و آثار مسجدالاقصی==
[[پرونده:محراب زکریا در مسجد الاقصی.jpg|بندانگشتی|محراب زکریای پیامبر در مسجد الاقصی]]
[[پرونده:محراب زکریا در مسجد الاقصی.jpg|بندانگشتی|محراب زکریای پیامبر در مسجد الاقصی]]
صرف نظر از مقام‌ها و مشاهدی که پیرامون مسجد واقع‌اند، خود مسجدالاقصی نیز دارای آثار و یادگار‌های انبیا، اولیای الهی و برخی از دولت‌مردان است. مقام‌‌های موجود در مسجدالاقصی عبارت‌اند از:
صرف نظر از مقام‌ها و مشاهدی که پیرامون مسجد واقع‌اند، خود مسجدالاقصی نیز دارای آثار و یادگار‌های انبیا: و اولیای الهی و برخی از دولت‌مردان است. مقام‌‌های موجود در مسجدالاقصی عبارت‌اند از:


* مقام جبرئیل؛<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص45.</ref>
* [[مقام جبرئیل]]؛<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص45.</ref>


* [[محراب حضرت خضر]]؛<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص45.</ref>
* [[محراب حضرت خضر]]؛<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص45.</ref>


* [[محراب حضرت زکریا]]؛ این محراب در کنار ایوان کوچکی در شمال مقام اربعین قرار گرفته و ابعاد آن ۶م در ۸م است.<ref>آثار البلاد و اخبار العباد، ص218.</ref> گفته شده این محراب، همان است که در آیه ۳۷ سوره آل عمران آمده است؛ حضرت زکریا(ع)، مریم(س) را در آن مشغول به عبادت می‌دید و در کنار مریم غذاهای بهشتی بود.<ref>اطلس معالم المسجد الأقصی، ص۱۶۶.</ref>
* [[محراب حضرت زکریا]]؛<ref>آثار البلاد و اخبار العباد، ص218.</ref>


* [[محراب حضرت مریم]]؛<ref>آثار البلاد و اخبار العباد، ص218.</ref> در جنوب شرقی مسجدالاقصی، معروف به مصلای مروانی،<ref>موسی غوشه، تاریخ مجموعه مسجد الاقصی، ۱۳۹۰ش، ص۳۲.</ref> قرار دارد.
* [[محراب حضرت مریم]]؛<ref>آثار البلاد و اخبار العباد، ص218.</ref>


* [[محراب حضرت داوود]]؛ موضعی است تراشیده شده از سنگ در ساحت شمالی مسجد.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص44.</ref>
* [[محراب حضرت داوود]]؛ موضعی است تراشیده شده از سنگ در ساحت شمالی مسجد.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص44.</ref>
خط ۱۶۴: خط ۱۳۲:
* [[مقام حمزة بن عبدالمطلب]]؛ نزدیکی باب النبی، در ابعاد سپری بزرگ، نقشی بر دیوار سنگی حک شده است. عامه مردم معتقدند که این نقش، اثر سپر [[حمزة بن عبدالمطلب]] است که هنگام تکیه دادن بر این دیوار نقش بسته است.<ref>معجم البلدان‏، ج5، ص168؛ آثار البلاد و اخبار العباد، ص216.</ref> این در حالی است که با توجه به شهادت حمزه در سال 3 هجری، نمی‌توان به گزارشی مبنی بر حضور وی در مسجدالاقصی دست یافت.
* [[مقام حمزة بن عبدالمطلب]]؛ نزدیکی باب النبی، در ابعاد سپری بزرگ، نقشی بر دیوار سنگی حک شده است. عامه مردم معتقدند که این نقش، اثر سپر [[حمزة بن عبدالمطلب]] است که هنگام تکیه دادن بر این دیوار نقش بسته است.<ref>معجم البلدان‏، ج5، ص168؛ آثار البلاد و اخبار العباد، ص216.</ref> این در حالی است که با توجه به شهادت حمزه در سال 3 هجری، نمی‌توان به گزارشی مبنی بر حضور وی در مسجدالاقصی دست یافت.


