| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| | {{در دست ویرایش|ماه=[[آبان]]|روز=[[۲۴]]|سال=[[۱۴۰۳]]|کاربر=Heidar }} |
| | |
| | [[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]] |
| | |
| | به نام خدا |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات بنا | | {{جعبه اطلاعات بنا |
| خط ۷: |
خط ۱۲: |
| | توضیح تصویر = | | | توضیح تصویر = |
| | نام‌های دیگر = | | | نام‌های دیگر = |
| | مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] * در بخش جنوبی [[کوه احد]] | | | مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] * در بخش غربی [[کوه سلع]] |
| | کاربری = مسجد | | | کاربری = مسجد |
| | بزرگداشت نزد = مسلمانان | | | بزرگداشت نزد = مسلمانان |
| خط ۱۵: |
خط ۲۰: |
| | زمان پایه‌گذاری = | | | زمان پایه‌گذاری = |
| | بنیانگذار = | | | بنیانگذار = |
| | رویدادها = نمازخواندن [[رسول خدا(ص)]] در محدوده این مسجد در میانه [[غزوه احد]] | | | رویدادها = نمازخواندن [[رسول خدا(ص)]] در محدوده این مسجد در میانه [[غزوه خندق]] |
| | بازسازی‌ها = | | | بازسازی‌ها = |
| | ویژگی‌های تاریخی = | | | ویژگی‌های تاریخی = |
| خط ۲۵: |
خط ۳۰: |
| | گنجایش = | | | گنجایش = |
| | امکانات = | | | امکانات = |
| | بخش‌های بنا = | | | بخش‌های بنا = صحن غیر مسقف در جهت شمال - پنجره دایره ای شکل در داخل مسجد |
| | ویژگی‌ها = از مساجد موجود در محدوده [[جنگ احد]] و [[کوه احد]] | | | ویژگی‌ها = از جمله مساجد موجود در محدوده [[مساجد فتح]] |
| | عرض جغرافیایی = 24.509986 | | | عرض جغرافیایی = 24.509986 |
| | طول جغرافیایی = 39.612863 | | | طول جغرافیایی = 39.612863 |
| | توضیح نقشه = | | | توضیح نقشه = |
| }}'''مسجد فَسح''' از مساجد قدیمی [[مدینه]] است. این مسجد در جنوب [[کوه احد]] و متصل به آن است و از جهت دیگر در شمالِ [[مقبرة شهدای احد|مقبره شهدای احد]] و جنوبِ [[غار احد]] قرار دارد که تصور می‌کنند [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن وارد شده است. نماز خواندن [[رسول خدا(ص)]] در روز [[جنگ احد]]، در منابع قدیمی گوناگون، منعکس شده و برخی محققان معاصر، مکانِ نماز خواندنِ پیامبر(ص) را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند. در برخی منابع، این مسجد، «مسجد اُحُد» معرفی شده است. ساختمان این مسجد در سده‌های اخیر نیمه مخروبه بوده است. | | }} |
| == نام مسجد == | | == نام مسجد == |
| '''مسجد فَسح''' ، معروف به «فسیح»، به دلیل نزدیکی به کوه احد، با عنوان «مسجد اُحُد» نیز معرفی شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=151 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص151.]</ref> همچنین به نام «مسجد الشِعب» نیز معرفی شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص355.</ref> | | '''مسجد فَسح''' که با نام «فسیح» هم شناخته می‌شود، در برخی منابع با عنوان «مسجد احد» معرفی شده و دلیل آن را این بیان کرده‌اند که مسجد به [[کوه احد]] بسیار نزدیک است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=151 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص151.]</ref> باور عمومی بر این است که نام فسح بر روی این مسجد به علت نزول آیه فسح (مجادله،11) در این مکان بر [[رسول خدا(ص)]] است: «'''يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ'''»{{یادداشت|ای اهل ایمان، هرگاه شما را گفتند که در مجالس خود جای را (بر یکدیگر) فراخ دارید، جای باز کنید (و برای نشستن مکان بالاتر و نزدیک‌تر به پیغمبر تنازع و تزاحم مکنید) تا خدا بر توسعه (مکان و مقام و منزلت) شما بیفزاید.}}، البته [[سمهودی]] در وفاء الوفاء تاکید می‌کند که منبعی برای این وجه تسمیه نیافته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=204 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.]</ref> |
| | |
| بنابر گزارشِ [[علی بن عبدالله سمهودی]]، تاریخ‌نگار سده نهم قمری، به باور مردم، به علت نزول آیه فسح (آیه 11 سوره مجادله){{یادداشت|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ
| |
| ای اهل ایمان، هرگاه شما را گفتند که در مجالس خود جای را (بر یکدیگر) فراخ دارید، جای باز کنید (و برای نشستن مکان بالاتر و نزدیک‌تر به پیغمبر تنازع و تزاحم مکنید) تا خدا بر توسعه (مکان و مقام و منزلت) شما بیفزاید.}} در این مکان بر [[رسول خدا(ص)]]، به فسح معروف شده؛ اما او دلیلی در تایید این باور، نیافته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=204 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.]</ref> | |
