در حال ویرایش مقام محمود

'''مقام محمود'''، مقامی است که در [[قرآن]] به [[پیامبر(ص)]] عطا شده و بیشتر مفسران منظور از آن را [[شفاعت|مقام شفاعت]] دانسته‌اند. این مقام، بر اثر شب‌زنده‌داری و عبادت شبانه به پیامبر(ص) داده شده است. 

مفسران [[اهل سنت]] نیز، بارزترین مصداق مقام محمود را شفاعت دانسته‌اند؛ البته برخی از آنها، مقام محمود را به لوای حمد یا بهترین مکان در عرش خدا تفسیر کرده‌اند.

== مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
واژه محمود، به معنای نیکو سیرت، در مقابل مذموم است. به گفته برخی به معنای ستوده و ستایش شده نیز آمده است.<ref>ابن فارس، 1404: ج1، ص316</ref> محمود از نام‌های خدا است، یکی از لقب‌های [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref>شرتونی، 1403: ج1، ص 228</ref> واژه مقام، به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه است. گفته شده «مقام محمود»، درجه اعلای از خوبی‌ها است.<ref>دهخدا، 1365: ج14، ص1298</ref>

«مقام محمود» اصطلاحی است [[قرآن|قرآنی]]، که از آیه 79 از سوره اِسراء گرفته شده است. بسیاری از مفسران، مقام محمود را مقام [[شفاعت]]<ref>فیروز آبادی، [بی تا]، ص240</ref> و برخی، مقام شفاعتِ عظمای پیامبر(ص) دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، 1377، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370، ج12، ص232؛ جوادی آملی، 1378، ج4، ص 285</ref> برخی از مفسران، مقام محمود را جایگاه و مقام ویژه‌ای برای حضرت محمد(ص)  دانسته‌اند که در آن، اشراف بر همه خلایق داشته و هرچه بخواهد خدا به او می‎دهد.<ref>طبرسی، 1380، ج6، ص 283 ؛ ابن عربی، 1383ش، ص348 ؛ عروسی حویزی، 1383، ج3، ص206</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، یکی از معانی آن را، اهلیت یافتن برای ظهور [[امام مهدی(عج)]] دانسته است.<ref>مجلسی، 1403، ج101، ص302</ref> 

در اصطلاح عارفان، مقام محمود به معنای مجالست در حال شهود است.<ref group="یادداشت">به معنای نشستن در حضور حق تعالی.</ref><ref>سجادی،1370ش، ص737 </ref>

«مقام محمود» در [[قرآن]] تنها یک بار، در آیه {{آیه|وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسى‏ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً
}} (ترجمه: برای گزاردن نماز نافله، در بخشی از شب برخیز، تا خدا تو را به مقام بس پسندیده‌ای برانگیزد.)<ref>اسراء: 79</ref> آمده است. 

== اقوال ==

=== مقام شفاعت ===
بر اساس برخی از روایات در منابع [[شیعه]]<ref>صدوق، 1414ق، ص370؛ مجلسی، 1403، ج8 ، ص48؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص1۴.</ref> و [[اهل سنت]]،<ref>شیبانی مروزی، [بی‎تا] ، ج2، ص441.</ref> منظور از مقام محمود، [[شفاعت|مقام شفاعت]] است. 

به گفته طبرسی، همه مفسران مسلمان، بر این باورند که مقصود از مقام محمود، مقام شفاعت است.<ref>طبرسی، 1380، ج6 ، ص681</ref> بیشتر مفسران شیعه نیز<ref name=":0">طوسی، [بیتا]، ج6 ، ص510 ؛ طبرسی، 1380ش، ج6 ، ص283 وهمان، 1377ش، ج2، ص341 ؛  فیض کاشانی، 1415ق، ج3، ص210 ؛ بحرانی، 1416ق، ج3، ص 569 ؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص14 ؛ رازی، 1408ق، ج12، ص270؛ شبر، 1412ق، ص286؛ طباطبایی1377ش، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370ش، ج12، ص232 ؛ جوادی آملی، 1378ش، ج4، ص 285</ref> معتقدند مقام محمود همان مقام شفاعت است که در اثر شب زنده‌داری و نماز خواندن پیامبر(ص)، به او داده شده و هر کس از او شفاعت بخواهد و مصلحت باشد، به اذن خدا شفاعتش می‌کند.

