مسجد عتبان بن مالک
اطلاعات اوليه | |
---|---|
مکان | عربستان * مدینه * در نزدیکی مسجد جمعه |
کاربری | مسجد |
جنبه دینی | |
بزرگداشت نزد | مسلمانان |
وابسته به دین/مذهب | اسلام |
باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
تاریخ بنا | |
زمان پایهگذاری | قرن اول هجری |
وضعیت فعلی | |
وضعیت بنا | مفقود |
|
مسجد عَتبان بن مالک در مدینه، در موقعیت شمالی مسجد الجمعه و در محیط باز روبروی آن قرار دارد. عتبان بن مالک از انصار و اصحاب پیامبر(ص) و از سپاهیان اسلام در غزوه بدر بود. حضرت محمد(ص) در گوشهای از خانه او نماز خوانده بودند و به همین دلیل، عتبان آن بخش را به عنوان محل نمازش قرار داده بود.
در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند.
عتبان بن مالک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عَتبان بن مالک از انصار پیامبر(ص) در قبیله بنیسالم از قبیله خزرج بود. وی صحابی[یادداشت ۱] رسول الله (ص) و از شرکت کنندگان در غزوه بدر بود. او در سال 50 هجری از دنیا رفت.[۱]
نماز پیامبر در خانه عتبان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عتبان به علت ناتوانی در خواندن نماز جماعت، از پیامبر(ص) خواست تا در گوشهای از خانه او نماز بخواند تا او آنجا را مصلای خویش قرار دهد و ایشان نیز پذیرفت.[۲]
بنای مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد عتبان بن مالک در شمال مسجد جمعه و در محیطِ بازِ روبروی آن قرار دارد.[۳] از حدود قرن هشتم هجری، مکان این مسجد را در قلعه مزدلف دانستهاند.[۴] مزدلف در عصر سمهودی (درگذشت: 911ق) قلعهای خراب شده در شمال مسجد جمعه بوده است[۵] و عباسی، تاریخنگار قرن ده قمری، نیز همین اطلاعات را تأیید میکند.[۶] عیاشی نیز در سفرنامهاش (1073ق/1662م) مسجد را در قلعه خرابهای در شمال مسجد جمعه به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.[۷]
بازسازی بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محمد بن احمد مَطَری (درگذشت: 741ق)، تاریخنگار مدینه در قرن هشتم قمری، وضعیت این بنا را با دیوارهایی توصیف میکند که ارتفاعشان از نصف قد انسان تجاوز نمیکرده است.[۴] به گفته سمهودی (درگذشت: 911ق) بنایی که مطری به آن اشاره کرده در زمان او از میان رفته بود و گروهی غیر عرب آن را در شکل و بنایی جدید بازسازی و احیا کرده بودند. سقف بنای جدید پس از خرابی توسط محمد بن قاوان تعمیر شد.[۸] وی متولد 820 و متوفی 889 قمری، از عالمان حدیث و تاریخ است که در قاهره میزیست و بارها به حج رفت.[۹]
احمد عباسی محقق و تاریخشناس مدینه، مدعی است که در سال 1036 این مسجد را، که در آن زمان ناشناس بوده، بافته و و به بازسازی جزئی آن پرداخته است.[۱۰] عیاشی نیز در سفرنامهاش (1073ه/1662م) مسجد را به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.[۱۱]
وضعیت فعلی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به گزارش الیاس عبدالغنی، پژوهشگر جغرافیای مدینه، مسجد عتبان در سال 1417ق./1375ش. یک زمین خالی بود که یک چهاردیواری سفید رنگ آن را احاطه کرده بود.[۱۲]
بنابر گزارش های دیگر در 1393 شمسی ( 2015م./1435ق.)، دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود؛[۱۳] اما بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.[۱۴]
تصاویر قدیمی از مسجد و محراب آن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
-
تصویر هوایی در کنار مسجد جمعه
-
تصویر از دور مسجد در کنار خیابان عبدالمجید
-
-
-
تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن
-
-
تصاویر پس از پروژه عمرانی سعودی در 2015 میلادی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تصاویر اولیه پس از تخریب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
-
-
-
تصویر هوایی بنای باقی مانده از مسجد عتبان در شمال مسجد جمعه
تصاویر وضعیت فعلی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، صص359و360
- ↑ اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، ص360؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص71.
- ↑ مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120
- ↑ پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص134.
- ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص249.
- ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 182.
- ↑ الرحله العیاشیه، ج1، ص390.
- ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص169.
- ↑ الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، السخاوی، ج7، ص54
- ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 183.
- ↑ الرحله العیاشیه، ج1، ص390.
- ↑ مساجد الاثریه، ص 120
- ↑ سایت خبری العالم، نسخه فارسی و نسخه عربی همین خبر،
- ↑ سایت مزارات مکة و المدینة
یادداشتها
- ↑ اصحاب و یاران حاضر در زمان رسول خدا(ص)
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، دار الکتاب العربی - بیروت - لبنان.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة، جمالالدین محمدبناحمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ه.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، شمس الدین السخاوی، دار الجیل - بیروت، 1412ه.
- عمده الاخبار فی مدینه المختار، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بیتا.
- تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، بی تا، بی جا.
- الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، 2006م، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی، دار السویدی، چاپ اول.
- سایت خبری العالم
- سایت مزارات مکة و المدینة