در حال ویرایش میراث حج و حرمین شریفین (کتاب)

میراث حج و حرمین شریفین از آثار پژوهشی پژوهشکده حج و زیارت است که شامل مجموعه‌ای از متون کهن فارسی و مقالاتی درباره میراث حج و حرمین است. نخستن دفتر این مجموعه که شامل سه رساله فارسی نسبتا کهن در مناسک حج و دو مقاله در حوزه متن‌پژوهی و نسخه شناسی است به کوشش احمد خامه‌یار، توسط نشر مشعر به سال ۱۳۹۹ در ۳۱۸ صفحه منتشر شد.  

==دفتر اول==

دفتر اول این مجموعه در سال ۱۳۹۹ منتشر شد و شامل بخش‌های زیر است:

=== درآمدی بر میراث حج و حرمین شریفین در زبان فارسی تا آغاز دوره صفوی===

این مقاله به قلم احمد خامه‌یار به معرفی متون کهن فارسی درباره حج و حرمین شریفین می‌پردازد. این متون شامل متون منثور مانند کتاب لطائف الاذکار للحضار و السفار، رساله‌های مناسک حج و رساله‌های پراکنده دیگری همچون سفرنامه‌های ناصر خسرو و حجازیه ابوالاشرف محمد بن حسین یزدی است. در ادامه مقاله متون منظوم شامل قصاید پراکنده، تحفه العراقین خاقانی شروانی و فتوح الحرمین محیی‌الدین لاری معرفی شده است.

مناسک حج نور الدین عبدالرحمان جامی از دیگر رساله‌های کهن فارسی است که در با تصحیح اکبر راشدی‌نیا در دفتر اول میراث حج و حرمین شریفین صفحات ۸۷-۱۵۰ منتشر شده است.  جامی این رساله را در تاریخ ۸۷۷ قمری در شهر بغداد و ایامی که به انتظار رسیدن زمان حرکت کاروان حج بوده نگاشته است و چنان که خود تصریح کرده تلاش کرده نظر فقهای اربعه اهل سنت را در این رساله با هم جمع کند. این رساله هشت فصل دارد و در این فصول به بیان وجوب حج و شرایط آن، ارکان و واجبات و مستحبات، محظورات و محرمات،‌ انواع حج و احکام هر یک، طواف و واجبات و مستحبات آن، آداب و ادیه هر یک از ارکان حج، و آداب و ادعیه زیارت مرقد پیامبر(ص)، و فضیلت زیارت قبور امامان(ع)<ref>میراث حج و حرمین شریفن، دفتر اول، ص 89</ref>

منظومه‌ای است در توصیف اماکن مرتبط به حج و ذکر مختصر مناسک حج بر طبق نظر ائمه چهارگانه اهل سنت. شاعر که نامش معلوم نیست و تخلص «احمد» داشته است بر مذهب اهل سنت بوده و در عصر صفویان به قلمرو دولت عثمانی مهاجرت کرده و منظومه خود را نیز به سلطان سلیمان اول(۹۰۰-۹۷۴ق.) تقدیم کرده است. او در سال ۹۵۵ به حج رفته و این منظومه حاصل این سفر او است. منظومه از یک مثنوی و دو قصیده بلند و یک غزل و دو قطعه و دو رباعی تشکیل شده است.<ref>میراث حج و حرمین شریفین، دفتر اول، ص ۱۵۲</ref>

تصویر برگهایی از نسخه خطی این منظومه که شامل نگاره‌هایی از اماکن مقدس مکه و مدینه مانند حجون‌، مسجدالحرام، صحرای عرفات و بناهای آن و مسجد‌النبی است، در صفحات ۲۱۸ تا ۲۳۴ به شکل رنگی چاپ شده است.  

این مقاله به قلم احمد خامه یار، به بررسی نخسه‌های بر جای مانده از منظومه فتوح الحرمین محیی‌الدین لاری می‌پردازد. نویسنده بر آن است که فتوح‌الحرمین که نسخه‌های متعددی از آن باقی مانده است، در واقع راهنمای مختصری برای حج‌گزاری به شمار می‌آمده است.<ref>میراث حج و حرمین شریفین، ص ۲۳۵</ref> در نسخه‌های خطی فتوح الحرمین نگاره‌ها و نقشه‌های متعدد از اماکن حرمین ترسیم شده است که بخش عمده‌ای از این مقاله به بررسی و سبک‌ نگارگری و مقایسه همین نگاره‌ها در نسخه‌های مختلف فتوح الحرمین از نظر شیوه نمایش جاها و بناها اختصاص یافته است.