* [[محراب خلفا]]؛ ناصر خسرو (م481ق) نیز به دو محراب در سمت چپ و راست محراب اصلی شبستان اشاره کرده است که به ترتیب منسوب به [[خلیفه دوم|عمر بن خطاب]] و [[معاویة ابن ابی‌سفیان]] هستند.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص48.</ref>
* [[محراب خلفا]]؛ ناصر خسرو (م481ق) نیز به دو محراب در سمت چپ و راست محراب اصلی شبستان اشاره کرده است که به ترتیب منسوب به [[خلیفه دوم]] و [[معاویة ابن ابی‌سفیان]] هستند.<ref>سفرنامه ناصرخسرو، ص48.</ref>
 
با مقایسه توصیف‌هایی که از مسجدالاقصی در ادوار مختلف تاریخی ارائه شده است، می‌توان ساختمان این مسجد را بنایی با اصالت تاریخی و تطور ظاهری دانست؛ به‌طوری‌که برخی از نقش‌ها و بناها بر اساس تلاش دولتمردان برای به یادگار گذاشتن اثری از خود، در این مسجد به ‌جا مانده است<ref>الاشارات الی معرفة الزیارات‏، ص33.</ref> و برخی ریشه در اسطوره‌ها، داستان‌ها و در مستند‌ترین حالت، مبتنی بر منابع اهل کتاب و اسرائیلیات است. تقدس این اماکن نزد اهل کتاب و پیشینه و چینش جمعیتی شهر، که متشکل از مسلمانان، یهودیان و مسیحیان است، از عوامل مهم چنین تاریخ‌سازی‌هایی دانسته می‌شود.
==مسجدالاقصی در عهد اسلامی==
در دوره اسلامی، پس از فتح بیت‌‌المقدس به‌ دستور خلیفه دوم، نخستین خلفایی که به توسعه و آبادانی مسجدالاقصی و [[مسجد قبة ‌الصخره]] همت گماشتند، عبدالملک بن مروان و فرزندش [[ولید بن عبدالملک]]، در نیمه دوم قرن اول هجری، بودند.<ref>احسن التقاسیم، ج1، ص236.</ref>در سال 90ق نیز برخی از حکمرانان مصر، کمک‌‌های شایانی به تزیین و تجدید بنای حرم شریف کردند.
 
در پی زلزله‌هایی که در سال‌‌های 130 و 158ق در بیت‌‌المقدس رخ داد و خساراتی بر ابنیه حرم شریف به وجود آورد، برخی از بنا‌های حرم شریف، از جمله مسجدالاقصی و مسجد قبة ‌الصخره، در سال‌‌های 169ق (عهد [[مهدی عباسی]]) و 216ق (عهد [[مامون عباسی]])، تجدید بنا و تعمیر شدند.
 
از دیگر بلا‌های طبیعی، زلزله سال 407ق بود که منجر به تخریب مسجد قبة ‌الصخره شد و [[الظاهر لدین الله فاطمی]] را بر آن داشت که در سال 413ق، اقداماتی برای تعمیر و تجدید بنای مشاهد حرم شریف صورت دهد.<ref>المعالم الاثیرة، ص66.</ref>
 
پس از اشغال بیت‌‌المقدس به‌ دست صلیبیان، تغییرات بنیادینی در مسجدالاقصی ایجاد شد؛ به نحوی که طایفه «داویه» در قسمت غربی مسجدالاقصی، اقامتگاه‌هایی برای خود ساختند و ملحقاتی چون انبار غله، دستشویی و... نیز برای آن بنا نهادند. مسجدالاقصی به دلیل احترام ویژ‌ه‌ای که برای مسلمانان داشت، به حربه‌ای برای صلیبیان تبدیل شده بود؛ به‌طوری‌که پس از قریب به یک قرن که مسلمانان درصدد بازپس‌گیری بیت‌‌المقدس و مسجدالاقصی برآمدند، صلیبیان، پس از آنکه شکست خود را قطعی دانستند، با تهدید مسلمانان مبنی بر تخریب مسجدالاقصی و سایر مشاهد، مسلمانان را وادار به پذیرش صلح کردند.<ref>الکامل، ج11، ص549.</ref>
 
