در حال ویرایش مسجد فسح


{{جعبه اطلاعات بنا
| عنوان = مسجد فسح
| تصویر = مسجد فسح.jpg
| اندازه تصویر = 
| پیوند تصویر = 
| توضیح تصویر = 
| نام‌های دیگر = 
| مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] * در بخش جنوبی [[کوه احد]]
| کاربری = مسجد
| بزرگداشت نزد = مسلمانان
| وابسته به دین/مذهب = اسلام
| باورها = 
| آیین‌ها = 
| زمان پایه‌گذاری = 
| بنیانگذار = 
| رویدادها = نمازخواندن [[رسول خدا(ص)]] در محدوده این مسجد در میانه [[غزوه احد]]
| بازسازی‌ها = 
| ویژگی‌های تاریخی = 
| مساحت = 
| طول = 
| عرض = 
| ارتفاع = 
| وضعیت بنا = موجود
| گنجایش = 
| امکانات = 
| بخش‌های بنا = زمین غیر مسقف مسجد - محراب - بقایای دیوارهای مسجد، به جز دیوار شمالی که کاملا از بین رفته است.
| ویژگی‌ها = از مساجد موجود در محدوده [[جنگ احد]] و [[کوه احد]]
| عرض جغرافیایی = 24.509986
| طول جغرافیایی = 39.612863
| توضیح نقشه = 
}}'''مسجد فَسح''' از مساجد قدیمی [[مدینه]] است. این مسجد در جنوب [[کوه احد]] و متصل به آن است و از جهت دیگر در شمالِ [[مقبرة شهدای احد|مقبره شهدای احد]] و جنوبِ [[غار احد]] قرار دارد که تصور می‌کنند [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن وارد شده است. نماز خواندن [[رسول خدا(ص)]] در روز [[جنگ احد]]، در منابع قدیمی گوناگون، منعکس شده و برخی محققان معاصر، مکانِ نماز خواندنِ پیامبر(ص) را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند. در برخی منابع، این مسجد، «مسجد اُحُد» معرفی شده است. ساختمان این مسجد در سده‌های اخیر نیمه مخروبه بوده است.
== نام مسجد ==
'''مسجد فَسح''' ، معروف به «فسیح»، به دلیل نزدیکی به کوه احد، با عنوان «مسجد اُحُد» نیز معرفی شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=151 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص151.]</ref> همچنین به نام «مسجد الشِعب» نیز معرفی شده  است.<ref>معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص355.</ref> 

بنابر گزارشِ [[علی بن عبدالله سمهودی]]، تاریخ‌نگار سده نهم قمری، به باور مردم، به علت نزول آیه فسح (آیه 11 سوره مجادله){{یادداشت|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ
ای اهل ایمان، هرگاه شما را گفتند که در مجالس خود جای را (بر یکدیگر) فراخ دارید، جای باز کنید (و برای نشستن مکان بالاتر و نزدیک‌تر به پیغمبر تنازع و تزاحم مکنید) تا خدا بر توسعه (مکان و مقام و منزلت) شما بیفزاید.}} در این مکان بر [[رسول خدا(ص)]]، به فسح معروف شده؛ اما او دلیلی در تایید این باور، نیافته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=204 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.]</ref>

== مکان مسجد ==
مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به آن است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=126 التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص126.]</ref> این مسجد در شمالِ [[قبرستان شهدای احد|مقبره شهدای احد]] و  [[مسجد حمزة بن عبدالمطلب (مدینه)|مسجد جامع سیدالشهدا]] و در جنوبِ [[غار احد]] قرار دارد؛ همان غاری که مردم تصور می‌کنند [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن وارد شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=154 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص154.]</ref>

== نماز پیامبر(ص) ==
پیشینه تاریخی مسجد فسح، به سال‌های نخستین صدر اسلام بازمی‌گردد. نماز خواندن [[حضرت محمد (ص)|رسول‌ خدا(ص)]] در روز [[جنگ احد]]، در منابع کهن گزارش شده است.<ref>السيرة النبوية، ابن هشام، ج3، ص604.</ref> بنابر گزارش [[ابن شبه]]، مکان نماز پیامبر، مسجد کوچکی در منطقه احد و در سمت راست [[«شعب الجرار»|«شعب الجِرار»]]، چسبیده به کوه بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=57 تاریخ مدینه ابن شبه، ص57.]</ref> برخی پژوهشگران معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.<ref>معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص362.</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=155 مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص155.]</ref> 

