در حال ویرایش مسجد عتبان بن مالک

{{جعبه اطلاعات بنا
| عنوان = مسجد عتبان بن مالک
| تصویر = Itban-bin-malik-3-1024x768.jpg
| اندازه تصویر = 
| پیوند تصویر = 
| توضیح تصویر = 
| نام‌های دیگر = 
| مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] * در نزدیکی [[مسجد جمعه]]
| کاربری = مسجد
| بزرگداشت نزد = مسلمانان
| وابسته به دین/مذهب = اسلام
| باورها = نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد
| آیین‌ها = 
| زمان پایه‌گذاری = قرن اول هجری
| بنیانگذار = 
| رویدادها = 
| بازسازی‌ها = 
| ویژگی‌های تاریخی = 
| مساحت = 
| طول = 
| عرض = 
| ارتفاع = 
| وضعیت بنا = مفقود
| گنجایش = 
| امکانات = 
| بخش‌های بنا = 
| ویژگی‌ها = 
| عرض جغرافیایی = 24.446091
| طول جغرافیایی = 39.615041
| توضیح نقشه = 
}}   
'''مسجد عَتبان بن مالک''' در [[مدینه]]، در موقعیت شمالی [[مسجد جمعه|مسجد الجمعه]] و در محیط باز روبروی آن قرار دارد. عتبان بن مالک از [[انصار]] و اصحاب [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] و از سپاهیان اسلام در [[غزوه بدر]] بود. حضرت محمد(ص) در گوشه‌ای از خانه او نماز خواند و به همین دلیل، عتبان آن بخش را به عنوان محل نمازش قرار داده بود.

در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند.

== عتبان بن مالک ==
عَتبان بن مالک، از [[انصار|انصار پیامبر(ص)]]، در قبیله بنی‌سالم از [[قبیله خزرج]] بود. وی صحابی{{یادداشت|اصحاب و یاران حاضر در زمان رسول خدا(ص)}} رسول الله (ص) و از شرکت کنندگان در [[غزوه بدر]] بود. او در سال 50 هجری از دنیا رفت.<ref>اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، صص359و360</ref>

=== نماز پیامبر در خانه عتبان ===
عتبان به علت ناتوانی در خواندن نماز جماعت، از [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] خواست در گوشه‌ای از خانه او نماز بخواند تا آنجا را مکانی برای نمازخواندن خویش قرار دهد و پیامبر نیز پذیرفت.<ref>اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، ص360؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=71 تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص71.]</ref>
== بنای مسجد ==
مسجد عتبان بن مالک در شمال [[مسجد جمعه]] و در محیطِ بازِ روبروی آن قرار دارد.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=120 مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120]</ref> از حدود قرن هشتم هجری، مکان این مسجد را در قلعه مزدلف دانسته‌اند.<ref name=":1" /> مزدلف در عصر سمهودی (درگذشت: 911ق) قلعه‌ای خراب شده در شمال مسجد جمعه بوده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=249 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص249.]</ref> و عباسی، تاریخ‌نگار قرن ده قمری، نیز همین اطلاعات را تأیید می‌کند.<ref name=":2">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمده_الاخبار_فی_مدینه_المختار.pdf&page=182 عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 182.]</ref> عیاشی نیز در سفرنامه‌اش (1073ق/1662م) مسجد را در قلعه خرابه‌ای در شمال مسجد جمعه به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.<ref name=":3">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالرحله_العياشيه،_ج_1.pdf&page=390 الرحله العیاشیه، ج1، ص390.]</ref>

=== بازسازی بنا ===
[[محمد بن احمد مطری|محمد بن احمد مَطَری]] (درگذشت: 741ق)، تاریخ‌نگار مدینه در قرن هشتم قمری، وضعیت این بنا را با دیوارهایی توصیف می‌کند که ارتفاعشان از نصف قد انسان تجاوز نمی‌کرده است.<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=134 التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص134.]</ref> به گفته [[سمهودی]] (درگذشت: 911ق) بنایی که مطری به آن اشاره کرده در زمان او از میان رفته بود و گروهی غیر عرب آن را در شکل و بنایی جدید بازسازی و احیا کرده بودند. سقف بنای جدید پس از خرابی، توسط محمد بن قاوان تعمیر شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=169 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص169.]</ref> ابن قاوان (820-899ق)، از عالمان حدیث و تاریخ است که در قاهره می‌زیست و بارها به حج رفت.<ref>الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، السخاوی، ج7، ص54</ref>

