در حال ویرایش مسجد ثنیة الوداع

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =مسجد ثنیة الوداع
| تصویر            =مسجد ثنیة الوداع.jpg
| اندازه تصویر     =350px
| بنيانگذار        =
| تأسیس            =
| کاربری           =مسجد
| مکان             =[[عربستان]] * [[مدینه]] *  مدخل ورودی شهر از سمت [[شام]] و در میان جاده احد
| نام‌های دیگر      =
| وقایع مرتبط      =استقبال مردم مدینه از [[پیامبر اسلام(ص)]] * تجهیز سپاه اسلام توسط پیامبر در [[جنگ تبوک]]
| ظرفیت            =
| وضعیت            =فعال
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
 | عرض جغرافیایی =  24°28'35.0
 | طول جغرافیایی =39°36'18.2
}}
'''مسجد ثَنِیَّةُ الوداع'''، مسجدی در [[مدینه|شهر مدینه]] و بر [[ثنیة الوداع|تپه ثنیة الوداع]] بوده است كه از تاریخ 1406 قمری تخریب شده است. مسجد ثنیة الوداع در موقعیت شمالی شهر مدینه و شرقی کوه‌های [[کوه سلع|سَلع]] و [[کوه الرایه|ذُباب]]، ابتدای وروردی مدینه از سمت شام محسوب می‌شده است. فاصله مسجد تا [[مسجد النبی|مسجد نبوی]] کمتر از یک کیلومتر و جایگاه امروزی آن حد فاصل خیابان ابوبکر معروف به خیابان سلطانه و خیابان سید الشهداء است.

مسجد ثنیة الوداع بنایی ساخته شده از بتن بود که یک حیاط اصلی، رواق و یک گلدسته داشت. 
==موقعیت جغرافیایی==

ثنیة الوداع گردنه‌ای در شمال [[مدینه]] در مسیر شام بود. این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به [[غزوه تبوک]]<ref>دلائل النبوه، ج5، ص265-266.</ref> و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص281.</ref> مسجد ثنیة الوداع بر تپه ثنیة الوداع در ضلع شمالی مدینه به فاصله کمتر از یک کیلومتر تا [[مسجد النبی|مسجد نبوی]] ساخته شده بود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.</ref> تپه ثنیة الوداع در سمت راست و جهت شرقی کوه‌های [[کوه سلع|سَلْع]] و [[کوه ذباب|ذُباب]] قرار دارد. 

به گفته کعکی این تپه و مسجد به جهت توسعه میدان و احداث خروجی زیرگذر مناخه در سال 1406ق به صورت کامل تخریب شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133-134.</ref>

== تاریخچه بنا ==
در منابع کهن جغرافیای مدینه از این مسجد یاد نشده است. مطری در قرن هشتم از وجود مسجدی در ثنیه الوداع یاد می‌کند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.</ref> اما در منابع دیگر نامی از این مسجد به میان نیامده است. برخی از منابع معاصر به وجود مسجدی روی تپه اشاره کرده ‌اند.<ref>فصول من تاریخ المدینه المنوره،</ref>

کعکی از بازسازی مسجد در عهد عثمانی خبر داده و توصیفی از بنای عصر عثمانی ارائه کرده اما منبع خود را ذکر نمی‌کند.<ref>معالم المدینه المنوره، جزء ۴، مجلد ۲، ص</ref> 

کعکی احتمال اینکه این مسجد از بناهایی باشد که در دوران عمران و آبادی مدینه زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز بنا شده و بعد از سالها دوباره بازسازی و توسعه یافته را قوی میداند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.</ref>او معتقد است این مسجد در مکان [[مسجد بنی خداره|مسجد بنی‌ خداره]] که سابقا [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن نماز گذاشته و سر خود را تراشیده ساخته شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.</ref> 

به گفته کعکی بنای عهد عثمانی مسجد در دوره آل سعود تخریب و مجدد بازسازی شد.<ref>المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۱۳۷-۱۳۸</ref> محمد علی نجفی، پژوهشگر تاریخ مدینه این مسجد را در سال 1396 قمری دیده است.<ref>مدینه شناسی، ج۲، ص ۲۲۶</ref>

== معماری مسجد ==
[[پرونده:نقشه مسجد ثنیة الوداع.JPG|بندانگشتی|نقشه هوایی مسجد ثنیة الوداع]]
به گفته کعکی مسجد ثنیة الوداع بصورت بنائی ساخته شده از بتن است که ورودی اصلی آن در جهت غرب مسجد و دارای دری فرعی در قسمت شرق است. برای ورود به مسجد به جهت ارتفاع بنا از سطح زمین باید مسیری پلکانی کوتاهی جهت ورود به آن طی شود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.</ref> این مسجد متشکل از یک حیاط اصلی، یک حیاط فرعی در ضلع شرقی، یک مأذنه و صحن داخلی مسجد است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.</ref>

=== رواق مسجد ===
صحن داخلی مسجد مستطیلی شکل و دارای طول 12 متر در جهت جنوب و شمال و عرض تقریبی 8 متر موازات شرق و غرب است. رواق مسجد دارای 6 پنجره بر دیوارهای شرق، غرب و جنوب است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139.</ref> سقف رواق شش تیرچه دارد که 4 ستون استوانه‌ای زیر آن واقع شده است و محراب آن به صورت نیم دایره ای به قطر تقریبی یک متر است که از دیواری که به سمت قبله است بیرون زده شده و از خارج مسجد نیز محل نیم‌دایره محراب قابل مشاهده است. در این محراب هیچ گونه آثار زینت وجود ندارد و دیوار مسجد تا حدود یک متر از زمین به رنگ سبز رنگ‌آمیزی شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139-140.</ref>

=== حیاط مسجد ===
حیاط مسجد دارای طول 12 متر و عرض 7.5 متر از شمال به جنوب است که در جانب غربی آن درب اصلی مسجد وجود دارد. و در جهت شرقی، حیاط کوچکی وجود دارد که ظاهرا بعد از بازسازی مسجد به آن ملحق شده و بواسطه دری کوچک به حیاط اصلی متصل می‌شود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص141-142.</ref>

=== مأذنه مسجد ===
این مسجد دارای یک مأذنه است که در قسمت شمال غربی مسجد و حیاط اصلی واقع شده است و درب آن رو به شرق است. بالای ماذنه به صورت هشت ضلعی بنا شده است که ارتفاع آن تا زمین حدود 5.5 متر است. بالای ماذنه و در ورودی این هشت ضلعی استوانه‌ای به طول تقریبی دومتر و سقفی مخروطی وجود دارد که بر این استوانه محاط است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص142-143.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}

{{برگرفتگی
|پیش از لینک = کتاب
|منبع = معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ
|پس از لینک = بخش «مسجد ثنیة الوداع»، ج2، ص126،
| لینک = https://wikihaj.com/view/رده:کتاب‌های_تمام_متن_درباره_مدینه
}}
* '''معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز الکعکی، بیروت، 2011م. 
* '''دلائل النبوه'''، البیهقی، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
* '''السیرة النبویه'''، ابن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.

{{پایان}}
{{مساجد}}

[[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
[[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
[[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]]
[[رده:مسجدهای مدینه]]