پس از بازپس‌گیری مسجد و شهر توسط مسلمانان، [[صلاح‌الدین ایوبی]] فرمان داد تا بناها و مشاهد اسلامی شهر به حال نخستین خود بازگردد.<ref>الکامل، ج11، صص550 و 551.</ref> بازسازی، اصلاح و تزیین مسجدالاقصی تا مدتی ادامه داشت. آنچه بیش از بنا و عمارت، دستخوش تغییر و دگرگونی شده بود، مناسک و مراسم دینی حرم شریف بود. ازاین‌رو از نخستین اقدامات فاتحان مسلمان، تعیین امام جماعت و واعظ برای مسجدالاقصی، و اقامه نماز جماعت پنج‌گانه در حرم شریف بود.<ref>العبر تاریخ ابن خلدون، ج4، ص472.</ref> از دیگر اقدامات فاتحان مسجدالاقصی در بازگرداندن گفتمان اسلامی، قرار دادن قرآن‌‌های بسیار در مسجد، تعیین قاریان قرآن مسجدالاقصی و اختصاص دادن مقرری برای آنها،<ref>الکامل، ج11، ص552؛ العبر، تاریخ ابن خلدون، ج4، ص473.</ref> و ساخت مدارس و مراکز دینی بود.<ref>العبر، تاریخ ابن خلدون، ج4، ص473.</ref>
==تاثیرات فرهنگی و سیاسی==
تاریخ سیاسی و اجتماعی مسجدالاقصی در دوره اسلامی، دارای اهمیت بسزایی است. برخی از موضوعات تاثیرگذار تاریخی این مسجد عبارت‌اند از: آزموده شدن مسلمانان نخستین به واسطه تردید در اسراء پیامبر اسلام(ص) از مسجدالحرام به مسجدالاقصی؛ سرزنش شدن مسلمانان از سوی یهودیان مدینه، به دلیل قبله قرار دادن قبله‌گاه یهودیان؛ رقابت مدعیان خلافت اسلامی و بعدها مسلمانان، یهودیان و مسیحیان در تسلط بر بیت‌المقدس؛ نمادسازی یا محو آثار تمدنی با انگیزه‌‌های دینی و مذهبی؛ مهاجرت‌ها و ترکیب جمعیتی اقلیت‌‌های دینی در این شهر و....
 
در سده‌‌های نخست اسلامی، اشراف بر حرمین در [[حجاز]] و حرم شریف در بیت‌‌المقدس، بیانگر شایستگی خلفا برای زعامت مسلمانان و صیانت از حدود و ثغور اسلامی دانسته می‌شد.<ref>البدایة و النهایه، ج6، ص250.</ref> این اهمیت زمانی شدت می‌یافت که مدعیان جدیدی برای عهده‌داری خلافت، ظهور می‌کردند. در این زمان بود که خطبه خواندن به نام هر کدام از مدعیان خلافت، در مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی، نقش مهمی در تقویت جایگاه اجتماعی و سیاسی ایشان داشت. ازاین‌رو در سده‌‌های نخستین، خلفا با تهدید و سلطه نظامی و پس از آن با امتیاز دادن به بزرگان و حاکمان محلی، سعی در جلب حمایت این سه شهر داشتند. ترتیب اولویت این سه مسجد، در منابع و متون دینی بر اساس اهمیت و جایگاه دینی‌شان است. بر این اساس مسجدالحرام در رتبه نخست، مسجدالنبی در رتبه دوم و مسجدالاقصی در رتبه سوم قرار دارد.
 
از دیگر عوامل تاثیرگذار در جایگاه سیاسی و اجتماعی این سه مسجد، محرک‌‌های سیاسی داخلی و خارجی بود؛ برای نمونه با تصرف شهر [[مکه]] و [[مدینه]] و در پی آن مسجدالحرام و مسجدالنبی، به ‌دست [[عبدالله بن زبیر]]، خلفای اموی سعی بسیاری در پررنگ کردن جایگاه مسجدالاقصی انجام دادند و فضایل مسجدالاقصی بیش از هر زمان دیگری مورد تاکید خلافت اموی و وابستگان آنها قرار گرفت؛ به‌طوری‌که در مقاطعی زیارت مسجدالاقصی را به جای انجام [[مناسک حج]] توصیه می‌کردند.
 
