| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''موقوفات امام علی(ع)''' اماکنی است که [[علی بن ابی طالب]] برای استفاده دیگران وقف کرد. سنت اسلامی [[وقف]] به معنای حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران است. [[امام علی(ع)]] موقوفات زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این موقوفات مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از [[خلافت]] است.
| | وقف به معنای« حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران» سنتی است که با ظهور اسلام جایگاه ویژه‌ای بین مسلمانان به منظور کمک به اقشار ضعیف پیدا کرد. |
|
| |
|
| این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می‌باشد. یکی از منابع و اسنادی که موقوفات امام علی(ع) در آن یاد شده، وقف‌نامه ای عمومی از آن حضرت است که در روایتی از [[امام موسی کاظم (ع)]] نقل شده است. | | در راستای این اصل اسلامی، امام علی(ع) موقوفات زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این موقوفات مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از خلافت است. |
|
| |
|
| ==در ینبُع==
| | این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می باشد. شرح این موقوفات در وقف نامه عمومی امام علی(ع) ذکر شده که امام موسی کاظم (ع) در روایتی صحیح آن را نقل کرده است. |
|
| |
|
| [[ینبع]] نام منطقه‌ای در 165 کیلومتری غرب [[مدینه]]، شهری بین [[مکه]] و [[مدینه]] و در ساحل دریای سرخ است.<ref>معجم البلدان، ج1، ص658</ref>
| | ==در ینبع== |
|
| |
|
| اقامت [[علی(ع)]] در [[ینبع]] ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان [[خلافت]] آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت [[امام علی(ع)]] چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 <ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>تا 170 <ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>حلقه ذکر شده را حفر و [[وقف]] نمود.
| | ینبع نام منطقه ای در 165 کیلومتری غرب مدینه، شهری بین مکه و مدینه و در ساحل دریای سرخ است. |
|
| |
|
| ====البُغَیبِغات(بَُغَیبِغه)==== | | اقامت علی(ع) در ینبع ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان خلافت آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت امام علی(ع) چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 تا 170 حلقه ذکر شده را حفر و وقف نمود. |
| | |
| | ===البغیبغات(بغیبغه)=== |
|
| |
|
| {{اصلی|بغیبغه}} | | {{اصلی|بغیبغه}} |
|
| |
|
| موقوفه بَُغَیبِغات شامل چاه و مزرعه می‌شد.
| | شامل چاه و مزرعه می‌شد. |
| | |
| چاه بُغَیبِغه اولین چاهی است [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] کرد<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220</ref> و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: [[خیف الأراک|خیِف الأراک]]، [[خیف لیلی|خِیف لَیلی]] و [[خیف بسطاس|خَِیف بَسطاس]] <ref>وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277</ref>و وقف بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود.<ref>وفاالوفءباخباردارالمصطفی، ج4، ص1150</ref>
| |
| | |
| مزرعه [[بغیبغه]]، زمینی پرمحصول که [[ینبع النخل|ینبُع النَخل]] نیز نامیده شده است و وقف مسلمانان تهی‌دست بود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص196، وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج2، ص263</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ أبی نَیزَر====
| |
| | |
| این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده امام علی(ع) نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی [[بغیبغه]] قرارداشت.<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج1، ص127</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ البُحَیر====
| |
| | |
| از چشمه های وقفی امام در [[ینبع|ینبُع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ نُولاَ====
| |
| به این چشمه [[عدر|عَدَر]] نیز گفته‌اند. این چشمه در نزدیکی مسجدی است که [[پیامبراسلام|پیامبر]] در راه [[ذی العشیره]] و به هنگام عزیمت برای رویارویی با کاروان [[قریش]]، در آن نمازگزارد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ الحَدَث====
