در حال ویرایش مشعر

{{مکان‌های آیین حج عمودی}}
'''مَشعَر''' سرزمینی بین شهر [[مکه]] و [[عرفات]]، که عمل [[وقوف در مشعر]]، سومین عمل واجب [[حج]] در آن انجام می‌شود. [[حاجی|حاجیان]] شب دهم [[ذی‌حجه|ذی‌الحجه]] پس از [[وقوف در عرفات]]، به این سرزمین رفته و در آن [[وقوف در مشعر|توقف]] می‌کنند. این سرزمین بین تنگه دو کوه [[مأزمین]] و [[وادی محسر]] واقع شده و حدود چهار کیلومتر طول دارد.  
==اسامی دیگر==

منابع مختلف، مشعر را به نام‌های دیگری همچون «مزدلفه»، «جمع»، «قُزَح» و «مشعرالحرام» خوانده‌اند. 
===مشعرالحرام===

مشعرالحرام نام دیگر مشعر است و مشاعر جمع آن است كه به محل عبادت گفته مى‌شود و به همين مناسبت به [[منا]]، [[مزدلفه]] و [[عرفات]]، مشاعر گفته مى‌شود.<ref>صحاح، ج٢، ص۶٩٨، ماده«شعر»؛ مجمع البحرین، ج٢، ص۵١٧.</ref>

تعدادی از عرب‌ها آن را مِشعر، به کسر میم خوانده‌اند، امّا مَشعر فصیح‌تر است. گفته‌اند [[ابن السماک]] آن را به کسر خوانده و [[بکر اباذی]] نیز گفته، برخی از قاریان آن را به کسر خوانده‌اند، لیکن [[محبّ‌الدین طبری]] پس از نقل آن می‌گوید: خواندن مِشعر به کسر، نادر و شاذّ است. مَشعَر به معنای نشان راه است و آنجا را مشعرالحرام نامیده‌اند بدان جهت که نشان و مکان عبادت خداوند است.<ref>القری لقاصد‌ام القری، ص154.</ref>

===مُزدَلِفه===
{{اصلی|مزدلفه}}
مزدلفه اسم فاعل از «ازدلاف» به معنای نزدیک شدن است، [[طریحی]] می‌نویسد: «ازدلف القوم»؛ یعنی هنگامی که قوم را نزدیک ساخت... وی سپس می‌افزاید: ازدلاف به معنای اجتماع نیز آمده، چون مردم در آن جا اجتماع می‌کنند.<ref>مجمع البحرین، ج5، ص6٨.</ref>

[[اباذر]] از ابن عمر نقل کرده که گفته است: تمامی مشعرالحرام، مزدلفه است. این نظر در بسیاری از کتب تفسیر تایید شده، و آیه شریفه قرآن {{قلم رنگ|سبز|﴿فَاِذٰا اَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفٰاتٍ، فَاذْکُرُوا اللّٰهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرٰامِ﴾}} نیز مؤید آن است.

[[احمد عبدالغفور عطار]] در کتاب خود می‌نویسد: مزدلفه، مکانی است میان [[منا]] و [[عرفات]] و محدوده آن از راه باریک دو سوی عرفات تا [[وادی محسر|وادی مُحسِّر]] از سوی منا است و به آن مشعرالحرام نیز می‌گویند.<ref>قاموس الحج و العمره، أحمد عبد الغفور عطار، ص٢٠4.</ref> به مزدلفه «جمع» نیز گفته می‌شود. [[عبداللّٰه بن عمر]]، این نظر را پذیرفته که مشعرالحرام نام دیگر مزدلفه است.<ref>قاموس الحج و العمره، ص٢٠٨.</ref>

===جَمْع===
{{اصلی|جمع}}
ياقوت حموى مى‌نويسد: "جَمْع، در لغت ضدّ جدايى و تفرقه و در اصطلاح همان «مزدلفه»، «قُزَح» و «مشعر» است".<ref>معجم البلدان، ج٢، ص١٨١.</ref>

وی در جای دیگری می‌نویسد: مشعرالحرام در فرموده خداوند: «فاذکروا اللّٰه عند المشعر الحرام»، نیز همان مزدلفه و جمع است و به همه آنها نامیده شده است.<ref>معجم البلدان، ج5، ص١56.</ref>