از بُعدی دیگر مسجدالاقصی و حرم شریف، موضوعی مشترک برای جهان اسلام دانسته می‌شد. ازاین‌رو می‌توان آن را در موارد متعددی، عامل تعامل و همگرایی نخبگان و دولتمردان اسلامی دانست.
==مسجدالاقصی در قرآن==
{{اصلی|مسجدالاقصی در قرآن}}
مسجدالاقصی از معدود اماکن و مشاهدی است که در قرآن کریم به دفعات از آن یاد شده است. از عوامل اهمیت یافتن مسجدالاقصی در قرآن کریم، پیوند تاریخی‌اش با ادیان الهی، به ‌ویژه انبیا و اولیای بنی‌اسرائیل است. برخی آیات قرآن، که به نحوی با مسجدالاقصی مرتبط می‌شوند، عبارت‌اند از:
 
* {{قلم رنگ|سبز|﴿سُبْحانَ الَّذی اَسْری‏ بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمسجدالحرام اِلَی الْمسجدالاقصـی الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا اِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیر﴾}}؛ «پاک و منزه است خدایی که بنده‌‏اش را در یک شب، از مسجدالحرام به مسجدالاقصی ـ که گرداگردش را پربرکت ساخته‏‌ایم ـ برد تا برخی از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چراکه او شنوا و بیناست.»(اسراء:1)
این آیه، از سفر شبانه پیامبر(ص) از مسجد الحرام به مسجد الأقصی و معراج پیامبر(ص) سخن می‌گوید.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۸.</ref> مسلمانان معتقدند این سفر در یک شب صورت گرفته که با توجه به امکانات آن زمان، به گونه‌ای اعجازآمیز بوده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۸.</ref> واژه «اِسراء» به معنای سفر شبانه بوده و واژه «لیلاً»(شب) دلالت می‌کند که پیامبر در یک شب از مکه تا بیت المقدس رفته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۷.</ref>
 
* {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ سْئَلْ من اَرْسَلْنا من قَبْلِکَ من رُسُلِنا اَ جَعَلْنا من دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً یُعْبَدُونَ﴾}}؛ «از رسولانی که پیش از تو فرستادیم بپرس: آیا غیر از خداوند رحمان، معبودانی برای پرستش قرار دادیم؟!»(زخرف:45)
 
این آیه از وقایع رخ‌داده در ماجرای [[معراج]]، در مسجدالاقصی، حکایت می‌کند. در این آیه، پس از اقامه [[نماز جماعت]] توسط پیامبر اعظم(ص)، خداوند به وی فرمان می‌دهد که از رسولان پیش از خود در مورد پروردگارشان سؤال کن! آنان نیز در پاسخ، به وحدانیت خداوند، رسالت پیامبر(ص) و وصایت [[امام علی بن ابی‌طالب(ع)]] شهادت می‌دهند.<ref>الکامل فی التاریخ، ج2، ص52؛ الیقین، سید بن طاووس، تحقیق: انصاری، ص295.</ref>
 
* {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ التِّینِ وَ الزَّیْتُون﴾}}؛ «قسم به انجیر و زیتون (یا: قسم به سرزمین شام و بیت‌المقدس).»(تین:1)
 
نه ‌تنها در منابع تفسیری، بلکه در منابع حدیثی و تاریخی نیز مراد از (الزَّیْتُونِ)،  مسجدالاقصی دانسته شده است.<ref>تفسیر مجمع البیان، ج10، ص393؛ بحار الانوار، ج57، صص203 و 204؛ معجم البلدان، ج1، ص790.</ref>
 
* {{قلم رنگ|سبز|﴿یَامَرْیَمُ اقْنُتی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِین﴾}}؛ «ای مریم! به شکرانه این نعمت برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده به ‌جا آور و با رکوع‏‌کنندگان، رکوع کن!»(آل عمران:43)
 