| |
| | |
| از چشمه های وقفی [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ العُصَیبِه====
| |
| | |
| از چشمه‌های وقفی [[ینبع|ینبُع]] که شامل باریکه هایی از اراضی [[موات]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>
| |
| | |
| ==در وادی القُرَی==
| |
| | |
| [[وادی القری|وادی القُرَی]] از توابع [[خیبر]] و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.<ref>معجم البلدان، ج6،ص 348</ref> [[امام علی(ع)]] در زمان حیات [[پیامبراسلام|پیامبر]] مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان [[عمربن خطاب|عمر]] به فاتحان [[وادی القری|وادی القُرَی]] تعلق گرفت که بخشی نیز سهم امام علی(ع) بود.<ref>وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج1، ص327، تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ المَواَت====
| |
| | |
| از چشمه های وقفی [[امام علی(ع)]] در [[وادی القری|وادی القُرَی]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>
| |
| | |
| ====العِینُ الناَقَة====
| |
| | |
| [[العین الناقة|العین الناَقَة]] که به آن [[العین الحسن]] نیز گفته‌اند در بیره از سرزمین عُلا واقع بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>
| |
| | |
| ==در وادی تُرعه==
| |
| | |
| وادی ترعه صحرایی در حدود [[فدک]] با نخلستان و آبشاری کوچک است.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225</ref>
| |
| | |
| ====الاَسحَن====
| |
| | |
| دره ای به نام [[الاسحن|الاَسحَن]] در [[وادی ترعه|وادی تُرعه]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>
| |
| | |
| ====القُصَیبَه====
| |
| | |
| نام دره ای بین [[مدینه]] و [[خیبر]] <ref>معجم البلدان، ج10، ص1220</ref>و مشتمل بر باغی حوالی [[فدک]]، که از موقوفات [[امام علی(ع)]] در وادی تُرعه است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>
| |
| | |
| ==اُذَینَه==
| |
| | |
| یکی از وادی های [[قبلیه]] اطراف [[مدینه]] است<ref>معجم البلدان، ج4، ص320</ref> که املاک و بردگان آن [[وقف]] شده‌اند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>
| |
| | |
| ==فَقیر(فَقرَین)==
| |
| | |
| [[فقیر|فَقیر]] یا [[فقرین|فَقرَین]] اسم دو مکان است در عالیه و نزدیک [[مدینه]]. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] به [[امام علی(ع)]] بخشید.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص226</ref> این اراضی توسط [[امام علی(ع)]] [[وقف]] شدند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225، اختیار معرفةالرجال(خلاصه رجال کشی)، ج9، ص146</ref>
| |
| | |
| ==حَرّة الرَجلاء(حُرة رَجلی)==
| |
| | |
| [[حرة الرجلاء|حَرّة ُالرَجلاء]] زمینی بود صاف و پر از سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین [[مدینه]] و [[شام]].<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج2، ص288</ref>
| |
|
| |
|
| ====ذاتُ کَمات====
| | چاه بغیبغه مشتمل بر چندین چشمه به نام های: خیف الأراک، خیف لیلی و خیف بسطاس و وقف بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود. |
|
| |
|
| [[ذات کمات|ذاتُ کَمات]] شامل چهار چاه به نام های: [[ذوات العشرا]]، [[قعین]]، [[معید]]، [[رعوان]] از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در منطقه [[حرةالرجلا]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص222</ref>
| | مزرعه ای پربار که ینبع النخل نیز نامیده شده است و وقف مسلمانان تهی دست بود. |
|
| |
|
| ====الأحمَر==== | | ===العین أبی نیزر=== |
|
| |
|
| [[وادی الاحمر]] بخشی از آن موقوفه بود و بخشی دیگر نیز با بخشش [[امام علی(ع)]] به [[آل مناع]] از طایفه [[بنی عدی]] تعلق یافت.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>
| | این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده امام علی(ع) نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی بغیبغه قرارداشت و صیغه وقف این دو همزمان توسط امام علی خوانده شد. |
|
| |
|
| ====البَیضاء==== | | ===العین البحیر=== |
|
| |
|