[[شریف لاهیجی]]، عالم شیعه، مقام محمود را «مرتبه کامله شفاعت» دانسته و آن را به پیامبر(ص) اختصاص داده است.<ref>شریف لاهیجی، 1373ش، ج2، ص840.</ref> به نقل از تفسیر نمونه نیز، بسیاری از مفسران معتقدند منظور از مقام محمود، شفاعت کبری پیامبر(ص) است.<ref>مکارم شیرازی، 1370ش، صص232ـ 231</ref> 

به باور برخی از مفسران اهل سنت، مانند [[فخر رازی]] نیز، مقصود از مقام محمود مقام شفاعت پیامبر(ص) است.<ref>فخر رازی، [بی تا]، ج21، ص27؛ قرطبی، [ بیتا]: ص155.</ref>
=== لوای حمد ===
گروهی از عالمان اهل سنت، اعطای لوای حمد به پیامبر(ص) را مقام محمود دانسته‌اند.<ref>طنطاوی جوهر المصری، 1412 ق، ج9، ص79</ref> البته قرطبی، بین این قول و قول شفاعت جمع کرده و میان آن دو اختلافی ندیده است؛  چرا که حضرت محمد(ص)  زمانی که لواء حمد دستش است به شفاعت می‌پردازند.<ref>قرطبی، [ بیتا]، ص153</ref>
=== بهترین مکان در عرش خدا ===
به باور طبری، عالم اهل سنت، مقام محمود، مقامی است که پیامبر(ص)  در کنار [[خدا|خداوند]] بر عرش می‌نشیند.<ref>طبری، [بیتا]: ج9، ص145</ref> قرطبی، این باور را رد کرده و حدیث صحیح آن را، نشستن در کنار [[انبیاء]] و فرشتگان دانسته است.<ref>قرطبی، [بی تا]: ص154</ref>

=== مقام تمام خصلت‌های پسندیده ===
[[ابن عربی]] عارف قرن هفتم، در بیان حقیقت «مقام محمود» آورده است: «در روز قیامت تمام خصلتهای پسندیده از آن پیامبر(ص)  است، و این همان مقام محمودی است که در قرآن وعده‌اش به پیامبر(ص) داده شده و این مقام مورد تحسین همگان است و بازگشت تمام ثناها و ستایش‎ها به آن است. مقام محمود، مقامی است که تمام مقامات به آن باز می‌گردد.<ref>ابن عربی، 1383ش، ص353</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
* ابن عربی، محی الدین، فتوحات مکیه، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1383ش.
* ابن فارس، احمد‌، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
* ابوالفتوح رازى، حسین بن على ‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوی، 1408ق.
* بحرانى، سید هاشم‏، ‏البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران‏، بنیاد بعثت، 1416ق.
* جوادی آملی، عبدالله ، تفسیر تسنیم، قم، مرکز نشر اِسراء، 1378ش.
* جوادی آملی، عبدالله ، سیرة رسول اکرم9  در قرآن «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، قم، اسوه، 1382ش.
* حسینی  طهرانی، محمد حسین، معاد شناسی، تهران، حکمت، 1360ش.
* خمینى، سید مصطفى، تفسیر القرآن الکریم، تهران، موسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى= ، 1418ق.
* خوری الشرتونی اللبنانی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، قم، مکتبة آیة الله العظمی مرعشی، 1403ق.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، موسسة لغت‌نامه دهخدا، 1365ش.
* سجادی، جعفر، فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی، تهران، چاپ کتابخانة طهوری، 1370ش.
* شبر، سید عبد الله، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، ‏دارالبلاغة للطباعة والنشر،1412ق.
* شریف لاهیجى، محمد بن على، تفسیر شریف لاهیجى‏، تهران، دفتر نشر داد، 1373ش.
* شیبانی مروزی، احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دارصادر، [بی‌تا].
* صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم‏، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، 1366ش.
* صدوق، محمد بن علی، امالی، قم، دارالثقافه، 1414ق.
* طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیرالمیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1377ش.
* طبرسى، ابوعلی الفضل بن الحسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیة قم، 1377ش.
* طبرسى، ابوعلی الفضل بن الحسن، تفسیر مجمع البیان، تهران، انتشارات فراهانی، 1380ش.
* طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل‌ آی القرآن، بیروت، دارالمعرفه، [بی‌تا].
* طنطاوی، جوهری المصری، الجواهر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412ق.
* طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، ‏ بیروت، دار احیاء التراث العربى، [بیتا].
* عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم، المطبعة العلمیة، 1383ق.
* عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، ‏تهران، ‏چاپخانه علمیه،1380ق.
* فخر رازی، محمدبن عمر، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت، دارالمعرفه، [ بی‌تا].
* فیروز آبادی، طاهر بن یعقوب، تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس، بیروت، دارالفکر، [بی‌تا].
* فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى‏، تهران، انتشارات الصدر، 1415ق.
* قرطبی، ابی‌عبدالله محمد بن احمد الانصاری، یوم الفزع الاکبر، محقق: محمد ابراهیم سلیم، مصر، الطبع و النشر مکتبة القرآن، [ بی‌تا].
* مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران ، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1370ش.