|
| |
|
| == مکان مسجد == | | == موقعیت مکانی == |
| مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به آن است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=126 التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص126.]</ref> این مسجد در شمالِ [[قبرستان شهدای احد|مقبره شهدای احد]] و [[مسجد حمزة بن عبدالمطلب (مدینه)|مسجد جامع سیدالشهدا]] و در جنوبِ [[غار احد]] قرار دارد؛ همان غاری که مردم تصور می‌کنند [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن وارد شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=154 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص154.]</ref> | | مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به کوه است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=126 التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص126.]</ref> همچنین مسجد در شمال [[مقبرة شهدای احد]] و همچنین در شمال [[مسجد جامع سیدالشهدا]] و در جنوب [[غار احد]] قرار دارد که مردم تصور می‌کنند که [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن وارد شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=154 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص154.]</ref> |
|
| |
|
| == نماز پیامبر(ص) == | | == نماز پیامبر(ص) == |
| پیشینه تاریخی مسجد فسح، به سال‌های نخستین صدر اسلام بازمی‌گردد. نماز خواندن [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(ص)]] در روز [[جنگ احد]]، در منابع کهن گزارش شده است.<ref>السيرة النبوية، ابن هشام، ج3، ص604.</ref> بنابر گزارش [[ابن شبه]]، مکان نماز پیامبر، مسجد کوچکی در منطقه احد و در سمت راست [[«شعب الجرار»|«شعب الجِرار»]]، چسبیده به کوه بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=57 تاریخ مدینه ابن شبه، ص57.]</ref> برخی پژوهشگران معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.<ref>معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص362.</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=155 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص155.]</ref>
| | نماز خواندن رسول خدا(ص) در روز [[جنگ احد]] در منابع قدیمی مختلف انعکاس داده شده و محققان معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=155 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص155.]</ref> [[ابن هشام]] در ضمن بیان روایتی، اشاره کرده که پیامبر(ص) نماز ظهر روز احد را به علت جراحات وارده در حالت نشسته خواندند و مسلمانان به صورت ایستاده پشت سر ایشان نماز جماعت را اقامه کردند.<ref>السيرة النبوية، ابن هشام، ج3، ص604.</ref> به نظر می‌رسد یکی از [[نمازهای نشسته پیامبر|نمازهای نشسته پیامبر(ص)]] که در مکان‌ها و زمان‌های مختلف اقامه شده، در این مکان روی داده باشد. |
| | |
| == تاریخچه بنای مسجد ==
| |
| به گزارش [[محمد بن احمد مطری]] (متوفی 741ق) مسجد کوچکی که در پایین کوه احد بوده، در روزگار وی تخریب شده است.<ref name=":0" /> گزارش‌های دیگری در قرن نهم<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=204 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.]؛ مغانم المطابه، فیروزآبادی، ج2، ص289.</ref> و دهم<ref>درر الفرائد، انصاری، ج3، ص1630.</ref>، نیز سخن مطری را تقویت می‌کند. بنابر گزارشی از سده یازدهم قمری، مسجدی با عرض حدود هجده ذراع موجود بوده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1.pdf&page=163 عمدة الاخبار، عباسی، ص163.]</ref>
| |
| | |
| بنای این مسجد با دیوارهای مرتفع اما بدون سقف، در میانه سده چهاردهم قمری، وجود داشته که ساخت آن، به دوران عثمانی‌ها برمی‌گشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=192 تاریخ معالم المدینه قدیما و حدیثا، ص ۱۹۳]</ref> بنابر گزارشی تازه‌تر از سال 1418 قمری، دیوارهای آن در این سال تخریب شده و تنها دیوار جنوبی، که محراب مسجد در آن قرار داشته، با ارتفاع یک و نیم متر، باقی مانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=158 مساجد الاثریه، ص 185]</ref>
| |
| | |