| [[وادی البیضاء|وادی البَیضاء]] مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در [[حرةالرجلا|حَرةالرَجلا]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>
| | از چشمه های وقفی امام در ینبع است. |
|
| |
|
| ==عُبّادان== | | ===العین نولا=== |
| | به این چشمه عدر نیز گفته اند. این چشمه در نزدیکی مسجدی است که پیامبر در راه ذی العشیره و به هنگام عزیمت برای رویارویی با کاروان قریش، در آن نمازگزارد. |
|
| |
|
| عُبّادان در سمت غربی [[دجله]] و شمال [[بصره]] به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.<ref>معجم البلدان، ج1، ص166</ref> [[امام علی(ع)]] چاهی در این منطقه حفر و [[وقف]] نمود.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>
| | ===العین الحدث=== |
|
| |
|
| ==أدبِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِیه==
| | از چشمه های وقفی امام علی(ع) در ینبع است. |
|
| |
|
| [[ادبیه|ادبِیه]] واقع در [[صحرای إضم]] در اطراف [[مدینه]]، شامل [[وقف|موقوفاتی]] از [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>
| | ===العین العصیبه=== |
|
| |
|
| ==بِئر المَلک==
| | از چشمه های وقفی ینبع که شامل باریکه هایی از اراضی موات بود. |
|
| |
|
| بِئر المَلک چاهی است در شمال [[مدینه]] در [[وادی قناة]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می رود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>
| | ==در وادی القری== |
|
| |
|
| ==عِینُ السُکر==
| | وادی القری از توابع خیبر و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود. امام علی(ع) در زمان حیات پیامبر مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان عمر به فاتحان وادی القری تعلق گرفت که بخشی نیز سهم امام علی(ع) بود. |
|
| |
|
| [[امام علی(ع)]] مزرعه ای را در [[عین السکر|عِینُ السُکر]] وقف کرد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>
| | ===العین الموات=== |
|
| |
|
| ==عَقیقُ الاَکبَر==
| | از چشمه های وقفی امام علی(ع) در وادی القری بود. |
|
| |
|
| [[وادی عقیق]] در [[مدینه]] به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.<ref>معجم البلدان، ج4، ص139</ref> عقیق اکبر که به [[بئر علی]] و [[آبار علی]] نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که [[امام علی(ع)]] آن ها را [[وقف]] نمود. تعداد این چا ه‌ها 23 حلقه ذکر شده است که کنار [[مسجد شجره (حدیبیه)|مسجد شجره]] قرار داشتند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 403</ref>
| | ===العین الناقة=== |
|
| |
|
| ==جُحفِه==
| | العین الناقة که به آن «العین الحسن» نیز گفته اند در بیره از سرزمین علا واقع بود. |
| {{اصلی|جحفه}}
| |
|
| |
|
| [[جحفه]]، قریه ای بین راه [[مدینه]] و [[مکه]] که [[میقات]] اهل [[مصر]] و [[شام]] بود. این روستا که پیشتر مَهَیعَه نامیده می شد از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی]] بشمار می رود.<ref>معجم البلدان، ج2، ص111 و مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)،ج2، ص115</ref>
| | ==در وادی ترعه== |
|
| |
|
| ==سُوَیعه(سُوَیقه)==
| | صحرایی در حدود فدک با نخلستان و آبشاری کوچک. |
|
| |
|
| مکانی در نزدیکی [[مدینه]] که آل علی(ع) در آن سکونت داشتند و از موقوفات [[امام علی(ع)]] بشمار می‌آمد. چاه‌ها و چشمه های زیادی در [[سویعه|سُویَعه]] توسط [[امام علی(ع]]) حفر و [[وقف]] شد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص 386</ref>
| | ===الاسحن=== |
|
| |
|
| ==چاه هایی دیگر==
| | دره ای به نام الاسحن در وادی ترعه که از موقوفات امام(ع) است. |
|
| |
|
| چا ه‌هایی در راه [[مکه]]، چاهی در [[مدینه]] نزدیک [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]]، چاهی در راه [[مدینه]]، چاهی در [[کوفه]] و چاهی در [[بصره]]، از دیگر [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می آیند.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص 132</ref>
| | ===القصبیه=== |
|
| |
|
| ==مساجد وقفی امام علی(ع)==
| | نام دره ای بین مدینه و خیبر و مشتمل بر باغی حوالی فدک، که از موقوفات امام علی(ع) در وادی ترعه است. |
|
| |
|
| [[امام علی(ع)]] علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، شش باب مسجد بنا و [[وقف]] نمود.