===قُزَح===
{{اصلی|قزح}}
قُزَح در حقیقت مکانی در مزدلفه و نزدیک جایی است که [[امیرالحاج]] آنجا وقوف می‌کند. گاهی «مَشعر» به تمامی مزدلفه اطلاق می‌گردد و گاهی نیز به کوهی که «[[قزح]]» نام گرفته، مشعر گفته شده است.<ref>مرآة العقول، ج٣، ص٣٣6.</ref>
[[ابن صلاح]] در مناسک خود گفته است: قُزَح کوه کوچکی در آخر مزدلفه است.<ref>القری لقاصد‌ام القری، ص4٢٠.</ref>[[یاقوت حموی]] نیز می‌نویسد: قُزَح نام کوهی است در مزدلفه، در یک فرسخی منا و آنجا مصلّی، مناره و وسائل آب‌دهی و آب‌رسانی است.<ref>معجم البلدان، ج5، ص١4٢.</ref>

===نتیجه‌گیری===

با توجه به آنچه بیان شد می‌توان نتیجه گرفت که: بکارگیری این اسامی، در یکی حقیقت و در دیگری مجاز است. از این رو ممکن است بکارگیری آن در تمامی مزدلفه حقیقت، و در قُزَح به تنهایی مجاز باشد؛ چرا که مزدلفه، قزح را نیز دربرمی‌گیرد، و یا آن که در تمامی مشعرالحرام حقیقت، و بکارگیری آن تحت عنوان مزدلفه یا جَمع مجاز باشد؛ یعنی اطلاق اسم کلّ بر بعض و یا عکس آن گردد.<ref>القری لقاصد‌ام القری، ص4١٩.</ref>

در پاره‌ای از منابع براى مشعرالحرام و مزدلفه محدوده‌اى مشخص كرده‌اند

و در حقيقت مشعر به سرزمين مشخص در انتهاى مزدلفه گفته مى‌شود و نام كوهى است كه تا وادى يا درّه «مُحَسِّر» امتداد مى‌يابد.<ref>ابن رشيد الفهرى، ملء العيبه، ص103.</ref>

==حرکت به سوی مزدلفه==

در غروب [[روز عرفه]] حاجیان باید با آرامش و بدون عجله و شتاب به سوی مزدلفه حرکت کنند. [[امام صادق(ع)]] شتاب و تندروی در کوچ را نهی کرده، فرموده‌اند: "در کوچ به مشعر از تندروی که بیشتر مردم مبتلای به آن هستند، بپرهیز... از خدای بترس و زیبا و آرام راه برو. مسلمانی را پایمال نکن و در راه رفتن میانه‌رو باش".<ref>وسائل، ج١4، ص5.</ref>

[[معاویه بن عمار|معاویة بن عمّار]] نیز خود شاهد بوده که امام صادق(ع) به هنگام کوچ به مشعر در عرفات ایستاده مکرر می‌فرمود: «اللّهمّ اعتقنی من النار» و صبر می‌فرمود تا مردم کوچ می‌کردند. وی گوید: به امام گفتم: حرکت نمی‌کنید؟ مردم رفتند. حضرت فرمود: "از شلوغی جمعیت می‌هراسم و بیم آن دارم که در آزار انسانی سهیم شوم!".<ref>وسائل، ج١4، ص6.</ref>

عجله و شتاب همراه با هیاهو و جنجال، به هنگام کوچ به مشعر، از رسوم حج‌گزاران در دوره جاهلی بوده است. آنان هنگام حرکت اسب‌ها و شتران را به سرعت راه‌انداخته، با عجله مسیر را می‌پیمودند.<ref>علل الشرایع، ص444.</ref>

[[رسول خدا(ص)]] و ائمه معصومین (علیهم‌السّلام) در مقابله با این رسم جاهلی، حاجیان را به آرامش و متانت دعوت نموده، از آنان می‌خواستند تا استغفارکنان و در حالی که دعا می‌خوانند، به سوی مشعر حرکت کنند.

==وقوف در مزدلفه==

وقوف در مزدلفه از نظر کلّیه مذاهب اسلامی، واجب و رکنی از [[ارکان حج]] است، لیکن در مقدار و زمان وقوف اختلاف نظر وجود دارد. فقهای شیعه، بیشتر بر این عقیده‌اند که: "حاجی هر ساعتی از ساعات شب دهم به مشعر رسید، تا طلوع صبح نیّت اطاعت خدا کرده آنجا بماند، آنگاه از طلوع فجر تا طلوع آفتاب با نیّت خالص از [[ریا]] و خودنمایی، نیّت وقوف کند و مستحب است کمی قبل از طلوع آفتاب به طرف منا حرکت کرده لیکن از وادی محسِّر، تا آفتاب برنیامده عبور نکند.