به عقیده مفسران این آیه ناظر به عبادات حضرت مریم(س) در مسجدالاقصی است.<ref>تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج1، ص276.</ref>
 
==مسجدالاقصی و پیامبر==
 
پیوند مسجدالاقصی با رسالت پیامبر اکرم(ص)، منحصر در ابعاد تاریخی و پیوستگی‌اش با تاریخ انبیا: نیست؛ بلکه می‌توان ابعاد معرفتی و جهان‌بینی گسترد‌ه‌ای برای آن تصویر کرد. ازاین‌رو می‌توان توجه و عنایت پیامبر اسلام(ص) و معارف اسلامی به بیت‌‌المقدس و مسجدالاقصی را از محور‌‌های این جهان‌بینی دانست. شعائر و نمادهایی چون مسجدالاقصی می‌تواند حکایتگر پیوستگی ادیان آسمانی و ترتب زمانی و کمالی آنها ‌باشد.


== جستارهای وابسته ==
موضوعاتی چون ماجرای اسراء و معراج، همچنین جایگاه مسجدالاقصی به عنوان نخستین قبله‌گاه مسلمانان، باعث شده است این مسجد، ارتباط بی‌واسطه و وثیقی با آموزه‌‌های اسلامی و دعوت پیامبر اعظم(ص) داشته باشد. این ارتباط از نخستین سال‌های بعثت پیامبر(ص)، شکل گرفته است؛ آن زمانی که حضرت، در [[مسجدالحرام]] یا در خانه اصحاب یا کوه‌‌های اطراف مکه، به عبادت و موعظه می‌پرداخت. توجه به قبله‌گاه، از طبیعی‌ترین مناسک چنین مجالسی بود.


* [[مسجدالاقصی در قرآن]]
احترام و تقدیس مسجدالاقصی، در رتبه‌ای که قبله‌گاه آخرین و کامل‌ترین دین بود و حتی سیر شبانه پیامبر(ص) به مسجدالاقصی، حکایت از توجه فراگیر و جهان‌شمول دعوت اسلامی دارد که همه خداباوران و پیروان ادیان آسمانی را مخاطب خود ساخته است؛ موضوعی که می‌توانست احبار و بزرگان [[اهل کتاب]] و سایر پیروان ادیان الهی، اعم از مسیحی، یهودی و... را به تامل، تفکر و پذیرش آخرین دین رهنمون شود.
==مسجدالاقصی و اهل بیت==
مسجدالاقصی را نمی‌توان دارای پیوند تاریخی معناداری با [[اهل بیت]] دانست؛ زیرا هیچ‌کدام از امامان شیعه، به جز [[مهدی موعود]]، فرصت حضور در مسجدالاقصی را نیافتند. بیت‌‌المقدس در عهد امویان، تحت سیطره سیاسی و فکری ـ مذهبی [[بنی‌امیه]] بود. ائمه نخستین شیعه، به دلیل در اولویت قرار دادن اصلاحات فکری، سیاسی و اجتماعی، و ائمه بعدی نیز، به دلیل قرار گرفتن در محدودیت‌‌های اجتماعی و سیاسی، کمتر فرصت یافتند به سرزمین‌‌های تازه فتح‌شده اسلامی قدم نهند.