== تاریخچه بنای مسجد ==
به گزارش [[محمد بن احمد مطری]] (متوفی 741ق) مسجد کوچکی که در پایین کوه احد بوده، در روزگار وی تخریب شده است.<ref name=":0" /> گزارش‌های دیگری در قرن نهم<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=204 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.]؛ مغانم المطابه، فیروزآبادی، ج2، ص289.</ref> و دهم<ref>درر الفرائد، انصاری، ج3، ص1630.</ref>، نیز سخن مطری را تقویت می‌کند. بنابر گزارشی از سده یازدهم قمری، مسجدی با عرض حدود هجده ذراع موجود بوده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1.pdf&page=163 عمدة الاخبار، عباسی، ص163.]</ref>  

بنای این مسجد با دیوارهای مرتفع اما بدون سقف، در میانه سده چهاردهم قمری،  وجود داشته که ساخت آن، به دوران عثمانی‌ها برمی‌گشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=192 تاریخ معالم المدینه قدیما و حدیثا، ص ۱۹۳]</ref> بنابر گزارشی تازه‌تر از سال 1418 قمری، دیوارهای آن در این سال تخریب شده و تنها دیوار جنوبی، که محراب مسجد در آن قرار داشته، با ارتفاع یک و نیم متر، باقی مانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=158 مساجد الاثریه، ص 185]</ref> 

بر اساس تصاویر موجود از مسجد فسح، بنای فعلی آن به شکل مستطیل با دیوارهای کوتاهِ سنگی بازسازی شده است. ارتفاع دیوارها یکسان نیست و محرابی در سمت دیوار قبله قرار دارد. همچنین سازه‌ای به شکل سایه‌بان بر روی مسجد ساخته شده و داخل مسجد، فرش شده است.<ref>تصاویر مستند کاربران مجازی [https://www.google.com/maps/place/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B3%D8%AD%E2%80%AD/@24.5099944,39.6128596,3a,75y,90t/data=!3m8!1e2!3m6!1sAF1QipMByh_DDWYLOtNEm2uPJxtDdlLnIrsQY7KELBE-!2e10!3e12!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMByh_DDWYLOtNEm2uPJxtDdlLnIrsQY7KELBE-%3Dw203-h203-k-no!7i3024!8i3024!4m9!3m8!1s0x15bdbe7f9ec02dfb:0xe73388ab22cc24d3!8m2!3d24.5099944!4d39.6128596!10e5!14m1!1BCgIgARICGAI!16s%2Fg%2F12mb3_5ts?hl=fa&entry=ttu&g_ep=EgoyMDI1MDExNS4wIKXMDSoASAFQAw%3D%3D گوگل مپ] و وبسایت [https://welcomesaudi.com/activity/masjid-al-fasah-madinah welcome saudi]</ref>

== تصاویر مسجد ==

=== تصاویر وضعیت فعلی مسجد ===
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:مسجد فسح6.png|alt=
پرونده:مسجد فسح7.png|alt=
پرونده:مسجد فسح8.png|alt=
پرونده:مسجد فسح 9.png|alt=
</gallery>

=== تصاویر قدیمی‌تر مسجد ===
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:مسجد فسح1.png|alt=
پرونده:مسجد فسح2.png|alt=
پرونده:مسجد فسح3.jpg|alt=
پرونده:مسجد فسح4.jpg|alt=
پرونده:مسجد فسح5.jpg|alt=
</gallery>

== جستارهای وابسته ==

* [[کوه احد]]
* [[غزوه احد]]

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
*'''تاریخ المدینة المنورة'''، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش. 
*'''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
*'''السيرة النبوية'''، ابن هشام الحميري، مكتبة محمد علي صبيح وأولاده - بمصر، 1383 - 1963م.
*'''التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره'''، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ق.
*'''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
*'''وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی،۲۰۰۱م.
*'''المغانم المطابة فی معالم طابة'''، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، ریاض، دارالیمامه، 1389ق.
*'''الدرر الفرائد المنظمة فی اخبار الحاج و طریق مکة المعظمة'''، عبدالقادر بن محمد انصاری، ریاض، دارالیمامه، 1429ق.
*'''عمده الاخبار فی مدینه المختار'''، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، بی‌جا، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.{{پایان}}{{مساجد}}{{اماکن مدینه}}
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
[[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[En: The Mosque of Fash]]