در حال ویرایش مسیر طالبی (کتاب)

'''مسیر طالبی'''، سفرنامه‌ای به زبان فارسی و نوشته میرزا ابوطالب است. او در سفر ۵ ساله‌اش از [[هند]] به اروپا و کشورهای اسلامی تحت قلمرو [[دوره عثمانی|عثمانی]] یادداشت‌برداری و در سال ۱۲۱۹ق آن‌ها را تنظیم و تألیف کرد. یکی از ویژگی‌های این کتاب پرداختن به شهرها و اماکن زیارتی کشور [[عراق]] است. مسیر طالبی به زبان‌های گوناگون ترجمه شده و بارها در [[ایران]] به چاپ رسیده است.

میرزا ابوطالب، معروف به ابوطالب لندنی،<ref>مسیر طالبی، مقدمه، ۱۳۸۳ش، ص۱۸.</ref> فرزند محمد بیک‌خان تبریزی اصفهانی، در سال ۱۱۶۶ق در شهر [[شیعه‌]]‌نشین لَکنَهو در [[هند]] به دنیا آمد.<ref>نامه اهل خراسان، ص۱۱۰.</ref> پدرش، [[چمهوری آذربایجان|آذربایجانی]] تبار و متولد [[اصفهان]] بود<ref>چند سفرنامه از سفرای [[ایران]]، نشریه وزارت امور خارجه، شماره سوم، ص۲۶ و۲۷.</ref> و هنگامی که به علت موضع‌گیری‌هایش مورد خشم [[نادرشاه]] قرار گرفت به هند گریخت.<ref>مقاله «مسیر طالبی»، نشریه فرهنگ خراسان، ضمیمه دوره پنجم.</ref> میرزا ابوطالب در ۱۳ سالگی همراه پدرش به مرشدآباد هند هجرت کرد و تا ۲۰ سالگی در آنجا ماند. او مورد توجه حاکمان ایرانی این سامان قرار گرفت و به منصب‌هایی رسید. وی از کارشکنی‌ها و دشمنی‌های مخالفینش خسته شد و در سال‌ ۱۲۱۳ق<ref>نامه اهل خراسان، ص۱۱۰.</ref> مسافرت‌های درازش را به کشورهای اروپایی، آفریقایی و آسیایی آغاز کرد.<ref>چند سفرنامه از سفرای ایران، نشریه وزارت امور خارجه، ص۲۶ و۲۷.</ref> برخی سفر او را به اروپا در راستای همکاری وی با کمپانی [[انگلستان|انگلیسی]] «هند شرقی» دانسته‌اند. او همکاری‌اش را با این کمپانی قطع کرد و در سال ۱۲۱۸ق به هند بازگشت<ref>مسیر طالبی، مقدمه، ۱۳۸۳ش، ص۱۲.</ref> و دیده‌هایش را از این سفرِ ۵ ساله نگاشت. ابوطالب در سال ۱۲۲۱ق در شهر لکنهو در هند درگذشت.<ref>نامه اهل خراسان، ص۱۱۰.</ref>

میرزا ابوطالب شاعر نیز بود و آثار فراوانی نگاشت؛ از جمله «خلاصة الافکار» که سرگذشت شاعران قدیم و هم‌عصر وی است، «لبّ السیر و جهان‌نما» که گزیده‌ای از تاریخ عمومی جهان است، «اشعار میرزا ابوطالب خان»، «تفضیح الغافلین» که وقایع زمان نواب [[آصف الدوله]] است، رساله‌ای در علم اخلاق، «مباحثی در طب» و «مسیر طالبی».<ref>ادبیات فارسی بر مبنای تالیف استوری، ص۸۷۹؛ نامه اهل خراسان، ص۱۱۰ - ۱۱۲، تفضیح الغافلین، مقدمه مصحح کتاب؛ مسیر طالبی، مقدمه، ۱۳۸۳ش، ص۲۳ و۲۴.</ref>

او در سفرنامه خود به ذکر ویژگی‌های شهرهای زیارتی، حاکمان، اماکن زیارتی و زائران در کشور عراق و  جزئیات حرم‌های [[امامان(ع)]] پرداخته است؛ برای نمونه [[گنبد]] [[حرم امام هادی(ع)]] را بسیار افراشته و استوارتر از گنبدهای [[امام حسین(ع)]] و [[امام علی(ع)]] دانسته، ولی از تذهیب و تزیین خالی معرفی کرده است.<ref>مسیر طالبی، ۱۳۸۳ش، ص۳۹۹ - ۴۰۶.</ref>

ادیب و پژوهش‌گر معاصر غلامحسین یوسفی، سفرنامه میرزا ابوطالب را یکی از بهترین سفرنامه‌های ایرانیان در سده‌های اخیر شمرده است. وی دقت نظر، حسن استنباط، نکته‌بینی، صداقت، صراحت و انصاف نویسنده را در برخی از امور، در خور توجه دانسته است.<ref>معرفی سفرنامه میرزا ابوطالب خان، نشریه فرهنگ خراسان؛ شرح احوال میرزا ابوطالب‌خان؛ نامه اهل خراسان، ص۱۱۴ و ۱۱۵.</ref>  

 

نسخه‌شناس، کتاب‌پژوه و فهرست‌نویس معاصر، ایرج افشار این کتاب را از آثار فارسی معروف اواخر سده ۱۲ق دانسته است. وی این کتاب را از حیث اسلوبِ نگارش و جهات ادبی عصری دارای اعتبار و در خور دقت و اعتنا دانسته است.<ref>مسیر طالبی،مقدمه، ۱۳۸۳ش، ص۲۱.</ref>

مسیر طالبی، به کوشش حسین خدیوجم، توسط کتاب‌های جیبی و با همکاری انتشارات فرانکلین، در ۳ جلد، در سال ۱۳۵۲ش در تهران چاپ شد. دیگر بار توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی‌‫، در سال ۱۳۶۳ تجدید چاپ شد.‬ پس از آن توسط شرکت انتشارات علمی و فرهنگی در ۱ جلد، در سال‌های ۱۳۷۳،<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/۵۵۹۸۸۴ اطلاعات نشر مسیر طالبی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> ۱۳۸۳، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۶ش<ref>مسیر طالبی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۸۳ش؛ مسیر طالبی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۹۴ش؛ مسیر طالبی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۹۶ش.</ref> منتشر شد. حسین خدیوجم برای تصحیح، از نسخه خطی موجود در موزه بریتانیا و نسخه چاپ کلکته بهره برد. این چاپ دارای فهرست فرهنگ لغات و ترکیبات و فهرست راهنماست.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1266/1/162 گزارش‌هایی از عتبات عراق در سفرنامه میرزا ابوطالب اصفهانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۸، ص۱۶۲.]</ref>