تاریخ و مشاهد بیت‌‌المقدس گواه این مطلب است که این شهر، نسبت به سایر سرزمین‌‌های اسلامی، دارای محرومیت بیشتری بوده است؛ زیرا مناطقی چون [[یمن]]، [[مصر]]، طبرستان، خراسان و حتی مغرب، شاهد حضور علویان و منتسبان به اهل بیت بوده‌اند، اما نمی‌توان اثر چندانی از حضور ائمه، یا حتی منتسبان و بازماندگان اهل بیت در بیت‌‌المقدس یافت.
تنها گزارشی که بر حضور غیر معمول یکی از ائمه در مسجدالاقصی دلالت دارد، گزارشی است که [[حسین بن حمدان خصیبی]] (م334ق) در کتاب خود آورده است. در این گزارش که [[مفضل بن عمر]] روایتگر آن است، امام جعفر بن محمد الصادق(ع) به اتفاق صفوان (به احتمال [[صفوان جمال]])، شب‌هنگام سفری را آغاز می‌کنند. در این سفر، که ساعاتی از شب به طول انجامید، امام صادق(ع) و صفوان به ترتیب در مسجدالحرام، مسجدالاقصی، [[مسجدالنبی]]، [[طور سیناء]]، [[مرقد امام علی بن ابی‌طالب(ع)]] در [[نجف]] و [[مسجد سهله]] حاضر شده و نماز گزاردند.<ref>الهدایة الکبری، ص92.</ref> این واقعه شباهت‌هایی با گزارش برخی منابع شیعی از اسرای پیامبر(ص) به مسجدالاقصی دارد.<ref>تفسیر القمی، ج2، صص3-5.</ref>
==فضایل مسجدالاقصی==
با مطالعه منابع حدیثی و تاریخی شیعی و عامه، فضایل بسیاری برای مسجدالاقصی در کلام پیامبر آمده است. این احادیث، به دلیل اینکه در زمره احادیث فضایل دانسته می‌شوند، کمتر مورد مداقه سندی و محتوایی واقع شده‌اند. لازم به توجه است که بیت‌‌المقدس نیز از اسامی مسجدالاقصی بوده و در بسیاری از روایات، از این مسجد با عنوان بیت‌‌المقدس یاد شده است. از مهم‌ترین احادیث فضایل مسجدالاقصی عبارت‌اند از:
* «مسجدالاقصی از بقاع برگزیده است.»<ref>التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری(ع)‏، ص661.</ref>
* «گناهان کسی که به قصد نماز در مسجدالاقصی از خانه‌اش خارج شود، بخشیده می‌شود.»<ref>سنن النسائی، ج4، ص512.</ref>
* «گناهان کسی که پس از حج‌گزاری، موفق به نماز خواندن در مسجدالنبی و مسجدالاقصی در همان سال شود، بخشیده می‌شود.»<ref>سبل الهدی و الرشاد، ج3، ص110.</ref>
* «بهشت بر کسی که از مسجدالاقصی برای [[حج]] یا [[عمره]] [[احرام]] ببندد، واجب می‌شود.»<ref>الانتصار، ص235؛ المعجم الاوسط، الطبرانی، ج6، ص319.</ref>
* «بدن حضرت آدم(ع)، از خاک بیت‌‌المقدس آفریده شده است.»<ref>روضة الواعظین، ص647.</ref>
* «بیت‌المقدس محل نزول [[ملائکه]] بر بنی‌اسرائیل است.»<ref>روضة الواعظین، ص647.</ref>
* «در مسجدالاقصی درخواستی از خداوند نمی‌شود، مگر آنکه اجابت می‌شود.»<ref>معجم البلدان‏، ج5، ص167؛ البلدان، صص 147و 148.</ref>  و ... .
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
خط ۱۸۲: خط ۲۰۷:
* '''احسـن التقاسـیم فـی معرفة الاقـالیم'''، ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسـی، تـرجمه‌ علینقی‌ منزوی‌، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران‌، ۱۳۶۱‌ش.
* '''احسـن التقاسـیم فـی معرفة الاقـالیم'''، ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسـی، تـرجمه‌ علینقی‌ منزوی‌، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران‌، ۱۳۶۱‌ش.
* '''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ازرقی، محمد بن عبدالله، محقق: ملحس، رشدی صالح، ناشر: دار الاندلس، بیروت - لبنان، ۱۴۱۶ق.
* '''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ازرقی، محمد بن عبدالله، محقق: ملحس، رشدی صالح، ناشر: دار الاندلس، بیروت - لبنان، ۱۴۱۶ق.
* '''اسد الغابة فی معرفة الصحابة'''، عز الدین بن الاثیر ابو الحسن علی بن محمد الجزری (م ۶۳۰)،  بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۹م.