احمد عباسی، محقق و تاریخ‌شناس مدینه، مدعی است که در سال 1036 این مسجد را، که در آن زمان ناشناس بوده، یافته و بازسازی کرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمده_الاخبار_فی_مدینه_المختار.pdf&page=183 عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 183.]</ref> عیاشی نیز در سفرنامه‌اش (1073ه/1662م) مسجد را به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالرحله_العياشيه،_ج_1.pdf&page=390 الرحله العیاشیه، ج1، ص390.]</ref>
== وضعیت فعلی مسجد ==
به گزارش الیاس عبدالغنی، پژوهشگر جغرافیای مدینه، مسجد عتبان در سال 1417ق./1375ش. یک زمین خالی بود که یک چهاردیواری سفید رنگ آن را احاطه کرده بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=120 مساجد الاثریه، ص 120]</ref> 

بنابر گزارش های دیگر در 1393 شمسی ( 2015م./1435ق.)، دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود؛<ref>سایت خبری العالم،  [https://fa.alalam.ir/news/1682500/خشم-مردم-عربستان-از-تخریب-مسجد-تاریخی-در-مدینه-منوره نسخه فارسی] و [https://www.alalam.ir/news/1682430/غضب-بالسعودية-اثر-ازالة-مسجد-اثري-في-المدينة-المنورة نسخه عربی همین خبر]،</ref> اما بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.<ref>سایت [https://makkah-almadinah.com/almadinah-attractions/itban-bin-malik/ مزارات مکة و المدینة]</ref>

== تصاویر قدیمی از مسجد و محراب آن ==
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:عتبان 3.jpg|تصویر هوایی در کنار مسجد جمعه
پرونده:1403-05-28 18 03 13-Google Maps.png|تصویر از دور مسجد در کنار خیابان عبدالمجید
پرونده:عتبان6.png|alt=
پرونده:عتبان4.jpg|alt=
پرونده:عتبان5.jpg|تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن
پرونده:عتبان بن مالک.jpg|alt=
پرونده:عتبان.jpg|alt=
</gallery>

== تصاویر پس از پروژه عمرانی سعودی در 2015 میلادی ==

=== تصاویر اولیه پس از تخریب ===
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:1403-05-28 17 44 47-Mosque of Atban Bin Malik - Google Maps.png|alt=
پرونده:Alalam 635611550987617648 25f 4x3.jpg|alt=
پرونده:عتبان2.jpg|تصویر هوایی بنای باقی مانده از مسجد عتبان در شمال مسجد جمعه
</gallery>

=== تصاویر وضعیت فعلی مسجد ===
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:Itban-bin-malik-2-1024x768.jpg|alt=
پرونده:1403-05-28 17 45 25-Mosque of Atban Bin Malik - Google Maps.png|alt=
پرونده:Itban-bin-malik-1-1024x768.jpg|alt=
پرونده:1403-05-28 17 45 35-Mosque of Atban Bin Malik - Google Maps.png|alt=
پرونده:Itban-bin-malik-3-1024x768.jpg|alt=
</gallery>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
*'''أسد الغابة فی معرفة الصحابة'''، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، دار الکتاب العربی - بیروت - لبنان.
*'''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
*'''التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة'''، جمال‌الدین محمدبن‌احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ه.
*'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
*'''الضوء اللامع لأهل القرن التاسع'''، شمس الدین السخاوی، دار الجیل - بیروت، 1412ه.
*'''عمده الاخبار فی مدینه المختار'''، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.
*'''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه نمیری، بی تا، بی جا.
*'''الرحله العیّاشیة'''، عیاشی، عبدالله بن محمد، 2006م، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی، دار السویدی، چاپ اول.
*'''سایت خبری العالم'''
*'''سایت مزارات مکة و المدینة'''{{پایان}}{{اماکن مدینه}}

[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[En:The Mosque of Utban b. Malik]]