| بر اساس تصاویر موجود از مسجد فسح، بنای فعلی آن به شکل مستطیل با دیوارهای کوتاهِ سنگی بازسازی شده است. ارتفاع دیوارها یکسان نیست و محرابی در سمت دیوار قبله قرار دارد. همچنین سازه‌ای به شکل سایه‌بان بر روی مسجد ساخته شده و داخل مسجد، فرش شده است.<ref>تصاویر مستند کاربران مجازی [https://www.google.com/maps/place/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B3%D8%AD%E2%80%AD/@24.5099944,39.6128596,3a,75y,90t/data=!3m8!1e2!3m6!1sAF1QipMByh_DDWYLOtNEm2uPJxtDdlLnIrsQY7KELBE-!2e10!3e12!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMByh_DDWYLOtNEm2uPJxtDdlLnIrsQY7KELBE-%3Dw203-h203-k-no!7i3024!8i3024!4m9!3m8!1s0x15bdbe7f9ec02dfb:0xe73388ab22cc24d3!8m2!3d24.5099944!4d39.6128596!10e5!14m1!1BCgIgARICGAI!16s%2Fg%2F12mb3_5ts?hl=fa&entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDExNS4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D گوگل مپ] و وبسایت [https://welcomesaudi.com/activity/masjid-al-fasah-madinah welcome saudi]</ref>
| |
| | |
| == تصاویر مسجد ==
| |
|
| |
|
| === تصاویر وضعیت فعلی مسجد ===
| | روایات دیگری درباره نماز مذکور وجود دارد که صراحت بیشتری درباره مکان اقامه نماز دارند. [[ابن شبه]] در فهرست اماکنی که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده در قالب روایتی بیان می‌کند که مکان نماز در مسجد کوچکی در منطقه احد و در سمت راست [[«شعب الجرار»|«شعب الجِرار»]] چسبیده به کوه بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=57 تاریخ مدینه ابن شبه، ص57.]</ref> |
| <gallery mode="packed" heights="150px"> | |
| پرونده:مسجد فسح6.png|alt=
| |
| پرونده:مسجد فسح7.png|alt=
| |
| پرونده:مسجد فسح8.png|alt=
| |
| پرونده:مسجد فسح 9.png|alt=
| |
| </gallery> | |
|
| |
|
| | == بنای مسجد == |
| | مطری(متوفی 741ق) در زمان تالیف کتاب [[التعریف بما أنست الهجرة (کتاب)|«التعریف»]] خود، بنای مسجد را منهدم اعلام کرده.<ref name=":0" /> به صورت کلی گزارشی از بنای مسجد در منابع یافت نشد، به نظر می‌رسد بنای مسجد در چندین قرن گذشته به مدت زیادی مداوما با همین ظاهر نیمه مخروبه با دیوارهای کوتاه باقی مانده است. |
| === تصاویر قدیمی‌تر مسجد === | | === تصاویر قدیمی‌تر مسجد === |
| <gallery mode="packed" heights="150px"> | | <gallery> |
| پرونده:مسجد فسح1.png|alt= | | پرونده:مسجد عمر خندق قدیمی 7.png|alt= |
| پرونده:مسجد فسح2.png|alt=
| |
| پرونده:مسجد فسح3.jpg|alt=
| |
| پرونده:مسجد فسح4.jpg|alt=
| |
| پرونده:مسجد فسح5.jpg|alt=
| |
| </gallery> | | </gallery> |
|
| |
|
| خط ۷۳: |
خط ۵۸: |
| * [[کوه احد]] | | * [[کوه احد]] |
| * [[غزوه احد]] | | * [[غزوه احد]] |
| | * [[زیارت‌نامه‌های شهدای احد]] |
|
| |
|
| == پانویس == | | == پانویس == |
| خط ۸۲: |
خط ۶۸: |
| *'''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق. | | *'''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق. |
| *'''السيرة النبوية'''، ابن هشام الحميري، مكتبة محمد علي صبيح وأولاده - بمصر، 1383 - 1963م. | | *'''السيرة النبوية'''، ابن هشام الحميري، مكتبة محمد علي صبيح وأولاده - بمصر، 1383 - 1963م. |
| *'''التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره'''، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ق. | | *'''التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره'''، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ه. |
| *'''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م. | | *'''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م. |
| *'''وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی،۲۰۰۱م. | | *'''المدینه المنوره تطورها العمرانی و تراثها المعماری'''، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1981م. |
| *'''المغانم المطابة فی معالم طابة'''، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، ریاض، دارالیمامه، 1389ق. | | *'''وصف المدینه المنوره'''، علی بن موسی الافندی، مطبعة نهضة مصر. |
| *'''الدرر الفرائد المنظمة فی اخبار الحاج و طریق مکة المعظمة'''، عبدالقادر بن محمد انصاری، ریاض، دارالیمامه، 1429ق.
| | {{پایان}}{{مساجد}} |
| *'''عمده الاخبار فی مدینه المختار'''، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، بی‌جا، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.{{پایان}}{{مساجد}}{{اماکن مدینه}}
| |
| [[رده:مسجدهای مدینه]]
| |
| [[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
| |
| [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
| |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
| [[En: The Mosque of Fash]]
| |