* '''الاشارات الی معرفه الزیارات'''، الهروی، علی بن ابی‌بکر، تحقیق: جانین سوردیل -‌ طومین، ۱۹۵۳م، دمشق: المعهد الفرنسی.
* '''امتاع الاسماع'''، تقي‌الدين احمد بن علي المقريزي، تحقيق: محمد عبد‌الحميد النميسي.
* '''امتاع الاسماع'''، تقي‌الدين احمد بن علي المقريزي، تحقيق: محمد عبد‌الحميد النميسي.
* '''الانساب'''، ابو‌سعید عبد‌الکریم بن محمد بن منصور التمیمی السمعانی، تحقیق: عبد‌الرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی.
* '''الانساب'''، ابو‌سعید عبد‌الکریم بن محمد بن منصور التمیمی السمعانی، تحقیق: عبد‌الرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی.
* '''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''، علامه مجلسی، تهران، اسلامیة، ۱۳۶۳ش.
* '''البدایة و النهایة'''، ابو الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م.
* '''البدایة و النهایة'''، ابو الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م.
* '''البلدان'''، ابن الفقیه، احمد بن محمد بن اسحاق الهمذانی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۹ش.
* '''البلدان'''، ابن الفقیه، احمد بن محمد بن اسحاق الهمذانی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۹ش.
* '''تاریخ اورشلیم'''، سید جعفر حمیدی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم، ۱۳۸۱ش.
* '''تاریخ اورشلیم'''، سید جعفر حمیدی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم، ۱۳۸۱ش.
* '''تاریخ مجموعه مسجد الاقصی'''،محمدهاشم موسی غوشه، ترجمه سید شهرام فرهانیان و هودسا عاطفی، قم، نشر ادیان، ۱۳۹۰ش.
* '''التبیان فی تفسیر القرآن'''، محمد بن حسن طوسی (م۴۶۰ق)،  به کوشش احمد حبیب العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
* '''التبیان فی تفسیر القرآن'''، محمد بن حسن طوسی (م۴۶۰ق)،  به کوشش احمد حبیب العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
* '''التفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری علیهم السلام'''، حسن بن علی(ع)،  مدرسه الامام المهدی(عج)،  قم - ایران،۱۴۰۹ق.
* '''التفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری علیهم السلام'''، حسن بن علی(ع)،  مدرسه الامام المهدی(عج)،  قم - ایران،۱۴۰۹ق.
* '''اسد الغابة فی معرفة الصحابة'''، عز الدین بن الاثیر ابو الحسن علی بن محمد الجزری (م ۶۳۰)،  بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۹م.
* '''الاشارات الی معرفه الزیارات'''، الهروی، علی بن ابی‌بکر، تحقیق: جانین سوردیل -‌ طومین، ۱۹۵۳م، دمشق: المعهد الفرنسی.
* '''العبر، تاریخ ابن خلدون'''، عبدالرحمن، ترجمه، عبدالمجید آیتی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ه. ش.
* '''الکامل فی التاریخ'''، ابن اثیر جزری، عزالدین، تصحیح: محمد یوسف دقاقه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ه. ق۱۹۹۵/م.
* '''الکشف و البیان عن تفسیر القرآن'''، ثعلبی، احمد بن محمد، محقق: ابن عاشور، ابی محمد، ناشر: دار احیاء التراث العربی، بیروت - لبنان.
* '''المعالم الاثیرة فی السنة و السیرة'''، شراب، محمد محمد حسن، ناشر: دار الشامیة، بیروت - لبنان، ۱۴۱۱ق.
* '''المعجم الاُوسط'''، طبرانی، سلیمان بن احمد، دار الحرمین للطباعة و النشر و التوزیع، قاهره - مصر، ۱۴۱۵ق.
* '''المیزان فی تفسیرالقرآن'''، سید محمدحسین طباطبایی، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
* '''الهدایه الکبری'''، الخصیبی، حسین بن حمدان، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م، بیروت: مؤسسه البلاغ.