[[عبداللّٰه بن سنان]] گفت: از امام صادق(ع) شنیدم که می‌فرمود: همانا خداوند از ظهر تا مغرب به حاضران در عرفات نظر افکنده و به هنگام کوچ آنان به سوی مشعر، دو فرشته را در تنگه [[کوه مازمان]] می‌گمارد که فریاد برمی‌آورند: خدایا! اینان را سالم بدار، سالم بدار، و پروردگار آمین می‌گوید و از این روست که در آنجا کسی را زمین افتاده و شکسته نمی‌بینی!<ref>مستدرک، ج١٠، ص4٨.</ref>

[[ابوحنیفه]] وقت وقوف را از طلوع فجر تا طلوع خورشید ذکر می‌کند، [[مالک بن انس|مالک]] معتقد است که حاجی هر ساعتی از ساعات شب [[عید قربان]] و قبل از طلوع فجر را وقوف کند کافی است. و [[شافعی]] وقوف در هر لحظه‌ای پس از نیمه شب عید قربان را مکفی دانسته است.<ref>قاموس الحج و العمره، ص٢5٢.</ref>

==تاخیر نماز در مشعر==

مستحب است حاجیان نماز مغرب و عشا را از غروب روز عرفه تاخیر‌اندازند، گرچه پاسی از شب بگذرد. به مشعر که آمدند با یک اذان و دو اقامه نماز مغرب و عشا را در آنجا بخوانند. [[امام علی(ع)]] فرمودند که رسول خدا(ص) به هنگام آمدن به مشعر چنین کرد.<ref>مستدرک، ج١٠، ص4٩.</ref>

همچنین مستحب است آنگاه که خورشید کاملاً غروب کرد، امام از عرفات به سوی مزدلفه حرکت نماید مردم نیز همراه او کوچ کنند و نماز مغرب را، با این نیّت که در مشعر با نماز عشاء یک جا بخوانند، به تاخیر‌اندازد. شافعی‌ها معتقدند در سفر می‌توان هر دو نماز را باهم خواند.<ref>کتاب الایضاح، ص٢٩5</ref>

==پیامبر در مشعر==

علی(ع) فرمود: پیامبر(ص) آنگاه که در «جَمْع» (مزدلفه) صبح کرد به «[[قزح|قُزَح]]» آمده، بر آن وقوف نمود، فرمود: این قُزَح، همان مکان وقوف است، و تمامی جَمع موقف است.<ref>القری لقاصد امّ القری، ص4١٨.</ref>

[[جابر بن عبدالله انصاری|جابر]] نیز در حدیثی طولانی گفته است: آنگاه که پیامبر(ص) در مزدلفه نماز صبح گزارد، بر شتر خویش سوار شده، به مشعرالحرام آمد. پس رو به قبله کرده، دعا نمود و اللّٰه اکبر و لا اله الاّ اللّٰه گفت و پیوسته آنجا ایستاده بود تا هوا به خوبی روشن شد.<ref>القری لقاصد امّ القری، ص4١٩.</ref>

ابن جریج گوید: عطا به من گفت: بر من خبر داده‌اند که رسول خدا(ص) در شب (جَمْع) در همان مکانی که هم اکنون پیشوایان وقوف می‌کنند؛ یعنی همان مکان دارالاماره که در سمت قبله [[مسجد مزدلفه]] قرار دارد، وقوف نمود.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص١٩٢.</ref>

==حرکت امیرالحاج==

امام صادق(ع) در حدیثی می‌فرمایند: "سزاوار است امام ([[امیرالحاج]]) در «جَمْع» توقف نموده تا خورشید برآید و دیگر مردم، اگر خواستند زودتر بروند و اگر خواستند دیرتر".<ref>الفروع من الکافی، ج4، ص54١.</ref>

لیکن پس از طلوع آفتاب، امیرالحاج باید حرکت نموده، در مزدلفه نماند. [[اسماعیل بن علی]] در سال ١4٠ هجری امیرالحاج بود و همراه با امام صادق(ع) حج می‌گزارد. به هنگام حرکت از مشعرالحرام برای امام(ع) حادثه‌ای پیش آمده، از مرکب افتادند. اسماعیل بن علی خواست کنار آن حضرت بماند تا همراه با ایشان حرکت کند. امام صادق(ع) فرمودند: "امیرالحاج هنگام حرکت و کوچ مردم نباید توقف کند".<ref>قرب الاسناد، ص٨.</ref>

