مسجد فسح

از ویکی حج
مسجد فسح
اطلاعات اوليه
مکان عربستان * مدینه * در بخش جنوبی کوه احد
کاربری مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد مسلمانان
وابسته به دین/مذهب اسلام
تاریخ بنا
رویدادها نمازخواندن رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد در میانه غزوه احد
وضعیت فعلی
وضعیت بنا موجود
ویژگی‌ها از مساجد موجود در محدوده جنگ احد و کوه احد

مسیریابی

در حال بارگیری نقشه...

مسجد فَسح از مساجد قدیمی مدینه است. این مسجد در جنوب کوه احد و متصل به کوه است و از جهت دیگر در شمال مقبره شهدای احد و جنوب غار احد قرار دارد که مردم تصور می‌کنند پیامبر(ص) در آن وارد شده است. نماز خواندن رسول خدا(ص) در روز جنگ احد در منابع قدیمی مختلف انعکاس داده شده و محققان معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند. این مسجد در برخی منابع با عنوان «مسجد اُحُد» معرفی شده است. ساختمان این مسجد در سده‌های اخیر نیمه مخروبه بوده است.

نام مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد فَسح که با نام «فسیح» هم شناخته می‌شود، در برخی منابع به دلیل نزدیکی به کوه احد با عنوان «مسجد اُحُد» معرفی شده است.[۱] همچنین نام «مسجد الشِعب» نیز برای آن به کار رفته است.[۲]

علی بن عبدالله سمهودی، تاریخ‌نگار سده نهم قمری، گزارش می‌کند که به باور عموم نام فسح به علت نزول آیه فسح (آیه 11 سوره مجادله)[یادداشت ۱] در این مکان بر رسول خدا(ص) بر این مسجد نهاده شده اما او دلیلی در تایید آن نیافته است.[۳]

مکان مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به کوه است.[۴] این مسجد در شمال مقبره شهدای احد و در شمال مسجد جامع سیدالشهدا و در جنوب غار احد قرار دارد؛ همان غاری که مردم تصور می‌کنند پیامبر(ص) در آن وارد شده است.[۵]

نماز پیامبر(ص)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیشینه تاریخی مسجد فسح به سال‌های نخستین صدر اسلام بازمی‌گردد. نماز خواندن رسول‌ خدا(ص) در روز جنگ احد در منابع کهن گزارش شده است.[۶] بنابر گزارشی در تاریخ مدینه ابن شبه مکان نماز پیامبر مسجد کوچکی در منطقه احد و در سمت راست «شعب الجِرار» چسبیده به کوه بوده است.[۷] برخی پژوهشگران معاصر مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.[۸][۹]

تاریخچه بنای مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به گزارش محمد بن احمد مطری (متوفی 741ق) بنای مسجد کوچکی که در پایین کوه احد بوده در روزگار وی تخریب شده بود.[۴] گزارشی نزدیک به سخن مطری در منابع دیگری از جمله در قرن نهم[۱۰] و دهم[۱۱] نیز تکرار شده است.

طبق گزارشی از سده یازدهم قمری، مسجد با عرض حدود هجده ذراع موجود بوده است[۱۲] در میانه سده چهاردهم قمری این مسجد بنایی با دیوارهای مرتفع اما بدون سقف داشته که در زمان حکومت عثمانی ساخته شده بود.[۱۳] بنابر گزارشی تازه‌تر از سال 1418 قمری دیوارهای این مسجد در آن زمان تخریب شده بود و تنها دیوار جنوبی که محراب هم در آن قرار داشت، سالم‌تر از باقی دیوارها و یک و نیم متر ارتفاع داشت.[۱۴]

بر اساس تصاویر موجود از مسجد فسح، بنای فعلی آن به شکل مستطیلی با دیوارهای کوتاه سنگی بازسازی شده است. ارتفاع دیوارها یکسان نیست و محرابی در سمت دیوار قبله قرار دارد. همچنین سازه‌ای به شکل سایه‌بان بر روی مسجد ساخته شده و داخل مسجد فرش شده است.[۱۵]

تصاویر مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصاویر وضعیت فعلی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصاویر قدیمی‌تر مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص151.
  2. معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص355.
  3. وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.
  4. پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص126.
  5. مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص154.
  6. السيرة النبوية، ابن هشام، ج3، ص604.
  7. تاریخ مدینه ابن شبه، ص57.
  8. معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص362.
  9. مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص155.
  10. وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.؛ مغانم المطابه، فیروزآبادی، ج2، ص289.
  11. درر الفرائد، انصاری، ج3، ص1630.
  12. عمدة الاخبار، عباسی، ص163.
  13. تاریخ معالم المدینه قدیما و حدیثا، ص ۱۹۳
  14. مساجد الاثریه، ص 185
  15. تصاویر مستند کاربران مجازی گوگل مپ و وبسایت welcome saudi

یادداشت‌ها

  1. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ ای اهل ایمان، هرگاه شما را گفتند که در مجالس خود جای را (بر یکدیگر) فراخ دارید، جای باز کنید (و برای نشستن مکان بالاتر و نزدیک‌تر به پیغمبر تنازع و تزاحم مکنید) تا خدا بر توسعه (مکان و مقام و منزلت) شما بیفزاید.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
  • مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
  • السيرة النبوية، ابن هشام الحميري، مكتبة محمد علي صبيح وأولاده - بمصر، 1383 - 1963م.
  • التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ق.
  • معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
  • وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی،۲۰۰۱م.
  • المغانم المطابة فی معالم طابة، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، ریاض، دارالیمامه، 1389ق.
  • الدرر الفرائد المنظمة فی اخبار الحاج و طریق مکة المعظمة، عبدالقادر بن محمد انصاری، ریاض، دارالیمامه، 1429ق.
  • عمده الاخبار فی مدینه المختار، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، بی‌جا، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.