* '''الیقین'''، سید بن طاووس، تحقیق: انصاری، قم، ۱۴۱۳ ق.
* '''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''، علامه مجلسی، تهران، اسلامیة، ۱۳۶۳ش.
* '''تفسیر القرآن العظیم'''، ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، محقق: عجماوی، محمد فضل،  دار عالم الکتب، ریاض - عربستان،  ۱۴۲۵ق.
* '''تفسیر القرآن العظیم'''، ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، محقق: عجماوی، محمد فضل،  دار عالم الکتب، ریاض - عربستان،  ۱۴۲۵ق.
* '''تفسیر القمی'''، قمی، علی بن ابراهیم،محقق: جزایری، طیب، دار الکتاب  قم، ۱۳۶۳ش.
* '''تفسیر القمی'''، قمی، علی بن ابراهیم،محقق: جزایری، طیب، دار الکتاب  قم، ۱۳۶۳ش.
خط ۲۰۵: خط ۲۳۷:
* '''سفرنامه ناصرخسرو'''، ناصرخسرو، تصحیح: محمد دبیرسیاقی، ۱۳۸۹ش، تهران: زوّار، چاپ ۱۰.
* '''سفرنامه ناصرخسرو'''، ناصرخسرو، تصحیح: محمد دبیرسیاقی، ۱۳۸۹ش، تهران: زوّار، چاپ ۱۰.
* '''سنن النسایی'''، نسائی، احمد بن علی، ناشر: [بی نا].
* '''سنن النسایی'''، نسائی، احمد بن علی، ناشر: [بی نا].
* '''العبر، تاریخ ابن خلدون'''، عبدالرحمن، ترجمه، عبدالمجید آیتی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ه. ش.
* '''فتح الباری شرح صحیح البخاری'''، ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، ناشر: دار المعرفة،  بیروت - لبنان.
* '''فتح الباری شرح صحیح البخاری'''، ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، ناشر: دار المعرفة،  بیروت - لبنان.
* '''الکامل فی التاریخ'''، ابن اثیر جزری، عزالدین، تصحیح: محمد یوسف دقاقه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ه. ق۱۹۹۵/م.
* '''الکشف و البیان عن تفسیر القرآن'''، ثعلبی، احمد بن محمد، محقق: ابن عاشور، ابی محمد، ناشر: دار احیاء التراث العربی، بیروت - لبنان.
* '''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، فضل بن الحسن الطبرسی (م۵۴۸ق)،  بیروت، دار المعرفه و افست، تهران، ناصر خسرو، ۱۴۰۶ق.
* '''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، فضل بن الحسن الطبرسی (م۵۴۸ق)،  بیروت، دار المعرفه و افست، تهران، ناصر خسرو، ۱۴۰۶ق.
* '''مسالک الابصار فی ممالک الامصار'''، ابن فضل الله عمری، احمد بن یحیی، ناشر: المجمع الثقافی، ۱۴۲۴ق.
* '''مسالک الابصار فی ممالک الامصار'''، ابن فضل الله عمری، احمد بن یحیی، ناشر: المجمع الثقافی، ۱۴۲۴ق.
* '''المعالم الاثیرة فی السنة و السیرة'''، شراب، محمد محمد حسن، ناشر: دار الشامیة، بیروت - لبنان، ۱۴۱۱ق.
* '''المعجم الاُوسط'''، طبرانی، سلیمان بن احمد، دار الحرمین للطباعة و النشر و التوزیع، قاهره - مصر، ۱۴۱۵ق.
* '''معجم البلدان'''، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، بیروت: دار صادر.
* '''معجم البلدان'''، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، بیروت: دار صادر.
* '''المیزان فی تفسیرالقرآن'''، سید محمدحسین طباطبایی، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
* '''الهدایه الکبری'''، الخصیبی، حسین بن حمدان، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م، بیروت: مؤسسه البلاغ.
* '''الیقین'''، سید بن طاووس، تحقیق: انصاری، قم، ۱۴۱۳ ق.


{{پایان}}
{{پایان}}
خط ۲۲۲: خط ۲۴۶:
{{مکان‌های مقدس اسلامی}}
{{مکان‌های مقدس اسلامی}}


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:مسجدهای مهم اسلامی]]
[[رده:مسجدهای مهم اسلامی]]
[[رده:مکان‌های مذهبی فلسطین]]
[[رده:مکان‌های مذهبی فلسطین]]
[[رده:مسجدهای بیت المقدس]]
[[رده:مسجدهای بیت المقدس]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/مسجد_الاقصی»