مسجد فسح

مسجد فسح

اطلاعات اوليه
مکان	عربستان * مدینه * در بخش جنوبی کوه احد
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
تاریخ بنا
رویدادها	نمازخواندن رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد در میانه غزوه احد
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	موجود
ویژگی‌ها	از مساجد موجود در محدوده جنگ احد و کوه احد
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.509986,39.612863","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-content-rtl mw-parser-output\" lang=\"fa\" dir=\"rtl\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0641\u0633\u062d\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0641\u0633\u062d\n","link":"","lat":24.509986,"lon":39.612863,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مسجد فَسح از مساجد قدیمی مدینه است. این مسجد در جنوب کوه احد و متصل به آن است و از جهت دیگر در شمالِ مقبره شهدای احد و جنوبِ غار احد قرار دارد که تصور می‌کنند پیامبر(ص) در آن وارد شده است. نماز خواندن رسول خدا(ص) در روز جنگ احد، در منابع قدیمی گوناگون، منعکس شده و برخی محققان معاصر، مکانِ نماز خواندنِ پیامبر(ص) را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند. در برخی منابع، این مسجد، «مسجد اُحُد» معرفی شده است. ساختمان این مسجد در سده‌های اخیر نیمه مخروبه بوده است.

نام مسجد

مسجد فَسح ، معروف به «فسیح»، به دلیل نزدیکی به کوه احد، با عنوان «مسجد اُحُد» نیز معرفی شده است. همچنین به نام «مسجد الشِعب» نیز معرفی شده است.

بنابر گزارشِ علی بن عبدالله سمهودی، تاریخ‌نگار سده نهم قمری، به باور مردم، به علت نزول آیه فسح (آیه 11 سوره مجادله) در این مکان بر رسول خدا(ص)، به فسح معروف شده؛ اما او دلیلی در تایید این باور، نیافته است.

مکان مسجد

مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به آن است. این مسجد در شمالِ مقبره شهدای احد و مسجد جامع سیدالشهدا و در جنوبِ غار احد قرار دارد؛ همان غاری که مردم تصور می‌کنند پیامبر(ص) در آن وارد شده است.

نماز پیامبر(ص)

پیشینه تاریخی مسجد فسح، به سال‌های نخستین صدر اسلام بازمی‌گردد. نماز خواندن رسول‌ خدا(ص) در روز جنگ احد، در منابع کهن گزارش شده است. بنابر گزارش ابن شبه، مکان نماز پیامبر، مسجد کوچکی در منطقه احد و در سمت راست «شعب الجِرار»، چسبیده به کوه بوده است. برخی پژوهشگران معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.

تاریخچه بنای مسجد

به گزارش محمد بن احمد مطری (متوفی 741ق) مسجد کوچکی که در پایین کوه احد بوده، در روزگار وی تخریب شده است. گزارش‌های دیگری در قرن نهم و دهم، نیز سخن مطری را تقویت می‌کند. بنابر گزارشی از سده یازدهم قمری، مسجدی با عرض حدود هجده ذراع موجود بوده است

بنای این مسجد با دیوارهای مرتفع اما بدون سقف، در میانه سده چهاردهم قمری، وجود داشته که ساخت آن، به دوران عثمانی‌ها برمی‌گشته است. بنابر گزارشی تازه‌تر از سال 1418 قمری، دیوارهای آن در این سال تخریب شده و تنها دیوار جنوبی، که محراب مسجد در آن قرار داشته، با ارتفاع یک و نیم متر، باقی مانده است.

بر اساس تصاویر موجود از مسجد فسح، بنای فعلی آن به شکل مستطیل با دیوارهای کوتاهِ سنگی بازسازی شده است. ارتفاع دیوارها یکسان نیست و محرابی در سمت دیوار قبله قرار دارد. همچنین سازه‌ای به شکل سایه‌بان بر روی مسجد ساخته شده و داخل مسجد، فرش شده است.

تصاویر مسجد

تصاویر وضعیت فعلی مسجد

• 
• 
• 
• 

تصاویر قدیمی‌تر مسجد

• 
• 
• 
• 
• 

جستارهای وابسته

• کوه احد
• غزوه احد

منابع

• تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
• مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
• السيرة النبوية، ابن هشام الحميري، مكتبة محمد علي صبيح وأولاده - بمصر، 1383 - 1963م.
• التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ق.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی،۲۰۰۱م.
• المغانم المطابة فی معالم طابة، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، ریاض، دارالیمامه، 1389ق.
• الدرر الفرائد المنظمة فی اخبار الحاج و طریق مکة المعظمة، عبدالقادر بن محمد انصاری، ریاض، دارالیمامه، 1429ق.
• عمده الاخبار فی مدینه المختار، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، بی‌جا، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.