| | ==اذینه== |
|
| |
|
| ===مَسجِدُ الفَتح===
| | یکی از وادی های قبلیه اطراف مدینه است که املاک و بردگان آن وقف شده اند. |
|
| |
|
| {{اصلی|مسجد فتح}}
| | ==فقیر(فقرین)== |
|
| |
|
| [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]] در [[مدینه]] و در مکانی که دعای [[پیامبراسلام|پیامبر]] برای پیروزی مسلمانان در [[غزوه احزاب|جنگ خندق]] به اجابت رسید، احداث شد.<ref>معجم البلدان، ج9، ص 120</ref>
| | اسم دو مکانی است واقع در عالیه و نزدیک مدینه. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که پیامبر به امام علی(ع) بخشید. این اراضی توسط امام علی(ع) وقف شدند. |
|
| |
|
| از دیگر مساجد وقفی آن حضرت موارد زیر را برشمرده‌اند:
| | ==حره الرجلاء(حرة رجلی)== |
|
| |
|
| * '''مَسجِدُالجامِع البَصرَه'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>
| | زمینی صاف و پراز سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین مدینه و شام. |
| * '''مسجدی در منطقه احد:''' این مسجد مقابل قبر [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]]، عموی [[پیامبراسلام|پیامبر]] قرار داشت.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص211</ref>
| |
| * '''مسجدی در میقات حج'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>
| |
| * '''مسجدی در کوفه'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>
| |
| * '''مسجدی در عُبّادان'''<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص135</ref>
| |
|
| |
|
| ==املاک و خانه های موقوفه امام علی(ع)== | | ===ذات کمات=== |
|
| |
|
| ====خانه ای در محله بنی زُرَیق====
| | ذات کمات شامل چهار چاه به نام های: ذوات العشرا، قعین، معید، رعوان از موقوفات امام علی(ع) در منطقه حرةالرجلاست. |
|
| |
|
| [[امام علی(ع)]] خانه ای در محله [[بنی زریق|بنی زُرَیق]] را به خاله های خود [[وقف]] نمود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص 187</ref>
| | ===الاحمر=== |
|
| |
|
| ==پانویس==
| | وادی الاحمر بخشی از آن موقوفه بود و بخشی دیگر نیز با بخشش امام علی(ع) به آل مناع از طایفه بنی عدی تعلق یافت. |
|
| |
|
| {{پانویس}}
| | ===البیضاء=== |
| ==فهرست منابع== | |
| {{برگرفتگی
| |
| | پیش از لینک = مقاله
| |
| | منبع = بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی(ع)
| |
| | لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1090472/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?q=%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%20%D8%B9%D9%84%DB%8C&score=24.0&rownumber=1
| |
| | توضیحات منبع = عفت خشنودی و اصغر منتظر قائم، فصلنامه شیعه شناسی، شماره ۴۸
| |
| }}
| |
| {{منابع}}
| |
| * ابن شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، قم، المطبعه العلمیه،1404، ج2
| |
| *
| |
| * ابن شبه نمیری بصری، تاریخ المدینه المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، بیروت، دارالتراث،1410
| |
| *
| |
| * حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409
| |
| *
| |
| * سمهودی، علی بن عبدالله حسنی شافعی، وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، تحقیق عبدالحمید، محمد محیی الدین، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1403
| |
| *
| |
| * قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، 1386
| |
| *
| |
| * مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، یسروت، مؤسسه الوفاء، 1403
| |
| * یاقوت حموی، شهاب الدین یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1399
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
|
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| | وادی البیضا مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از موقوفات امام علی(ع) در حرةالرجلاست. |