==حدود مشعر==

درازای مزدلفه، از اوّل مازمان (تنگه میان مزدلفه و عرفه) تا ابتدای وادی محسّر 3،812 متر است.<ref>مرآة الحرمین، ج١، ص٣4١.</ref> در روایت آمده است که رسول خدا(ص) ناتوانان از [[بنی‌هاشم]] را شبانه به منا فرستاده، آنان را فرمان داد به [[جمره]] سنگ نزنند تا خورشید طلوع کند.<ref>کافی، ج4، ص٢4٧، ح4.</ref> از دیوار [[باب بنی‌شیبه|در بنی‌شیبه]] در کنار مسجدالحرام، تا مرز مزدلفه از سوی منا 20،507 ذراع می‌باشد.<ref>شفاء الغرام، ج١، ص5٠5و5٠٧.</ref>

مستحب است حاجیان سلاح خود در جنگ با شیاطین؛ یعنی سنگ زدن به جمره‌ها را از مشعر بردارند.<ref>وسائل، ج١4، باب١٨، ص٣١، ح١٨5١٣.</ref> اسحاق بن عمّار گوید: از امام صادق(ع) درباره حدود جمع (مزدلفه) پرسیدم، فرمود: «میان مازمان تا وادی محسِّر است.»<ref>وسائل، ج١4، باب٨، ص١٨، ح١٨4٨٢.</ref> [[شیخ طوسی]] در [[النهایه فی مجردالفقه و الفتوی|نهایه]] فرموده است: «و حدّ المشعرالحرام ما بین المازمین الی الحیاض و الی وادی محسّر.»

حدّ مشعرالحرام از یک سوی، مازمان است که آغازین نقطه ورود به مزدلفه از سوی عرفات می‌باشد و از سوی دیگر [[حیاض]] و پایان آن وادی محسّر است، که نزدیک به منا قرار دارد. سزاوار نیست کسی جز در آنچه آمد، وقوف کند، البته اگر جمعیت به حدّی زیاد باشد که مکان برای نشستن دشوار و تنگ شود، حاجی می‌تواند از کوه بالا رفته، آنجا بنشیند و وقوف کند.<ref>ینابیع الفقیهه، ج٧، ص١٩٨؛ شرایع، ص6٣4.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[وقوف در مشعر]]

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
|پیش از لینک = کتاب
|منبع = حج در اندیشه اسلامی، علی قاضی عسکر.
|پس از لینک = بخش «مزدلفه»، ص277-301.
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/565
}}
* '''قرآن کریم'''.
* '''صحاح اللغة'''، جوهری، بیروت، ١۴٠۴ ه‌. ق.
* '''قاموس الحج و العمره'''، أحمد عبد الغفور عطار.
* '''وسائل الشیعة'''، محمد بن الحسن (الحر العاملی)، ط ١، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم‌السّلام) لاحیاء التراث، ١4١٢ه. ق.
* '''القری لقاصد‌ ام القری'''، محب‌الدین طبری، أحمد بن عبد الله.
* '''سلسلة ینابیع الفقهیة'''، مروارید، علی‌اصغر.
* '''شرایع الاسلام'''، محقق حلی، جعفر بن حسن هذلى.
* '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، التقی الفاسی.
* '''الکافی'''، محمد بن یعقوب الکلینی، تصحیح: علی اکبر الغفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
* '''مرآةالحرمین'''، إبراهيم رفعت باشا، دارالمعرفه - بیروت.
* '''مجمع‌البحرین'''، طریحی، تهران - ١۴٠٨ ه‌. ق.
* '''ملء العيبه'''، ابن رشيد الفهرى.
* '''قرب الاسناد'''، ابوالعباس حمیری، عبدالله بن جعفر.
* '''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله الحموی، بیروت، دار صادر، ١٣٩٧ه. ق - ١٩٧٧م.
* '''علل الشّرایع'''، صدوق، محمد بن على.
* '''اخبار مکه'''، ازرقی، محمد بن عبدالله.
* '''الایضاح'''، نیشابوری، فضل بن شاذان.
* '''مستدرک الوسائل'''، نوری طبرسی، حسین.
{{پایان}}
{{اماکن مکه}}

[[رده:اماکن مکه]]
[[رده:مکان‌های تاریخی مکه]]
[[رده:مکان‌های دارای احکام]]
[[رده:مکان‌های مقدس اسلامی]]
[[رده:مکان‌های متبرک]]